تحلیل روابط ابرناکی شبانه و رخداد شب‌های گرم در ایران مرکزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقلیم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار هواشناسی، مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری آب‌وهواشناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

شب، برای ساکنان ایران مرکزی به‌ویژه در دورة گرم سال، فرصتی برای استراحت و حتّی تکمیل فعّالیّت‌های روزانه مانند کشاورزی است. انگیزة انجام پژوهش حاضر، گرمایش جهانی آب‌وهوا و به دنبال آن افزایش کمینه‌های دما بود تا مشخّص شود ویژگی‌های کمّی شب‌های گرم در ایران مرکزی کدام است؟ و این شب‌ها به لحاظ مکانی زمانی، چه روابطی با ابرناکی شبانه دارد؟ بدین منظور با استفاده از کمینه‌های روزانة دمای بازة 22 ژوئن تا 22 سپتامبر، متعلّق به 7 شهر برگزیده طی سال‌های 1978 تا 2009، آستانة دمای 4/25 درجة سلسیوس تعیین شد تا بر پایة میانگین صدک‌های 99 ام و نیز مقادیر ابرناکی شب‌های گرم، روابط آماری این دو متغیّر بررسی شود. نتایج نشان داد که 49، 31 و 25% از تغییرات مقادیر دمای شب به ترتیب برای شهرهای یزد، کاشان و سمنان متأثّر از ابرناکی شبانه000/0> است. شهر بم، با بیشترین فراوانی شب‌های گرم (در برخی سال‌ها تا 90 شب)، بیشترین ابرناکی شبانه و شهر کرمان با کمترین فراوانی شب‌های گرم، کمترین ابرناکی شبانه را داشت. همچنین نتایج، افزایش تدریجی فراوانی شب‌های گرم و ابرناکی شبانه را برای همة شهرها به‌جز اصفهان و کرمان تأیید کرد.
 

