برنامه ریزی راهبردی بهسازی و نوسازی بافت های فرسودة شهری (مطالعة موردی: محلّة جوادیه منطقة 16 تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.

2 هیأت علمی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، شادگان

چکیده

رشد شتابان شهرنشینی در ایران به‌خصوص در سی سال اخیر و مهاجرت گستره به شهرها، مشکلاتی را به وجود آورده است. در ارتباط با شهرسازی بی‌برنامه که موجب ایجاد و گسترش بافت­های فرسوده در شهرها گردیده است، شهر تهران نیز به عنوان پایتخت کشور با موقعیّت مهم سیاسی اجتماعی و اقتصادی دارای پهنه‌های وسیعی از بافت‌های فرسوده است که اکثر آنها بر روی گسل‌های مهم قرار گرفته‌اند. این امر تهران و ساکنان آن را با خطر جدی مواجه ساخته است. با توجّه به این ضرورت، این پژوهش در نظر دارد تا بافت فرسودة محلّة جوادیه تهران را بررسی و تحلیل نماید. هدف از این پژوهش، تدوین راهبردهایی برای ساماندهی بافت‌های فرسوده به منظور ارتقاء آنها برای سکونت شهروندان است. برای این منظور گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای و پیمایشی و مصاحبه با کارشناسان و مسئولین امر و تهیّه پرسشنامه در قالب روش دلفی صورت گرفته و با استفاده از مدل‌های SWOT و ANPنتایج تحلیل گردید. همچنین نظرات گروه متخصص با استفاده از روش دلفی در ماتریس عوامل درونی و بیرونی به کار گرفته شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که استراتژی بازنگری در راستای بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسودة محلّة جوادیه به عنوان استراتژی اولویّت‌دار بهترین استراتژی است. از این رو در چارچوب راهبردهای بازنگری می‌توان از مشارکت مردم در راستای ایفای نقش مناسب آنها در ساماندهی و بهسازی بافت، بهره‌گیری از دسترسی مناسب و سرمایه‌گذاری در بافت در راستای احیای قیمت واقعی زمین بهره جست.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم­زاده، عیسی؛ ملکی، گل­آفرین (1390) تحلیلی بر ساماندهی و مداخله در بافت فرسودة شهری (مطالعة موردی: بافت فرسودة شهر خرم‌آباد)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 81، صص. 234-217.
احمدی، حسن؛ شهابی، منیر السادات (1387) مشارکت محلّی ضامن بهسازی پایدار بافت‌های فرسوده نمونة موردی، محلّة سیروس، اوّلین همایش بافت‌های فرسودة شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز.
بیک­زاده، زرنق (1379) برنامه‌ریزی برای بهسازی فیزیکی از بافت قدیم (مطالعة موردی:محلّة جماران)، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
پوراحمد، احمد؛ حسینی، علی؛ اروجی، حسن؛ علیزاده، محمد (1392) اولویّت سنجش راهبردهای توسعة گردشگری فرهنگی در منطقة الموت قزوین، پژوهش جغرافیای انسانی، 45 (3)، صص. 28-14.
جفری، هریسون؛ جان، کارون (1382) مدیریت استراتژیک، ترجمة بهروز قاسمی، چاپ اوّل، انتشارات هیأت، تهران.
جی دیوید، هانگر؛ ویلن، توماس ال، (1381) مبانی مدیریت استراتژیک، ترجمه: سید محمد اعرابی و داود ایزدی، چاپ اوّل، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل (1386) بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری، نشر انتخاب، تهران.
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل (1389) بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری، چاپ دوّم، انتشارات انتخاب، تهران.
حبیبی، محسن؛ مقصودی، ملیحه (1386) مرمت شهری (تعاریف و نظریّه‌ها)، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
خانگلزاده، فاطمه (1386) نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسودة شهری شهرستان بابل (نمونة موردی مطالعه:پنج‌شنبه‌بازار)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
رهبان، صلاح‌الدین (1388) تحلیل اجتماعی - اقتصادی بافت‌های فرسوده جهت ساماندهی آنها (نمونة موردی مطالعه:سقز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور ساری.
زبردست، اسفندیار (1384) کاربرد AHP در برنامه‌ریزی، فصلنامة هنرهای زیبا، 1، صص. 56-43.
زندونی، مجدالدین (1386) بررسی بافت قدیم شهر بابل، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
شماعی، علی؛ پوراحمد، احمد (1384) بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، انتشارات دانشگاه تهران، تهران
عامری سیاهویی، حمیدرضا؛ تقوی گودرزی، سعید؛ بیرانوندزاده، مریم (1390) رویکرد تحلیل به بافت‌های نامناسب شهری، بافت فرسوده شهر بندرعباس، آمایش محیط، 4 (12)، صص. 46-15.
عباسی، هادی؛ رضوی، روح­ا... (1385) طراحی مدل مفهومی اقتصادی برای احیا و بازسازی بافت فرسوده، مجموعه مقالات ساخت و ساز در پایتخت، دانشگاه تهران.
کلانتری، خلیل؛ پوراحمد، احمد (1384) فنون تجارب برنامه‌ریزی مرمت بافت‌های تاریخی شهرها، انتشارات جهاد دانشگاهی.
کلانتری، خلیل؛ پوراحمد، احمد (1386) تکنیک‌ها و تجارب در برنامه‌ریزی مرمت بافت تاریخی شهرستان‌ها، سازمان چاپ و انتشارات جهاد دانشگاهی.
کوچکی، غلام (1386) تحلیل ساختار کالبدی- فیزیکی بافت قدیم شهر خرم‌آباد، پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
محمدی، کاوه؛ رضویان، محمد تقی؛ صرافی، مظفر؛ غلامحسینی، اسماعیل (1393) شراکت بخش‌های عمومی – خصوصی در نوسازی بافت‌های فرسوده منطقة 9 شهرداری تهران، اقتصاد و مدیریت شهری، 8، صص. 29-26.
موحد، علی؛ فیروزی، محمد علی؛ زارعی، رضا؛ ظفری، مسعود (1392) نقش سازمان‌های مردم‌نهاد برای مشارکت در بازسازی بافت‌های فرسودة شهری (نمونه: بافت فرسودة بخش مرکزی شهر اهواز)، جغرافیا (فصلنامة علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، 11 (36)، صص. 52-45.
نسترن، مهین؛ هوشمندفر، سپیده (1389) برنامه‌ریزی استراتژیک جهت ساماندهی قسمتی از بافت فرسوده شهر ارومیه، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1 (3)، صص. 72-61.
نصیری، اسماعیل (1392) تحلیل ناپایداری مکانی – فضایی بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقة 10 شهر تهران، مدیریت شهری، 11 (31)، صص. 28-26.
Bentivegna, V. (2006) Improving the quality of life in Large Urban Distressed Areas (Large Urban Distressed Areas: a difficult challenge for European cities), LUDA PROJECT, European Union, http://www.luda-project.net
Berni, M. (2010) Improving the Quality of Life in Large Urban Distressed Areas, Framework Programme of European Commission, LUDA
Chaoui, L. K. (1998) Urban distressed areas and cities competitiveness, Integrating Urban Distressed Areas, OECD
Clark, D. (2003) Urkan world, Global city, second edition, Routledge. P.200
Müller, B., Bentivegna, V. (2006) Large Urban Distressed Areas: a difficult challenge for European cities, LUDA PROJECT, Project coordinated by Institute of Ecological and Regional Development, Dresden.