اولویت‌بندی حفاظتی لکه‌های داغ تنوع‌زیستی استان یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران.

2 گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

حفاظت از تنوع زیستی و مدیریت پایدار زیستگاه‌ها از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی در مناطق خشک و نیمه‌خشک به شمار می‌روند. این پژوهش باهدف شناسایی و اولویت‌بندی لکه‌های داغ تنوع زیستی استان یزد، زیستگاه چهارگونه باارزش حفاظتی شامل کل و بز (Capra aegagrus)، قوچ و میش (Ovis orientalis)، جبیر (Gazella bennettii) و پلنگ (Panthera pardus) را با استفاده از مدل کیفیت زیستگاه اینوست (InVEST) ارزیابی کرد. به کمک تحلیل‌های آماری فضایی مانند گتیس-ارد جی و موران محلی، لکه‌های داغ زیستگاهی شناسایی و با نمودار مشخصه عملکرد ارزیابی شدند. همچنین، برای تحلیل پایداری لکه‌های زیستگاهی از سنجه‌های سیمای سرزمین و تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) استفاده شد. نتایج نشان داد که زیستگاه‌های مطلوب گونه‌ها در مناطق دور از نواحی مسکونی و کشاورزی متمرکز بوده و مساحت لکه‌های با اهمیت حفاظتی بالا برای گونه‌ها به ترتیب شامل 18/11182 کیلومترمربع برای کل و بز، 29/8929 کیلومترمربع برای جبیر، 12/12708 کیلومترمربع برای قوچ و میش و 68/6595 کیلومترمربع برای پلنگ است. شاخص‌های سیمای سرزمین از جمله پیوستگی، فشردگی و چین‌خوردگی تأثیر قابل‌توجهی بر ارزش حفاظتی لکه‌ها داشتند. همچنین تحلیل مؤلفه‌های اصلی نشان داد که سه مؤلفه اول، ۹۴ درصد واریانس داده‌ها را تبیین می‌کنند. یافته‌ها بر اهمیت کاهش فشارهای انسانی و حفاظت از لکه‌های زیستگاهی با ویژگی‌های مطلوب بوم‌شناختی تأکید دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


انصاری، امیر (1400). ارزیابی توسعه شبکه مناطق حفاظتی استان مرکزی با استفاده از سنجه های سیمای سرزمین. مجله بومشناسی کاربردی، 10 (3)، 65-80.  doi: 10.47176/ijae.10.3.9365
بدراق‌نژاد، ایوب؛ سجادی، سعید؛ پیره، مهین (1399). سنجش دمای روی زمین در ارتباط با مدل رقومی ارتفاعی با استفاده از زمین‌آمار در محیط (GIS) موردمطالعه: استان یزد. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 4 (2)، 275-294. doi: JGET-2002-1148(R1)
زارع بیدکی، قاسم (1392). بررسی کانون‎های تنوع زیستی در استان یزد. در: اولین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، (ص 11627). تهران. https://civilica.com/doc/257506
شیخی ئیلانلو، صیاد (1395). اهمیت نقاط داغ تنوع زیستی با تاکید بر جامعه پرندگان و معرفی مناطق موجود در ایران. نشریه دانشجویی زیست‎سپهر، 11 (4)، 24- 32. https://biosepehrsj. t.ac.ir/article_64665.html
صادقی‎روش، محمدحسن (1399). تحلیل سطوح توسعه‌یافتگی عملکردهای بیابان‌زدایی شهرستان‌های استان یزد با کاربرد مدل اسکالوگرام. فصلنامه پایداری، توسعه و محیطزیست، 1 (1)، 15- 28. dor: 20.1001.1.24233846.1399.1.1.2.6
عبداللهی، صدیقه (1402). ارزیابی کیفیت زیستگاه حیات وحش به‎منظور شناسایی لکه‎های زیستگاهی کلیدی با رویکرد بوم‎شناسی سیمای سرزمین. محیط‎زیست طبیعی، 76 (ویژه‎نامه)، 147-162. doi: 10.2059/jne.2023.355036.2525
عبداللهی، صدیقه؛ ایلدرمی، علیرضا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ فاخران، سیما (1400). ارزیابی الگوهای مکانی خدمات اکوسیستمی بر مبنای رویکرد تطبیقی مبتنی بر آمار فضایی در قسمت مرکزی استان اصفهان. جغرافیا و پایداری محیط، 11 (1)، 41-54. doi: 10.22126/ges.2021.5957.2326
محمدپور، ندا؛ جهانی شکیب، فاطمه؛ اسداللهی، زهرا (1402). مدل‎سازی عرضه خدمت زیستگاهی و داده کاوی فضایی نقاط داغ در اکوسیستم های مناطق خشک. محیط‎شناسی، 49 (1)، 33-49. doi: 10.22059/jes.2023.343520.1008322
نعمت‎الهی، شکوفه؛ فاخران، سیما؛ جعفری، علی؛ رئیسی، تورج؛ پورمنافی، سعید (1398). برنامه‌ریزی سیمای سرزمین برای حفاظت بر مبنای مدل کیفیت زیستگاه InVEST و اثرات بوم‌شناختی شبکه جاده‌ای در استان چهارمحال‌وبختیاری. بوم‌شناسی کاربردی، 8(۴) ،۶۷-۸۱. doi: 10.47176/ijae.8.4.8912
وزیری نهاد، آزاده؛ جوزی، سیدعلی؛ حجازی، رخشاد؛ شکری، محمدرض؛ ملماسی، سعید (1400). اولویت‎بندی لکه‎های حفاظتی در منطقه‎های ساحلی زیرحوضه کل-مهران استان هرمزگان با استفاده از ابزار پشتیبانی تصمیم‎گیری. علوم محیطی، 19 (1)، 161-176. doi: 10. 2547/envs.33616