الگوی پراکنش مکانی گونه‌های درختی در جنگل‌های حاشیة رودخانه (مطالعة موردی: پناهگاه حیات وحش کرخه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جنگلداری دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

شناخت الگوی مکانی درختان جنگلی در طرّاحی الگوی مدیریتی مناسب برای حفاظت و احیای توده‌های جنگلی نقش مؤثّری دارد. این پژوهش، با هدف تجزیه و تحلیل الگوی پراکنش درختان در پناهگاه حیات وحش کرخه (بخشی از جنگل‌های حاشیة رودخانة کرخه)، بررسی میزان تغییرپذیری و الگوی تغییرات آنها نسبت به فاصله از رودخانه، انجام گرفت. تعداد پایه‌های درختان پده، گز و درختچة سریم در 117 قطعه نمونه، روی ترانسکت‌هایی موازی با فاصلة 500 متر از یکدیگر و عمود بر رودخانه شمارش شدند. سپس با استفاده از روش‌های زمین‌آماری الگوی پراکنش آنها مورد تحلیل قرار گرفت. واریوگرام تعداد گونه‌های پده و سریم با مدل کروی، گز و کلّ گونه‌ها با مدل نمایی مطابقت داشته و وجود همبستگی مکانی را نشان دادند. دامنة تأثیر واریوگرام گز 186 متر، پده 362 متر، سریم 749 متر و تعداد کلّ گونه‌ها 208 متر است. نقشه‌های کریجینگ نیز نشان دادند که گونه‌های موجود دارای همبستگی مکانی هستند. بیشترین پراکنش گونه‌ها نزدیک رودخانه بوده و با دورشدن از رودخانه، تعداد هر سه گونه کاهش می‌یابد. این موضوع، اهمّیّت مدیریت و حفاظت جنگل‌های حاشیة رودخانه و جلوگیری از تخریب و کاهش مرز پوشش جنگلی را تأیید می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


اخوان، رضا؛ کلاین، کریستوف (1388) کارایی کریجینگ در برآورد و نقشه‌سازی موجودی جنگل‌کاری‌ها (مطالعة موردی: جنگل‌کاری بنشکی رامسر)، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 17(2)، صص. 318-303.
اخوان، رضا؛ کرمی خرّم‌آبادی، منا؛ سوسنی، جواد (1390) کاربرد دو روش کریجینگ و IDW در پهنه‌بندی تراکم و تاج‌پوشش جنگل‌های شاخه‌زاد بلوط (مطالعة موردی: منطقة کاکارضای خرّم‌آباد لرستان)، جنگل ایران، 3 (4)، صص. 316-305.
افشار، حمید؛ صالحی، محمد حسن؛ محمدی، جهانگرد؛ محنت کش، عبدالمحمد (1388) تغییرپذیری مکانی ویژگی‌های خاک و عملکرد گندم در یک نقشه تناسب کمی(مطالعة مورد: منطقه شهر کیان، استان چهارمحال و بختیاری)، آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 23 (1)، صص. 172-161.
پوررضا، مرتضی؛ حسینی، سید محسن؛ زهره وندی، علی اصغر (1391) تغییرات مکانی قطر درختان بنه(Pistacia atlanticaDesf.) در ناحیه زاگرس (مطالعة موردی: پیرکاشان، کرمانشاه)، پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل (علوم کشاورزی و منابع طبیعی)، 19 (3)، صص. 19-1.
حسنی پاک، علی‌اصغر (1377) زمین‌آمار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
صالحه شوشتری، محمد حسن (1381) گزارش طرح پیش‌آهنگ اصلاح و توسعة بیشه‌زارهای حاشیة رودخانه‌های استان خوزستان با گونه‌های درختی و درختچه‌ای بومی و غیر بومی، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی.
غلامی، شایسته؛ حسینی، سید محسن؛ محمدی، جهانگرد؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول (1390) تغییرات مکانی بایومس ماکروفون و ویژگی‌های خاک در جنگل‌های حاشیة رودخانة کرخه، آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 25 (2)، صص. 257-248.
محمدی، جهانگرد (1377) مطالعة تغییرات مکانی شوری خاک در منطقة رامهرمز (خوزستان) با استفاده از نظریّة ژئواستاتیستیک، 1- کریجینگ، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 2 (4)، صص. 63-49.
محمدی، جهانگرد (1380) مروری بر مبانی ژئواستاتیستیک و کاربرد آن در خاک‌شناسی، علوم خاک‌و‌آب، 15 (1)، صص. 122-99.