کلیدواژه‌ها


براتی، غلامرضا؛ موسوی، سید شفیع (1384) جابجایی مکانی موج‌‌های زمستانی گرما در ایران، جغرافیا و توسعه، 5، صص. 52-41.
حاتمی، خداکرم؛ بیگلو، بهمن؛ موحدی، سعید (1396) واکاوی تغییرات زمانی و مکانی پوشش ابر در ایران با بهره‌گیری از داده‌های سنجش از دور، مخاطرات محیط طبیعی، (مقالة آمادة نشر).
حلبیان، امیرحسین؛ پورشهبازی، جواد؛ سلطانیان، محمود (1396) ارزیابی تغییر دمای بیشینه و کمینة فصلی ایران، آمایش جغرافیایی فضا، 7 (23)، صص. 10-1.
دارند، محمد؛ دولتیاری، زهرا؛ اصلانی اسلمرز، فریبا (1393) بررسی رفتار فرین‌های بارش و دمای کرمانشاه به کمک آزمون‌های آماری، فضای جغرافیایی، 14 (46)، صص. 233-213.
رسولی، علی‌اکبر؛ جهانبخش، سعید؛ قاسمی، احمدرضا (1392) بررسی تغییرات زمانی و مکانی مقدار پوشش ابر در ایران، تحقیقات جغرافیایی، 28 (3)، صص. 104-87.
شمسی‌پور، علی‌اکبر؛ عزیزی، قاسم؛ کریمی احمدآباد، مصطفی؛ مقبل، معصومه (1392) رفتارسنجی الگوهای دمای فیزیکی مختلف در محیط‌زیست شهری - مطالعة موردی شهر تهران، جغرافیا و پایداری محیط، 6، صص. 86-67.
صادقی عطاآبادی، فریبا؛ عطایی، هوشمند؛ هاشمی‌نسب، سادات (1392) شناسایی و پیش‌بینی تغییرات الگوی روند دمای حداقل ایران، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 8، صص. 47-33.
صحراییان، فاطمه؛ رحیم‌زاده، فاطمه؛ پدرام، مژده (1383) روند میانگین سالانة پوشش ابری آسمان و کاهش میانگین سالانة دمای حداکثر در تعدادی از ایستگاه‌های کشور، نیوار، 55، صص. 19-7.
عزیزی، قاسم؛ روشنی، محمود (1386) مطالعة تغییر اقلیم در سواحل جنوبی دریای خزر به روش من-کندال، پژوهش‌های جغرافیایی، 64، صص. 28-13.
عساکره، حسین (1386) تغییر اقلیم، نشر دانشگاه زنجان، زنجان.
علیجانی، بهلول (1390) تحلیل فضایی دماها و بارش‌های بحرانی روزانه در ایران، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17 (20)، صص. 30-10.
علیجانی، بهلول (1387) آب‌وهوای ایران، چاپ هشتم، نشر پیام نور، تهران.
علیجانی، بهلول؛ روشنی، احمد؛ پرک، فاطمه؛ حیدری، روح‌الله (1391) روند تغییرپذیری فرین‌های دما با استفاده از شاخص‌های تغییر اقلیم در ایران، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 2، صص. 28-17.
مسعودیان، ابوالفضل؛ دارند، محمد (1391) تحلیل زمانی – مکانی روند روزهای فرین سرد ایران، تحقیقات جغرافیایی، 105، صص. 56-37.
مسعودیان، ابوالفضل (1383) بررسی روند دمای ایران در نیم‌سدة گذشته، جغرافیا و توسعه، 2 (3)، صص. 89-106.
مسعودیان، ابوالفضل (1382) نواحی اقلیمی ایران، جغرافیا و توسعه، 2، صص. 184-171.
منتظری، مجید (1393) واکاوی زمانی – مکانی دماهای سالانه ایران طی دورة 2008-1961، جغرافیا و توسعه، 36، صص. 228-209.
منتظری، مجید؛ افیونی‌زاده اصفهانی، سمانه (1390) تحلیل روند فراوانی وقوع دماهای فرین سرد و گرم در ایران طی سال‌های 1340 تا 1382، مجموعه مقالات همایش ملّی بوم‌های بیابانی، گردشگری و هنرهای محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، صص. 1338-1329.
Alexander, L. V., Zhang, X., Peterson, T. C., Caesar, J., Gleason, B., Klein, T., Haylock, M., Collins, D., Trewin, B., Rahimzadeh, F., Tagipour, A., Ambenje, P., Rupa-kumar, K., Revadekar, J. V., Griffiths, G. (2006) Global observed Changes in Daily Climate Extremes of Temperature and Precipitation, Geophysical Research, 111, pp. 265-290.
Argaud, L., Tristan F., Quoc-Hung L., Aure´lia, M., Diana, C., Pierre, A., Roland, D., Dominique, R. (2007) Short- and Long-Term Outcomes of Heatstroke Following the 2003 Heat Wave in Lyon, France, Arch Intern Med, 167 (20), pp. 2177-2183.
Bare, M. A., Rodier, J. A. (1985) Hydrological Aspects of Drought, UNESCO-WMO.
Boodhoo, Y. (2003) In Preparation for Climate Change, Proceeding of the International Symposium on Climate Change-ISCC, China, 1172, pp. 46-56.
Bryant, E. (1997) Climate Process and Change, Cambridge University Pub, London.
Cannell, M. G. R., Grace, J., Booth, A. (1989) Possible Impacts of Climatic Warming on Trees and Forests in the United Kingdom - a Review, Forestry, 62 (4), pp. 337-364.
Deo, R. C., McAlpine, C. A., Syktus, J., Mcgowan, H. A., Phinn, S. (2007) On Australian Heat Waves: Time Series Analysis of Extreme Temperature Events in Australia, 1950-2005, International Congress on Modeling and Simulation, MODISM,Christchurch, New Zealand, A, pp. 626-635.
E. P. A. (2016) What Climate Change Means for Puerto Rico-Human Health, United Stated Environmental Protection Agency: 430-F-16-063.
Founda, D., Pierros, F., Petrakis, M., Zerefos, C. (2015) Interdecadal Variations and Trends of the Urban Heat Island in Athens (Greece) and its Response to Heat Waves, Journal of Atmospheric Research, 161–162: pp. 1–13.
Kousari, M. R., Ekhtesasi, M. R., Tazeh, M., Saremi Naeini, M. A., Asadi Zarch, M. A. (2011) An Investigation of the Iranian Climatic Changes by Considering the Precipitation, Temperature, and Relative Humidity Parameters, Theor Appl Climatol, 103, pp. 321-335.
Levermore, G., Parkinson, J., Lee, K., Laycock, P. (2017) The Increasing Trend of the Urban Heat Island Intensity, Urban Climate, 22, pp. 1-9.
Mainguet، M. (1999) Aridity, London, Pub, Springer.
Manton, M. J., P. M., Della-Marta, M. R., Haylock, K. J., Hennessy, N., Nicholls, L. E., Chambers, D. A. Collins, G., Daw, A., Finet, D., Gunawan, K., Inape, H., Isobe, T. S., Kestin, P., Lefale, C. H., Leyu, T., Lwin, L., Maitrepierre, N., Ouprasitwong, C. M., Page, J., Pahalad, N., Plummer, M. J., Suppiah, R., Tran, V. L., Trewin, B., Tibig, I., Yee, D. (2001) Trends in Extreme Daily Rainfall Andtemperature in Southeast Asia and the South Pacific: 1916-1998, International Journal of Climatol, 21, pp. 269-284.
Menzel, A., Jakobi, G., Ahas, R., Scheifinger, H., Estrella, N. (2003) Variations of the Climatological Growing Season (1951-2000) in Germany Compared with other Countries, International Journal of Climatology, 23, pp. 793-812.
Panmao, Zh., Qingchen, Ch., Xukai, Z. (2004) Progress in China’s Climate Change Study in the 20th Century, Geographical Sciences, 14, pp. 3-11.
Philandras, C., Nastos, P., Kapsomenakisand, I., Repapis, C. (2015) Climatology of Upper Air Temperature in the Eastern Mediterranean Region. Atmospheric Research, 152, pp. 29-42.
Rajab, R., Prudhomme, Ch. (2002) Climate Change and Water Resources Management in Arid and Semi-Arid Regions- Prospective and Challenges for the 21st Century, Bio Systems Engineering, 81 (1), pp. 3-34.
Revadekar, J. V., Kothawale, D. R., Patwardhan, S. K., Pant, G. B., Rupa Kumar, K. (2012) About the Observed and future Changes in Temperature Extremes Over India, Natural Hazards, 60 (3), pp. 1133-1155.
Stephen, G. W., Ryan, M. E., Carole, J. H., (2007) A Survey of Changes in Cloud Cover and Cloud Types over Land from Surface Observations, 1971-96, Climate, 20: https://doi.org/10.1175/JCLI4031.1
Zhao, Z., Nozawa, T. (2003) Projections of Extreme Temperature over East Asia for the 21st Century as Simulated by the CCSR/NIES2 Coupled Model, International Symposium on Climate Change-Proceedings (ISCC), Beijing, China, pp. 1172: 158-164.
Zhenguo, H., Weiqiang, Zh. (2004) Climatic Fluctuation and Disasters during Recent 100 Years in China’s Tropics, Geographical Sciences, 14 (7), pp. 12-20.