ارزیابی ظرفیّت برد و امنیّت اکولوژیکی شهر سنندج به روش ردّپای بوم‌شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

2 استادیار محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

3 دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

4 دانشجوی دکتری محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

چکیده

امروزه حرکت به سمت پایداری در جوامع با سطوح مختلف مدیریت و تکنولوژی بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. داشتن شهری پایدار و سالم، برنامه‌ریزان، تصمیم‌گیرندگان و متخصّصین را واداشته است تا به دنبال یافتن شاخص‌هایی باشند که بتوان با استفاده از آنها ظرفیّت جوامع شهری را به منظور سوق‌دادن آنها به سمت پایداری مورد بررسی قرار داد. شاخص ردّپای بوم‌شناختی در زمینة ارزیابی جوامع شهری در سطح آموزشی و اجتماعی توجّه زیادی را به خود جلب کرده است. در این پژوهش سعی بر آن شد تا با استفاده از شاخص ردّپای بوم‌شناختی، ظرفیّت برد شهر سنندج در سال 1393 مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان داد که سرانة ردّپای بوم‌شناختی این شهر، برای بخش‌های مسکن، حمل‌ونقل و غذا، 43/1 هکتار جهانی است که کمتر از سرانة ردّپای ملّی (7/2 هکتار جهانی) می‌باشد. بیشترین میزان ردّپای بوم‌شناختی مربوط به بخش مسکن با 5/371923 هکتار جهانی (سرانة 99/0) و کمترین میزان مربوط به ردّپای بوم‌شناختی غذا با 917/382 هکتار جهانی (سرانة 001/0) است. ظرفیّت زیستی برای شهر سنندج، 38/0 هکتار جهانی به دست آمد که نشان‌دهندة کمبود اکولوژیکی در این شهر است و شهر را به سمت ناپایداری پیش می‌برد؛ همچنین تلاش شد تا امنیّت اکولوژیکی شهر با استفاده از شاخص‌های فشار تولید، فشار مصرف و شاخص توزیع ردّپای بوم‌شناختی مورد بررسی قرار گیرد که در نهایت نتایج حاکی از آن است که به دلیل بیشتربودن فشار تولید (96/14) نسبت به فشار مصرف (71/3)، شاخص توزیع ردّپای بوم‌شناختی (03/3)، مثبت بوده و شهر سنندج را از نظر امنیّت اکولوژیکی در دستة بسیار خطرناک قرار داده و آیندة شهر نگران‌کننده است.

