تبیین مدل قانون حکمرانی زیست محیطی روستایی در ایران: معضلات، مسیرها و پیامدها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی و حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‎آباد، ایران

2 گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

برای زیست‌پذیری اکولوژیکی روستایی قانون حکمرانی محیطی مطرح شد. با اینکه این قانون از سوی شورای حکام مجمع‌عمومی جهانی محیط‌زیست به ایران نیز پیشنهاد شد، ولی به دلیل الگوی توسعه از بالا و چندمرکزی در کشور حکمرانی محیط‌زیست روستایی با معضلاتی مواجه بوده است. هدف پژوهش حاضر بررسی حکمرانی زیست‌محیطی روستایی در ایران و طراحی مدل آن می‎باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام، جزء روش‎های کیفی است. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه ساختاریافته بوده است. جامعه آماری مدیران دولتی و روستایی و کارشناسان دانشگاهی بوده است. با استفاده از روش نمونه‎گیری هدفمند و با اشباع نظری 15 نمونه انتخاب شد. جهت تحلیل اطلاعات از گراندد تئوری و روش اشتراوس و کوربین (1998) استفاده شد. نتایج نشان داد که علل کم‌توجهی حکمرانی زیست‌محیطی روستایی در ایران به‌خاطر تمرکز ایده‎های حکمرانی محیطی بر مناطق شهری، فقدان آگاهی از توسعه پایدار در بین رهبران محلی و عدم وجود الگوی حکمرانی زیست‌محیطی در کشور است. این علل به دلیل معضلاتی چون قوانین ناکافی در مورد حفاظت از محیط‌زیست روستایی، حکمرانی زیست‌محیطی دولت‌محور در مناطق روستایی، فقدان ضمانت‎های مدیریت محلی برای حفاظت از محیط‌زیست روستایی بوده است. رفع این معضلات وابسته به تعیین مسیرهای چندگانه‎ای چون ایجاد حکمرانی مشارکتی در حفاظت از محیط‌زیست، تقویت حس مشارکت روستاییان در حفاظت از محیط‌زیست، ایجاد تعادل بین منافع اقتصادی و زیست‌محیطی و توسعه یک سیستم حکمرانی محیطی روستایی مبتنی بر قانون می‎باشد. رفع معضلات فوق و به‌کارگیری مسیرهای آورده شده می‎تواند باعث حفظ محیط‌زیست، حل مشکلات زیست‌محیطی، پایداری محیطی و توسعه پایدار روستایی شود. اصالت و نوآوری این پژوهش به‌خاطر ارائه دیدگاه دست‌اول در مورد حکمرانی محیط‌زیست روستایی و ارائه مسیرهایی برای غلبه بر ناپایداری محیطی در کشور است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


انصاری اردلی، علیرضا؛ محمد رضایی، رسول؛ یادآور، حسین (1399). تبیین مدل توسعه پایداری زیست‌محیطی روستایی: نواحی روستایی استان چهارمحال‌وبختیاری. نشریه محیط‌زیست طبیعی، 73(3)، 443-456. doi: 10.22059/jne.2020.298341. 1926
انصاری قوجقار، محمد (1402). ارائه چارچوب تحلیلی از مفهوم حکمرانی به‌منظور کاربست مدیریت مشارکتی در حوزۀ ژئوپلیتیک زیست‌محیطی. تحقیقات آب‌وخاک ایران، 54(2)، 369-388. doi: 10.22059/ijswr.2023.355659.669455
پورهاشمی، سید عباس؛ میرفخرایی، سید بهراد (1401). حکمرانی قانون زیست محیطی و نقش آن در اهداف توسعه پایدار؛ با تاکید بر اعلامیه اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت در زمینه حکمرانی قانون زیست محیطی. انسان و محیط زیست، 20(2)، 25-38. doi: 20.1001.1.15625532.1401.20.2.3.4
تقوی، لعبت؛ دبیری، فرهاد؛ طیبی، سبحان (1392). عدالت و حکمرانی راهبردهای اساسی نیل به پایداری محیط زیست (نگاه حقوقی ریو+20 به توسعه پایدار). انسان و محیط زیست، 11(1)، 49-58. https://he. rbiau.ac.ir/article_3262.html?lang=fa
ت‍ق‍ی‎زاده‌‌ ان‍ص‍اری‌، م‍ص‍طف‍ی (1374)، حقوق محیط‌زیست در ایران، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
حاجی‎زاده، محمود؛ نژندی منش، هیبت‎اله؛ زارعی، محمدحسین (1396). جایگاه حکمرانی قانون در حقوق بین‌المللی، پژوهش حقوق عمومی، 18(54)، 171- 196. doi: 10.22054/qjpl.2017.7431
حق‎ندری، فاطمه؛ میرزایی، روح اله؛ افضلی، افسانه (1396). ارزیابی آسیب‌پذیری محیط زیستی استان لرستان با استفاده از تحلیل تصمیم‎گیری چندمعیاره. جغرافیا و پایداری محیط، 7(4)، 19-34. https://ges.razi.ac.ir/article_868.html
خسروی پور، بهمن؛ خادمی، زینب؛ سلیمانی هارونی، خدیجه (1401). بررسی عوامل موثر بر مشارکت روستاییان در حفاظت از محیط زیست (مورد مطالعه: روستاهای دهستان قلعه‌تل شهرستان باغملک). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 24(8)، 35-44. doi: 10.30495/JEST.2022.55094.5149
رضایی لری، غزل؛ سلاجقه، سنجر؛ مداحیان، شیوا؛ نیک پور، امین (1401). طراحی مدل حکمرانی خوب در صنعت و معدن در راستای توسعه پایدار با رویکرد کنش های نوآورانه. مدیریت نوآوری در سازمان های دفاعی، 5(1)، 35-58. doi: 10.22034/qjimdo. 2021.310857.1454
رمضانی قوام آبادی، محمد حسین (1392)، حفاظت از محیط زیست در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، 63، 93- 140. https://jlviews. jsas.ac.ir/article_703419.html?lang=en
طحانی یزدلی، مصطفی؛ روستا، ایمان؛ عبدالعظیمی، هادی (1402). تحلیل رابطه تغییرات زمانی دمای سطح زمین با الگوی فضایی تغییرات کاربری اراضی در راستای پایداری محیطی (مطالعه موردی: شهر کاشان). جغرافیا و پایداری محیط، 13(1)، 1-20. doi: 10.22126/ges.2022.8014.2551
طولابی‎نژاد، مهرشاد؛ آزادپور، محمد؛ دولتشاهی، زینب (1401). ارزیابی شیوه‌های مدیریت آب کشاورزی در حوضه کوهستانی رودخانه کشکان. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 11(3)، 163-187. doi: 10.22067/geoeh.2022.72926.1118
فقیه حبیبی، علی (1399)، حکمرانی مطلوب زیست‌محیطی و توسعه پایدار، پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، 10(3)، 297- 313. http://priw.ir/article-1-1682-fa.html
نوروزی، اصغر؛ یداللهی، فریده (1401). سنجش میزان آگاهی و دانش زیست‌محیطی جوامع روستایی (مورد مطالعه: ناحیۀ روستایی چغاخور). برنامهریزی فضایی، 12(1)، 33-50. doi: 10.22108/sppl.2022.132204.1635