تعیین الگوی استقرار طبیعی زادآوری زایشی بلوط ایرانی در شرایط مختلف رویشگاهی به منظور استفاده در احیای جنگل های زاگرس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جنگلداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران

2 مربی آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران

چکیده

شناخت الگوی استقرار زادآوری طبیعی به منظور تقلید از آن در جنگل­کاری، گام مهمّی در راستای احیای جنگل­های زاگرس است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیّت استقرار طبیعی زادآوری زایشی بلوط ایرانی در سه توده از جنگل­های حفاظت­شدة دالاب استان ایلام، با شرایط توپوگرافیک متفاوت، طی فصل بهار و تابستان 1395 انجام شد. در هر توده­، یک ترانسکت پایه در جهت عمود بر شیب دامنه پیاده و روی آن موقعیّت­های استقرار زادآوری شامل «زیر تاج درخت»، «زیر و پناه درختچه­«، «زیر و پناه بوته»، «کنار سنگ» و «فضای بدون پوشش» انتخاب شد. برای هر موقعیّت استقرار زادآوری، سه تکرار انتخاب و برای هر کدام، یک پلات دایره­ای­شکل 15 متر مربعی دائمی پیاده ­شد. در هر پلات، تعداد نهال­ها و بلندی آنها اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان زادآوری بلوط ایرانی در جهت شمالی و ارتفاع 1400 متر از سطح دریا، زیر تاج درختان بلوط و بنه، در سمت شمالی تاج درختان و در فاصلة ثلث اوّل شعاع تاج درخت است. کمترین میزان زادآوری بلوط، بسته به شرایط رویشگاه، در زیر و پناه بوته­ها، کنار سنگ­ها و فضای آزاد بوده و در زیر تاج درختان کیکم، زادآوری بلوط یافت نشد. بیشترین تراکم نهال­های بلند در فاصلة ثلث سوّم شعاع تاج درخت و کمترین میزان آنها در فاصلة ثلث اوّل شعاع تاج درخت بود. نتیجه آنکه تاج درخت، مهم­ترین نقش را در استقرار نهال و پرستاری آن در مقایسه با سایر موقعیّت­های استقرار زادآوری در جنگل دارد. با توجّه به استقرار قابل توجّه زادآوری در زیر و پناه درختچه­ها و بوته­ها، می­توان به نقش مؤثّر آنها در حمایت نهال­ها و بزرگ­شدن آنها اشاره کرد. بر اساس نتایج بالا، می­توان الگوی استقرار زادآوری طبیعی بلوط را برای احیای جنگل­های زاگرس پیشنهاد داد.
 