کلیدواژه‌ها


جمعه‌پور، محمود؛ حاتمی‌نژاد، حسین (1392) بررسی وضعیّت توسعة پایدار شهرستان رشت با استفاده از روش جاپای اکولوژیک، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45 (3)، صص. 208-191.
ویسی، زهرا (1393) برآورد ردّپای بوم‌شناختی منطقة تاریخی بیستون کرمانشاه، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: کامران شایسته، دانشگاه ملایر.
Bernadette, O. R., John, M., Walter, F. (2009) The Relationship between Settlement Population Size and Sustainable Development Measured by Two Sustainability Metrics, Environmental Impact Assessment Review, 29 (3), pp. 169-178.
Boruckea, M., Mooreb, D., Cranston, G., Graceya, K., Ihaa, K., Larsona, J., Lazarusa, E., Moralesa, J., Wackernagela, M., Galli, A. (2013) Accounting for Demand and Supply of the Biosphere’s Regenerative Capacity, The National Footprint Accounts’ Underlying Methodology and Framework, Ecological Indicators, 24, pp. 518-533.
Browne, D., O’Regan, B., Moles, R. (2011) Material Flow Accounting in an Irish City-Region 1992-2002, Cleaner Production, 19 (9-10), pp. 967-976.
Budihardjo, S., Hadi, S., Sutikno, S., Purwanto Purwanto, P. (2013) The Ecological Footprint Analysis for Assessing Carrying Capacity of Industrial Zone in Semarang, Human Resource and Sustainability Studies, 1 (2), pp. 14-20.
Collins, A., Flynn, A., Wiedmann, T., Barrett, J. (2006) The Environmental Impacts of Consumption at a Subnational Level, Journal of Industrial Ecology, 10 (3), pp. 9-24.
Dai, F. Q., Nan, L., Liu, G. C. (2010)Assessment of Regional Ecological Security Based on Ecological Footprint and Influential Factors Analysis: A Case Study of Chongqing Municipality, China, International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 17 (5), pp. 390-400.
Ewing, B., Reed, A., Galli, A., Kitzes, J., Wackernagel, M. (2010) Calculation Methodology for the National Footprint Accounts, Global Footprint Network, pp. 1-19.
Ferng, J. J. (2014) Nested Open Systems: An Important Concept for Applying Ecological Footprint Analysis to Sustainable Development Assessment, Ecological Economics, 106, pp. 105-111.
Fu, W., Turner, J., Zhao, J., Du, G. (2015)Ecological Footprint (EF): An Expanded Role in Calculating Resource Productivity (RP) Using China and the G20 Member Countries as Examples, Ecological Indicators, 48, pp. 464-471.
Galli, A., Kitzes, J., Niccolucci, V., Wackernagel, M., Wada, Y., Marchettini, N. (2012) Assessing the Global Environmental Consequences of Economic Growth Through the Ecological Footprint: A Focus on China and India, Ecological Indicators, 17, pp. 99-107.
Galli, A., Mancini, M., Niccolucci, V., Lin, D., Bastianoni, S., Wackernagel, M., Marchettini, N. (2015) Ecological Footprint: Refining the Carbon Footprint Calculation, Ecological Indicators, 6 (12), pp. 390-403.
Geng, Y., Liming Zhang, L., Chen, X., Xue, B., Fujita, T., Dong, H. (2014) Urban Ecological Footprint Analysis: A Comparative Study between Shenyang in China and Kawasaki in Japan, Cleaner Production, 75, pp. 130-142.
Graymore, M. L. M., Sipe, N. G., Rickson, R. E. (2010) Sustaining Human Carrying Capacity: A Tool for Regional Sustainability Assessment, Ecological Economics, 69 (3), pp. 459-468.
Guzman, J., Marrero, M., Arellano, A. (2013) Methodology for Determining the Ecological Footprint of the Construction of Residential Buildings in Andalusia (Spain), Ecological Indicators, 25, pp. 239-249.
Hodson, M., Marvin, S. (2009) Urban Ecological Security: A New Urban Paradigm?, International Journal of Urban and Regional Research, 33 (1), pp. 193-215.
Kennedy, C., Pincet, S., Bunje, P. (2010) The Study of Urban Metabolism and its Applications to Urban Planning and Design, Environmental Pollution, 159 (8-9), pp. 1965-1973.
Li, A., Tian, M., Wang, H., Wang, H., Yu, J. (2014) Development of an Ecological Security Evaluation Method Based on the Ecological Footprint and Application to a Typical Steppe Region in Chin, Ecological Indicators, 39 (7), pp. 153-159.
