بررسی پایداری روند تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از سنجش‌ازدور (مطالعه موردی: حوضه آبریز شمالی افغانستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

خشک‌سالی، پدیده‌ای است که در زمان‌های مختلف به‌صورت غیرقابل‌پیش‌بینی، با شدت متفاوت اتفاق می‌افتد و تأثیرات شدیدی بر جامعه بشری و اکوسیستم دارد. در این مطالعه از داده‌های مادیس (MODIS) و داده‌های بارش (PDIR Now) برای بررسی پایداری روند تغییرات پوشش گیاهی فصل بهار در حوضه آبریز شمالی افغانستان از سال 2001 تا 2020 استفاده شد. داده‌های مادیس شامل شاخص پوشش گیاهی بهبود یافته (EVI)، شاخص وضعیت پوشش گیاهی (VCI) با دوره زمانی 16 روز و تفکیک مکانی 250 متر، تصاویر دمای سطح زمین (LST) باقدرت تفکیک 1 کیلومتر و دوره زمانی 8 روزه، داده‌های بارش ماهانه باقدرت تفکیک (4*4) کیلومتر استفاده گردید. رابطه بین خشک‌سالی و پوشش گیاهی در فصل بهار با استفاده از تحلیل سری‌های زمانی، تحلیل رگرسیون و محاسبه ناهنجاری‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین پوشش گیاهی در کل دوره آماری 21/45 درصد بوده است. در این پژوهش مساحت پوشش گیاهی در 2001، 2008 و 2011 به کمترین میزان 9/9، 9/9 و 3/19 درصد رسیده است. بر اساس شاخص VCI نیز در این سال‌ها به ترتیب 5/83، 39/81 و 9/74 درصد از حوضه تحت شرایط خشک‌سالی قرار داشته و داده‌های بارندگی نیز تأیید می‌کنند که این سال‌ها به ترتیب کمترین میزان بارندگی 7/96، 133 و 117 میلی­متر داشته‌اند. 2003، 2009 و 2010 با بیشترین پوشش گیاهی در این فصل به دلیل کمتر بودن LST و بارش بیشتر نسبت به میانگین دوره باعث سال‌های مرطوب شده‌اند. مشخص شد که همبستگی بین EVI و LST با (87/0-; r = 05/0P<) و EVI با بارش (60/0r = ; 05/0P<) است. بااین‌حال، در حوضه آبریز شمالی افغانستان LST و بارش باید با هم در نظر گرفته شوند تا به‌درستی رابطه بین خشک‌سالی و پویایی پوشش گیاهی به دست آید.

کلیدواژه‌ها


انصاری، سلطان محمد (1394). جغرافیای عمومی ولایات افغانستان. کابل: انتشارات بین‌المللی سرور سعادت. مؤسسه تحقیقاتی مؤسسه تحصیلات عالی راه سعادت.
رستمی، امین؛ بزانه، محمد؛ رائینی، محمود (۱۳۹۶). پایش مکانی و زمانی خشک‌سالی کشاورزی با استفاده از تصاویر سنجنده مودیس و فن‌آوری سنجش‌ازدور (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی). دانش آب‌وخاک، ۲۷ (1)، ۲۱۳-۲۲۶.
روستا، ایمان؛ محمود، سیدعبدالروف؛ صابری، محمد عارف (1399). بررسی تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از شاخص NDVI و سنجنده مودیس در استان بلخ افغانستان. دومین کنفرانس ملی اندیشه‌ها و فناوری‌های نوین در علوم جغرافیا. زنجان: دانشگاه زنجان.
عظیمی، محمد عظیم (1395). جغرافیای شهری افغانستان. کابل: کانون فرهنگی حکیم ناصرخسرو بلخی.
علوی پناه، سید کاظم (1386). سنجش‌ازدور حرارتی و کاربرد آن در علوم زمین. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
فاطمی، سیدباقر و رضائی، یوسف (1396). مبانی سنجش‌ازدور. تهران: انتشارات آزاده.
منصوری، شهروز (1394). ارزیابی اثر خشکسالی بر پوشش گیاهی مراتع استان گلستان با استفاده از تصاویر ماهواره ایی MODIS. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده مرتع و آبخیزداری و شیلات و محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
محمود، سیدعبدالروف؛ روستا، ایمان؛ مزیدی، احمد (1400). بررسی تأثیر خشکسالی در تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از سنجش از دور (مطالعه موردی: حوضه آبریز رودخانه بلخ ­آب افغانستان). دومین همایش بین‌المللی علم اطلاعات جغرافیایی بنیادها و کاربردهای بین‌رشته‌ای. مشهد: دانشگاه فردوسی.