کلیدواژه‌ها


حسینی، احمد (1389) اثر تاج‎پوشش بر زادآوری در جنگل‎های بلوط ایرانی استان ایلام، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 18 (2)، صص. 229-219.
حسینی، احمد؛ معیری، محمدهادی؛ حیدری، حشمت‎اله (1387) اثر تغییرات ارتفاع از سطح دریا در زادآوری طبیعی و سایر خصوصیات کمی و کیفی بلوط غرب (مطالعة موردی: جنگل‎های هیانان ایلام)، علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 15 (1)، صص. 10-1.
حیدری، مهدی؛ پوربابایی، حسن؛ عطار روشن، سینا (1390) وضعیّت زادآوری طبیعی بلوط ایرانی در بین گروه‎های بوم‎شناختی در ناحیه رویشی کردو - زاگرس، زیستشناسی ایران، 24 (4)، صص. 592-578.
معیری، محمدهادی؛ حسینی، احمد؛ حیدری، حشمت‎اله (1387) ارزیابی روند تغییرات جنگل هیانان ایلام و ارائه راهکارهای مناسب برای مدیریت بهینة آن، پژوهش و سازندگی، 21 (3) صص. 115-108.
میرزایی، جواد؛ اکبری­نیا، مسلم؛ حسینی، سیدمحسن؛ طبری، مسعود؛ جلالی، سید غلامعلی (1386) مقایسة تراکم زادآوری طبیعی گونه‎های چوبی در رابطه با عوامل فیزیوگرافی و خاک در جنگل‎های زاگرس، مطالعة موردی: منطقة حفاظت­شدة ارغوان در شمال ایلام، پژوهش و سازندگی، 20 (4)، صص. 23-16.
نجفی‎فر، علی (1390) بررسی فراوانی زادآوری جنسی گونه‎های جنگلی در ارتباط با برخی عوامل اکولوژیکی در جنگل‎های بلوط غرب استان ایلام، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 19 (2)، صص. 290-279.
نظرپورفرد، کوروش؛ ضرونی، مهدی؛ اعتماد، وحید؛ نمیرانیان، منوچهر (1395) تأثیر تاج‎پوشش، شیب و جهت دامنه بر استقرار زادآوری در جنگل‎های زاگرس (مطالعة موردی، منطقه جنگلی بلوران، کوهدشت لرستان)، اکوسیستم­های طبیعی ایران، 7 (1)، صص. 79-69.
Annighofer, P., Beckschafer, P., Vor, T., Ammer, C. (2015) Regeneration Patterns of European Oak Species (Quercus petraea (Matt.) Liebl., Quercus robur L.) in Dependence of Environment and Neighborhood, PLOS ONE, 10 (8), pp. 1-16.
Brudvig, L. A., Asbjornsen, H. (2008) Patterns of Oak Regeneration in a Midwestern Savanna Restoration Experiment, Forest Ecology and Management, 255 (7), pp. 3019-3025.
Dobrowolska, D. (2007) Effect of Stand Density on Oak Regeneration in Flood Plain Forests in Lower Silesia, Poland, Forestry, 81 (4), pp. 511-523.
Dodge, S. L. (1997) Successional Trends in a Mixed Oak Forest on High Mountain Newjersey, Torrey Botanical Society, 124 (4), pp. 312-317.
Erefur, C., Bergsten, U., Chantal, M. D. (2008) Establishment of Direct Seeded Seedlings of Norway Spruce and Scots Pine: Effects of Stand Conditions, Orientation and Distance with Respect to Shelter Tree, and Fertilization, Forest Ecology and Management, 255 (3-4), pp. 1186-1195.
Frey, B. R., Ashton, M. S., McKenna, J. J., Ellum, D., Finkral, A. (2007) Topographic and Temporal Patterns in Tree Seedling Establishment, Growth, and Survival Among Masting Species of Southern New England Mixed-Deciduous Forests, Forest Ecology and Management, 245 (1-3), pp. 54-63.
Garcia, D., Zamora, R., Hodar, J. A., Gomez, J. M.(1999) Age Structure of Juniperus communis L. in the Iberian Peninsula: Conservation of Remnant Populations in Mediterranean Mountains, Biological Conservation, 87 (2), pp. 215-220.
Garcia, D., Zamora, R., Hodar, J. A., Gomez, J. M., Castro, J. (2000) Yew (Taxus Baccata L.) Regeneration is Facilitated by Fleshy-Fruited Shrubs in Mediterranean Environments, Biological Conservation, 95, pp. 31-38.
Kouba, Y., Camarero, J. J., Alados, C. L. (2012) Roles of Land-Use and Climate Change on the Establishment and Regeneration Dynamics of Mediterranean Semi-Deciduous Oak Forests, Forest Ecology and Management, 274, pp. 143-150.
Montagnini, F., Eibl, B., Woodward, C., Szczipanski, L., Rios, R. (1997) Tree Regeneration and Species Diversity Following Conventional and Uniform Spacing Methods of Selective Cutting in a Subtropical Humid Forest Reserve, Biotropica, 30, pp. 349-361.
Rist, S. G. (2006) The Effects of Canopy Density and Vegetative Competition on Oak Seedling Numbers in Southeastern Ohio, Ph.D. thesis,Advisor: Roger, W., the Ohio state university, Ohio.