محمدی، جهانگرد (1385، الف) پدومتری: آمار کلاسیک (تک‌متغیّره و چندمتغیّره)، جلد اوّل، انتشارات پلک، تهران.
محمدی، جهانگرد (1385، ب) پدومتری: آمار مکانی (ژئواستاتیستیک)، جلد دوّم،انتشارات پلک، تهران.
Allen, T. F. H., Starr, T. B. (1982) Hierarchy: Perspectives for Ecological Diversity, University of Chicago Press, Chicago, Illinois, USA.
Dale, M. R. T. (1999) Spatial Pattern Analysis in Plant Ecology, Cambridge University Press.
Ettema, C. H., Wardle, D. A. (2002) Spatial Soil Ecology, Trends in Ecology and Evolution, 17 (4), pp, 177-183. 
Fernandez-Alaez, C., Fernandez-Alaez, M., Garcia-Criado, F. (2005) Spatial Distribution Pattern of the Riparian Vegetation in a Basin in the NW Spain, Plant Ecology, 179 (1), pp. 31-42.
Ferreira, M. T., Aguiar, F. C., Nogueira, A. C. (2005) Changes in Riparian Woods Over Space and Time: Influence of Environment and Land Use, Forest Ecology and Management, 212 (1-3), pp. 145-159.
Gaston, K. J., Spice, J. I. (1998) Biodiversity: an Introduction, Blackwell Science, MA, USA.
Getzin, S., Dean, Ch., He, F., Trofymow, J. A., Wiegand, K., Wiegand, T. (2006) Spatial Patterns and Competition of Tree Species in a Douglas-Fir Cjoronosequence on Vancouver Island, Ecography, 29, pp. 671-682.
Giese, L. A., Aust, W. M., Trettin, C. C., Kolka, R. K. (2000) Spatial and Temporal Patterns of Carbon Storage and Species Richness in Three South Carolina Coastal Plain Riparian Forests, Ecological Engineering, 15 (1), pp. S157-S170.
Gringarten, E., Deutsch, C. V. (2001) Teacher's Aide, Variogram Interpretation and Modeling, Mathematical Geology, 33 (4), pp. 507-534.
Jimenez, J. J., Rossi, J. P., Lavelle, P. (2001) Spatial Distribution of Earthworm in Acid-Soil Savannas of the Eastern Plains of Colombia, Applied Soil Ecology, 17 (3), pp. 267-278.
Joschko, M., Fox, C. A., Lentzsch, P., Kiesel, J., Hierold, W., Kruck S., Timmer, J. (2006) Spatial Analysis of Earthworm Biodiversity at the Regional Scale, Agriculture Ecosystem & Environment, 112 (4), pp. 367-380.
Leibhold, A. M., Gurevitch, J. (2002) Integrating the Statistical Analysis of Spatial Data in Ecology, Ecography, 25, pp. 553-557.
McBratney, A.B., Laslett, G.M. (1993) Sampling Scheme for Contamined Soil. In: H.J.P. Eijsackers, Integrated Soil and Sediment Research: A Basis for Proper Protection, Kluver Academic Publisher, Dordrecht.
Ngo Bieng, M.A., Perot, T., de Coligny, F., Goreaud, F. (2013) Spatial Pattern of Trees Influences Species Productivity in a Mature Oak–Pine Mixed Forest, European Journal of Forest Research, 132 (5-6), pp. 841-850.
Nielson, D. R., Wendroth, O. (2003) Spatial and Temporal Statistics, Sampling Field Soils and Their Vegetation, Geosciences Publisher.
Singh, S., Malik, Z. A. Sharma, C. M. (2016) Tree Species Richness, Diversity, and Regeneration Status in Different Oak (Quercus spp.) Dominated Forests of Garhwal Himalaya, India, Asia-Pacific Biodiversity, 9 (3), pp. 293-300.
Sun, B., Zhou, S., Zhao, Q. (2003) Evaluation of Spatial and Temporal Changes of Soil Quality Based on Geostatistical Analysis in the Hill Region of Subtropical China, Geoderma, 115 (1-2), pp. 85-99.
Verry, E. S., Hornbeck, J. W., Dolloff, C. A. (2000) Riparian Management in Forests of the Continental Eastern United States, Lewis Publisher.
Warren, M. W., Zou, X. (2002) Soil Macrofauna and Litter Nutrients in Three Tropical Tree Plantations on a Disturbed Site in Puerto Rico, Forest Ecology and Management, 170 (1-3), pp. 161-171.