مدل‌سازی تخریب جنگل‌های زاگرس با استفاده از رگرسیون لجستیک (مطالعه موردی: جنگل‌های چرداول استان ایلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم جنگل، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

2 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد جنگل‌داری، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

3 استادیار کارآفرینی و توسعة روستایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

4 دانشجوی دکتری جنگل‌داری، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

چکیده

از آنجا که تغییر کاربری اراضی و تخریب جنگل‌ها، نشان‌دهندۀ ارتباط مستقیم و متقابل انسان و محیط‌زیست طبیعی آن است، درک بهتر فرایندهای اجتماعی و بیوفیزیکی که ایجادکنندة تغییرات و تخریب اراضی هستند، می‌تواند نقش مهمّی در سیاست‌گذاری و اجرای اقدامات پیشگیرانه و تصمیم‌ها داشته باشد. به‌منظور بررسی روند تخریب پوشش جنگلی شهرستان چرداول در استان ایلام، از تصاویر سنجنده‌های پیمایش‌گر چندطیفی و تصویربردار عملیاتی زمین ماهوارة لندست مربوط به سال‌های 1366 و 1393 و روش مدل‌سازی رگرسیون لجستیک استفاده شد. برای بررسی عوامل تخریب، نقشة تغییر پوشش جنگلی با متغیّرهای فیزیوگرافی (شیب، جهت و ارتفاع) و انسانی (فاصله از جاده و فاصله از مناطق مسکونی) وارد مدل رگرسیون لجستیک شد. نتایج پژوهش نشان داد طی 27 سال، حدود 82/10332 هکتار از جنگل‌های شهرستان چرداولتخریب شده است که نشان از کاهش سالانة 67/382 هکتار از سطح جنگل‌های منطقه دارد؛ همچنین، نتایج مدل‌سازی نشان داد که متغیّر جهت دامنه با دارا بودن بیشترین ضریب تأثیر (7267/0)، شاید مهم‌ترین عامل بیوفیزیکی تأثیرگذار بر تخریب جنگل در منطقة مورد مطالعه بوده است؛ پس از آن، به‌ترتیب متغیّرهای شیب و ارتفاع از سطح دریا در تخریب احتمالی جنگل تأثیرگذار بودند. متغیّرهای فاصله از روستا و فاصله از جادّه هم رابطة معکوس با مقدار تخریب در منطقة مورد مطالعه دارند. ارزیابی مدل رگرسیونی برازش‌داده‌شده با شاخص‌های ویژگی عملیاتی نسبی (معادل 8493/0) وضریب تشخیص کاذب (معادل 2248/0) هم بیانگر قابلیت بالای مدل به‌منظور توصیف تغییرات و تعیین مناطق مستعد تغییر است.با توجّه به سرعت تخریب سالانة جنگل در این منطقه که بیشتر از متوسّط جهانی است، در صورت عدم برنامه‌ریزی پیشگیرانه توسّط برنامه‌ریزان استانی و کشوری، شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد پدیدة بیابان‌زایی در شهرستان چرداول باشیم.

