نقش جوامع محلّی در حفاظت از گونه‎های در خطر انقراض حیات وحش (مطالعة موردی: گوزن زرد ایرانی در استان خوزستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار شیلات و محیط زیست، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

2 کارشناس محیط‌زیست، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر، ایران

چکیده

گوزن زرد ایرانی، به عنوان یک گونة در خطر انقراض، به صورت طبیعی تنها به گسترة کوچکی از زیستگاه‎های پیرامون رودخانه‎های دز و کرخه در استان خوزستان محدود شده است. در حال حاضر، اطّلاعات قابل استناد چندانی در مورد وضعیّت بوم‎شناختی این گونه در زیستگاه‎های طبیعی در دسترس نیست. هدف از پژوهش حاضر، دستیابی به یک ارزیابی قابل اتّکا از سطح دانش جوامع محلّی و اهمّیّت حفاظتی گوزن زرد ایرانی در میان جوامع یاد شده است. به این منظور، با استفاده از 500 پرسشنامة پاسخ‎دار، همراه با مصاحبة حضوری و توزیع تصادفی - سیستماتیک، نظرات ساکنین محلّی شهرستان‎های دزفول، اندیمشک و شوش (27 مرکز جمعیّتی) دریافت شد. بیش از 56% مشارکت‎کنندگان از حضور گوزن زرد در پیرامون دز و کرخه آگاهی نداشتند. حدود 4/16% پاسخ‎دهندگان (عمدتاً افراد مسن) ادّعا کردند که گوزن زرد را در زیستگاه‎های طبیعی منطقه مشاهده کرده‎اند. حدود 73% پرسش‎شوندگان اعلام کردند که برای مشاهدة این گوزن در زیستگاه‎های طبیعی منطقه، تمایل زیاد یا خیلی‌زیادی دارند. بیش از نیمی از افراد سطح تمایل به پرداخت خود به منظور یک‌بار مشاهدة گوزن زرد را بین 40000-20000 ریال اعلام نمودند. بیشتر افراد (4/86%) مهم‎ترین عوامل تهدیدکنندة این گونه را، شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه می‎دانستند. تضمین حفاظت و بقای پایدار گوزن زرد برای بیشتر افراد (8/67%) از اهمّیّت زیاد یا خیلی‌زیاد برخوردار است. سطح تمایل به پرداخت به منظور تشکیل یک صندوق مالی برای حفاظت بهتر این گوزن، سالیانه مبلغی بین 300000-20000 ریال برآورد شد. در نظر گرفتن رویکردهایی مانند افزایش دانش جوامع نسبت به اهمّیّت زیستی و حفاظتی گوزن زرد ایرانی و معرّفی آن به عنوان یک گونة کشتی پرچم‎دار و استفاده از پشتوانه حمایت‎های مردمی می‎تواند موفّقیّت‎های بیشتری را در مدیریت گونه به دست دهد.
 