Liu, M., Zhang, D., Min, Q., Xie, G., Su, N. (2014) The Calculation of Productivity Factor for Ecological Footprints in China: A Methodological Note, Ecological Indicators, 38, pp. 124-129.
Liu, D., Chang, Q. (2015) Ecological Security Research Progress in China, Acta Ecologica Sinica, 35 (5), pp. 111-121.
Miao, C. L., Sun, L. y., Li, Y. (2016) The Studies of Ecological Environmental Quality Assessment in Anhui Province Based on Ecological Footprint, Ecological Indicators, 60, pp. 879-883.
Monfreda, C., Wackernagel, M., Deumling, D.(2004) Establishing National Natural Capital Accounts Based on Detailed Ecological Footprint and Biological Capacity Assessments, Land Use Policy, 21, pp. 231-246.
Moore, J., Kissinger, M., Rees, W. E. (2013)An Urban Metabolism and Ecological Footprint Assessment of Metro Vancouver, Environmental Management, 124 (5), pp. 51-61.
Nakajima, E. S., Ortega, E. (2016) Carrying Capacity Using Emergy and a New Calculation of Theecological Footprint, Ecological Indicators, 60, pp. 1200-1207.
Radu, A. L., Scrieciu, M. A., Caracota, D. (2013) Carbon Footprint Analysis: Towards a Projects Evaluation Model for Promoting Sustainable Development, Procedia Economics and Finance, 6, pp. 353-363.
Rees, W. E. (2012) Cities as Dissipative Structure: Global Change and the Vulnerability of Urban Civilization, Sustainability Science, the Emerging Paradigm and the Urban Environment, pp. 247-273.
Rengasamy, S. (2009)Understanding Urbanization and Urban Community Development, Environment and Urban Systems, 31, pp. 24-37.
Sarma, A. K., Borthwick, L., Moralesa, J. (2012) Urban Carrying Capacity: Concept and Calculation, Department of Civil Engineering, IIT Guwahati, Guwahati, Assam, India. pp. 3-23.
Senbel, M., McDaniels, T., Dowlatabadi, H. (2003) The Ecological Footprint: A Non-Monetary Metric of Human Consumption Applied to North America, Global Environment Change, 13 (2), pp. 83-100.
Shayesteh, K., Melhosseini Darani, K., Ildoromi, A. (2015) Ecological Impact Assessment of the Citizens of Isfahan’s Life Using the Ecological Footprint Index, International Journal of Advanced Life Sciences, 8 (4), pp. 430-438.
Shayesteh, K., Melhosseini Darani, K., Ildoromi, A. (2014) Estimating the Ecological Footprint of Transportation in the City of Isphahan (Iran), Current World Environment, 9 (3), pp. 760-767.
She, J. Y., Shen, J. M., Guo, X., Zhou, D. H., Li, J. (2011) Sustainable Development Assessment of Ecological Economic System for Nandu River Basin: Based on Ecological Footprint Analysis Method, Central South University of Forestry & Technology, 31 (12), pp. 49-53.
Shi, Y., Wang, H., Yin, C. (2013) Evaluation Method of Urban Land Population Carrying Capacity Based on GIS, a Case of Shanghai, China, Computers, Environment and Urban Systems, 39, pp. 27-38.
Sun, Y., Chen, M., Zhao, W. (2012) Evaluating Beijing Human Carring Capacity, Procedia, Environmental Sciences, 2, pp. 1873-1880.
Tam, T., Tway, T., Iha, K., Thompson, P., Mooe, D. (2011) Ecological Footprint analysis San Francisco-Oakland-Fremont, CA, Urban Research Association, Ecological Footprint Network, pp. 1-15.
Wackernagel, M., Rees, W. E., Jin, W. (1997) Perceptual and Structural Barriers to Investing in Natural Capital: Economics from an Ecological Footprint Perspective, Ecological Economics, 20 (1), pp. 3-24.
Wei, J., Zeng, W., Wu, B. (2013) Dynamic Analysis of the Virtual Ecological Footprint for Sustainable Development of the Boao Special Planning Area, Sustainability Science, 8 (4), pp. 595-605.
Wei, Y., Huang, C., Lam, P. T. I., Yuan, Z. (2015)Sustainable Urban Development: A Review on Urban Carrying Capacity Assessment, Habitat International, 46 (2), pp. 64-71.
Xu L. Y., Yang Z. F., Li, W. (2008) Modelling the Carrying Capacity of Urban Ecosystem, International Conference of Bioinformatics Biomed, pp. 4400-4404.
Xu, L. Y., Peng Kang, P., Wei, J. (2010) Evaluation of Urban Ecological Carrying Capacity: A Case Study of Beijing, China, Procedia Environmental Sciences, 2, pp. 1873-1880.