کلیدواژه‌ها


امینی، محمد؛ شتایی جویباری، شعبان؛ معیری محمدهادی؛ غضنفری، هدایت (1387) بررسی امکان مدل‌سازی احتمال تخریب جنگل‌های غرب کشور با استفاده از GIS و RS (مطالعة موردی: جنگل آرمرده بانه)، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 16 (3)، صص. 443-431.
باقری، رضا؛ شتایی جویباری، شعبان (1389) مدل‌سازی کاهش گسترة جنگل با استفاده از رگرسیون لجستیک (مطالعة موردی: حوزة آبخیز چهل‌چای استان گلستان)، جنگل ایران، 2 (3)، صص. 252-243.
رنجبر، ابوالفضل؛ سعدی مسگری، محمد (1391) بررسی مدل رگرسیون لجستیک در تخریب جنگل‌های ارسباران با استفاده از سنجش از دور در محیط سیستم اطّلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: جنگل‌های ارسباران)، جغرافیا و برنامه‌ریزی، 6 (43)، صص. 171-155.
عزیزی قلاتی، سارا؛ رنگزن، کاظم؛ سدیدی، جواد؛ حیدریان، پیمان؛ تقی‌زاده، ایوب (1395) پیش‌بینی روند تغییرات مکانی کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیرة مارکوف- CA (مطالعة موردی: منطقة کوهمره سرخی استان فارس، سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی (‌کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی)، 7 (1)، صص. 71-59.
فرج‌الهی، اصغر؛ عسگری، حمیدرضا؛ اونق، مجید؛ محبوبی، محمدرضا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول (1394) پایش و پیش‌بینی روند تغییرات مکانی و زمانی کاربری/ پوشش اراضی (مطالعة موردی: منطقة مراوه‌تپّه، گلستان)، سنجش از دور و سامانة اطّلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی (کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی)، 6 (4)، صص. 14-1.
کامیاب، حمیدرضا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ حسینی، سید محسن؛ غلامعلی‌فرد، مهدی (1389) اتّخاذ رهیافت اطّلاعات محور با کاربرد روش رگرسیون لجستیک برای مدل‌سازی توسعة شهری گرگان، محیط‌شناسی، 36 (54)، صص. 96-89.
مهدوی، علی؛ فلاح شمسی، سید رشید (1391) نقشة تغییرات سطح جنگل با استفاده از عکس‌های هوایی و تصاویر LISSIII ماهواره IRS (مطالعة موردی: شهرستان ایلام)، پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل، 19 (1)، صص. 99-77.
میرزایی‌زاده، وحید (1393) مدل‌سازی مکانی - زمانی تغییرات پوشش جنگلی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (مطالعة موردی: جنگل‌های شهرستان ملکشاهی - استان ایلام)،پایان‌نامة کارشناسی ارشد،استاد راهنما: علی مهدوی، گروه علوم جنگل، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام.
میرزایی‌زاده، وحید؛ مهدوی، علی؛ کرمشاهی، عبدالعلی؛ جعفرزاده، علی‌اکبر (1395). بررسی الگوی مکانی تغییرات پوشش جنگلی با استفاده از رگرسیون لجستیک در شهرستان ملکشاهی، پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل، 23 (3)، صص. 68-45.
میرعلیزاده فرد، رضا؛ علی‌بخشی، مریم (1395) پایش و پیش‌بینی روند تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیرة مارکوف و مدل‌ساز تغییر کاربری اراضی (مطالعة موردی: دشت برتش دهلران، ایلام)، سنجش از دور و سامانة اطّلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی (کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی)، 7 (2)، صص. 45-33.
Aspinall, R. J., Hill, M. J. (2008) Land Use Change: Science, Policy and Management, Edited by: Richard J. Aspinall, Michael J. Hill, CRC Press, Taylor & Francis Group.
Berger, P. A., Bolte, J. P. (2004) Evaluating the Impact of Policy Options on Agricultural Landscapes: An Alternative-Futures Approach, Ecological Applications, 14 (2), pp. 342-354.
Echeverria, C., Coomes, D. A., Hall, M., Newton, A. C. (2007) Spatially Explicit Models to Analyze Forest Loss and Fragmentation between 1976 and 2020 in Southern Chile, Ecological Modelling, 212 (3-4), pp. 439-449.
Gul, A. M., Orucu, K., Oznur, K. (2006)An Approach for Recreation Suitability Analysis to Recreation Planning in Golchuk Nature Park, Environmental Management, 37 (5), pp. 606-625.
Hyandye, C., GeoffreyMandara, C., Safari, J. (2015) GIS and Logit Regression Model Applications in Land Use/ Land Cover Change and Distribution in Usangu Catchment, American Journal of Remote Sensing, 3 (1), pp. 6-16.
Jafarzadeh, A. A., Arekhi, S. (2012) Analyze and Predict Processes of Deforestation Using Logistic Regression and GIS (A Case Study of Northern Ilam Forest, Ilam Province, Iran), Elixir Agriculture, 44, pp. 7104-7111.
JoorabianShooshtari, S. H., Hosseini, S. M., EsmailiSari, A., Gholamalifard, M. (2012) Monitoring Land Cover Change, Degradation, and Restoration of the Hyrcanian Forests in Northern Iran (1977-2010), International Journal of Environmental Sciences, 3 (3), pp. 1038-1056.
Loza, A. V. (2004) Spatial Logistic Model for Tropical Forest Conversion: A Case Study of Carrasco Province (1986-2002), Bolivia, M.Sc. Thesis (Supervisor: Dr. H. A. M. J. van Gils), International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation, Enschede, The Netherlands.
Mahapatra, K., Kant, S. (2005) Tropical Deforestation: A Multinomial Logistic Model and Some Country-Specific Policy Prescriptions, Forest Policy and Economics, 7 (1), pp. 1-24.
Mas, J. F., Puig, H., Palacio, J. L., Sosa-Lopel, A. (2004) Modeling Deforestation Using GIS and Artificial Neural Networks, Environmental Modeling & Software, 19 (5), pp. 461-471.
Miranda-Argon, L., Trevino-Garza, J., Jimenez-Perez, J., Aguirre Colderon, O. A., Gonzalez Tagle, M. A. (2012) Modelling Susceptibility to Deforestation of Remaining Ecosystems in North Central Mexico with Logistic Regression, Forestry Research, 23 (3), pp. 345-354.
Pirbavaghar, M. (2015) Deforestation Modelling Using Logistic Regression and GIS, Forest Science, 61 (5), pp. 193-199.
RakeshKumar, S., Nandy, R. A., Kushwaha, S. P. S. (2014) Forest Cover Dynamics Analysis and Prediction Modeling Using Logistic Regression Model, Ecological Indicators, 45, pp. 444-455.