کلیدواژه‌ها


مهرابی، علی‌اکبر؛ قربانی، مهدی (1388) اولویّت عامل انسانی در تعادل دام و مرتع، چهارمین همایش ملّی مرتع و مرتع‌داری ایران، کرج.
Armitage, D. R., Plummer, R., Berkes, F., Arthur, R. I., Charles, A. T., Davidson-Hunt, I. J., Diduck, A. P., Doubleday, N. C., Johnson, D. S., Marschke, M. (2008) Adaptive Comanagement for Social-Ecological Complexity, Frontiers in Ecology and the Environment, 7, pp. 95-102.
Bajracharya, S. B., Furley, P., Newton, A. (2005) Effectiveness of Community Involvement in Delivering Conservation Benefits to the Annapurna Conservation Area, Nepal, Environmental Conservation, 32, pp. 239-247.
Bar-Oz, G., Yeshurun, R., Weinstein-Evron, M. (2013) Specialized hunting of gazelle in the natufian: cultural cause or climatic effect? In: Bar-Yosef, O., Vallas, F. (eds), Natufian Foragers in the Levant: Terminal Pleistocene Social Changes in Western Asia, pp. 685-698, International Monographs in Prehistory.
Berkes, F. (2007) Community-Based Conservation in a Globalized World, Proceedings of the National Academy of Sciences of the Unated States of America, 104, pp. 15188-15193.
Borrini-Feyerabend, G., Buchan, D. (1997) Beyond Fences: Seeking Social Sustainability in Conservation, IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
Bowen-Jones, E., Entwistle, A. (2002) Identifying Appropriate Flagship Species: the Importance of Culture and Local Contexts, Oryx, 36, pp. 189-195.
Brondizio, E. S., Ostrom, E., Young, O. R. (2009) Connectivity and the Governance of Multilevel Socialecological Systems: The Role of Social Capital, Annual Review of Environment and Resources, 34, pp. 253-278.
Brossard, D., Lewenstein, B., Bonney, R. (2005) Scientific Knowledge and Attitude Change: The Impact of a Citizen Science Project, International Journal of Science Education, 27, pp. 1099-1121.
Brown, K., Mackensen, J., Rosendo, S., Viswanathan, K., Cimarrusti, L., Fernando, K., Morsello, C., Muchagata, M., Siason, I. M., Singh, S. (2005) Ecosystems and Human Well-Being: Policy Responses, Millennium Ecosystem Assessment and Island Press, Washington, DC.
Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES). (2017) Appendices I, II and III, Available at: https://www.cites.org.
Daujat, J. (2013) Ungulate invasion on a Mediterranean island: the Cypriot Mesopotamian fallow Deer Over the Past 10,000 Years (Doctoral Dissertation), Museum national d’Histoire naturelle de Paris, University of Aberdeen, France.
Dhondt, A. A., Tessaglia, D. L., Slothower, R. L. (1998) Epidemic Mycoplasmal Conjunctivitis in House Finches from Eastern North America, Wildlife Diseases, 34, pp. 265-280.
Entwistle, A. C., Dunstone, N. (2000) Future Priorities for Mammalian Conservation, In: Entwistle, A., Dunstone, N. (eds), Priorities for the Conservation of Mammalian Diversity: Has the Panda had its Day?, pp. 369-387, Cambridge University Press, Cambridge.
Evans, C., Abrams, E., Reitsma, R., Roux, K., Salmonsen, L., Marra, P. P. (2005) The Neighborhood Nestwatch Program: Participant Outcomes of a Citizen-Science Ecological Research Project, Conservation Biology, 19, pp. 589-594.
Goudarzi, F., Hemami, M. R. Bashari, H., Johnson, S. (2015) Assessing Translocation Success of the Endangered Persian Fallow Deer Using a Bayesian Belief Network, Ecosphere, 6, pp. 1-14.
Hemami, M. R., Rabiei, A. (2002) The Conservation of Persian Fallow Deer (Dama Dama Mesopotamica), 5th International Deer Biology Congress, Conference Proceedings, Vol. 43.
Low, B., Sundaresan, S. R., Fischhoff. I. R., Rubenstein, D. I. (2009) Partnering with Local Communities to Identify Conservation Priorities for Endangered Grevy’s Zebra, Biological Conservation, 142, pp. 1548-1555.
Mattila, M., Hadjigeorgiou, I. (2015) Conservation and Management of Fallow Deer (Dama Dama Dama L.) on Lemnos Island, Greece, Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 39, pp. 560-567.
McNeely, J. A. (1995) Partnerships for Conservation: an Introduction, In: McNeely, J. A. (eds), Expanding Partnerships in Conservation, pp. 1-12, Island Press, Washington, DC.
Mehta, J. N., Kellert, S. R. (1998) Local Attitudes toward Community-Based Conservation Policy and Programs in Nepal: A Case Study in the Makalu-Barun Conservation Area, Environmental Conservation, 25, pp. 320-333.
Mohammadi, H., Karami, M., Kiabi, B. H., Monavari, S. M. (2015) Assessing Regional Habitat Changes for the Persian Fallow Deer (Dama Dama Mesopotamicus) Using Maximum Entropy Modeling Approach in Khouzestan Province, International Journal of Environmental Research, 9, pp. 753-760.
Nelson, S. H., Evans, A. D., Bradbury, R. B. (2005) The Efficacy of Collar-Mounted Devices in Reducing the Rate of Predation of Wildlife by Domestic Cats, Applied Animal Behaviour Science, 94, pp. 273-285.
Norberg, J., Cumming, G. S. (2008) Complexity Theory for a Sustainable Future, Columbia University Press, New York, USA.
Noss, A. J., Oetting, I., Cuellar, R. (2005) Hunter Self-Monitoring by the Isoseno Guarani in the Bolivian Chaco, Biodiversity and Conservation, 14, pp. 2679-2693.
Olson, D. M., Dinerstein, E., Wikramanayake, E. D., Burgess, N. D., Powell, G. V., Underwood, E. C., Kassem, K. R. (2001) Terrestrial Ecoregions of the World: A New Map of Life on Earth: A new global map of terrestrial ecoregions provides an innovative tool for conserving biodiversity, BioScience, 51, pp. 933-938.
Redeloff, V. A., Pidgeon, M., Hoster, P. (1999) Habitat and Population Modeling of Reo Using an Interactive Geographic Information System, Ecological Modeling, 114, pp. 267-304.
Smith, R. J., Verissimo, D., Isaac, N. J. B., Jones, K. E. (2012) Identifying Cinderella Species: Uncovering Mammals with Conservation Flagship Appeal, Conservation Letters, 5, pp. 205-212.
Sykes, N., Carden, R. F., Harris, K. (2013) Changes in the Size and Shape of Fallow Deer— Evidence for the Movement and Management of a Species, International Journal of Osteoarchaeology, 23 (1), pp. 55-68.
Vigne, J. D., Daujat, J., Monchot, H. (2016) First Introduction and Early Exploitation of the Persian Fallow Deer on Cyprus (8,000-6,000 cal. bc), International Journal of Osteoarchaeology, 26 (5), pp. 853-866.
Werner, N. Y., Rabiei, A., Saltz, D., Daujat, J., Baker, K. (2015) Dama mesopotamica, (Version Published in 2016), The IUCN Red List of Threatened Species, Available at: https://www.iucn.org.
White, P. C. L., Bennett, A. C., Hayes, E. J. (2001) Use of Willingness-to-Pay Approaches in Mammal Conservation, Mammal Review, 31 (2), pp. 151-167.
White, P. C. L., Gregory, K. W., Lindley, P. J., Richards, G. (1997) Economic Values of Threatened Mammals in Britain: A Case Study of the Otter Lutra Lutraand the Water Vole Arvicola Terrestris, Biological Conservation, 82 (3), pp. 345-354.
World Resources Institute (2005) World Resources, World Resources Institute in collaboration with the United Nations Development Programme, United Nations Environment Programme, and the World Bank, Washington, DC.