تحلیل آسیب‌پذیری ناشی از پدیده گردوغبار در استان کرمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 استادیار دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی، ایران

10.22126/ges.2024.9855.2707

چکیده

بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک علی‌رغم پایداری محیطی شکننده در معرض مخاطره پدیده گردوغبار نیز قرار دارند. این مخاطره زیست‌محیطی سبب جابه‌جایی خاک سطحی، آسیب به اراضی کشاورزی و پوشش گیاهی شده و بر زندگی افراد بخصوص گروه‌های آسیب‌پذیر، نزدیک به کانون‌های بحرانی و مناطق دورتر اثر گذاشته است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی و تحلیل آسیب‌پذیری معیارهای محیطی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از پدیده گردوغبار در استان کرمان است. در این راستا معیارهای اجتماعی و اقتصادی شامل تراکم جمعیت، ساختار جنسی، نسبت جمعیت روستا به شهر و اراضی کشاورزی دیم در نظر گرفته شده است. همچنین فرسایش‌پذیری لندفرم‌های ژئومورفولوژی، مراتع ضعیف و اراضی بایر به‌عنوان معیار محیطی شناسایی شده‌ است. در این پژوهش از شاخص دید افقی (متر) ایستگاه‌های هواشناسی به‌منظور تحلیل مواجهه با گردوغبار در استان کرمان استفاده شده است. نتایج تحلیل پراکندگی دید افقی نشان می‌دهد حداقل میانگین دید افقی در مرکز استان وجود دارد. میزان مواجهه با گردوغبار در استان کرمان بین 73/0 تا 7/8 متر است بطوریکه شهرستان‌های بافت و رابر بیشترین مواجهه را با این پدیده دارند. نتایج رتبه‌بندی مدل کوکوسو نشان داد شهرستان‌های کرمان، بم، ارزوئیه و قلعه‎گنج بیشترین حساسیت را به گردوغبار دارند. نتایج حاصل از آسیب‌پذیری پدیده گردوغبار در استان کرمان نشان داد همه شهرستان‌های این استان نسبت به پدیده گردوغبار آسیب‌پذیری یکسانی ندارند؛ زیرا پراکندگی معیارهای محیطی، اقتصادی و اجتماعی در شهرستان‌ها یکسان نیست. آسیب‌پذیری پدیده گرد و غبار در استان کرمان در 5 طبقه خیلی کم تا خیلی زیاد به دست آمد. 86 درصد از مساحت استان کرمان نسبت به آسیب‌پذیری پدیده گردوغبار در طبقات زیاد و خیلی زیاد قرار دارند. همچنین نتایج این پژوهش می‌تواند زمینه‌ای را برای توسعه مطالعات کاهش پدیده گردوغبار به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری ناشی از پدیده گردوغبار در استان کرمان برای مدیران و تصمیم‌گیران فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بروغنی، مهدی؛ میرچولی، فهیمه؛ محمدی، مازیار (1401). پهنه‎بندی آسیب‎پذیری گردوغبار با استفاده از تصاویر ماهواره‎ای و مدل‎های یادگیری ماشین. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 13(47)، 1-13. https://jargs.su.ac.ir/article _161558.html
پورهاشمی، سیما؛ امیراحمدی، ابوالقاسم؛ زنگنه اسدی، محمدعلی؛ صالحی، مهدی (1397). شناسایی و تعیین خصوصیات کانون‎های گردوغبار در استان خراسان رضوی. تحقیقات جغرافیایی، 34 (1)، 1-9. doi: 10.29252/geores.34.1.1
پورهاشمی، سیما؛ بروغنی، مهدی؛ زنگنه اسدی، محمدعلی؛ امیراحمدی، ابوالقاسم (1394). تحلیل ارتباط پوشش گیاهی بر وقوع تعداد گردوغبار استان خراسان رضوی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش‌ازدور. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6 (4)، 33-45. https://sid.ir/paper/189509/fa
پویان، سهیلا؛ زارع، محمد؛ اختصاصی، محمدرضا (1398). بررسی توزیع مکانی و دسته‌بندی شاخص توفان‌های گردوغبار (DSI) با استفاده از روش گشتاور خطی. منابع طبیعی ایران، 72(1)، 29-43. doi: 10.22059/jrwm.2018.249574.1216
جعفری، رضا؛ صنعتی، حکیمه (1400). شناسایی کانون‌ها و طوفان‌های گردوغبار جنوب استان کرمان با استفاده از داده‌های سنجش از دور. علوم آب و خاک، 25(3)، 145-158. doi: 10.47176/jwss.25.3.13894
حیدری، محسن؛ حیدری‌نژاد، ضحی؛ علیپور، ولی؛ دیندارلو، کاووس؛ رحمانیان، امید؛ گودرزی، بابک؛ موسی، پورحسن (1396). ارزیابی کیفیت هوا بر اساس شاخص کیفیت هوا در شهر کرمان در سال 1394. بهداشت محیط، 3(3)، 208-218. 10.22038/jreh.2018.26051.1173 doi:
رضائی‌ترشیزی، محسن؛ میری، عباس (1399). بررسی توزیع عمودی رسوبات بادی توفان‎های گردوغبار در منطقه سیستان. مدیریت بیابان، 8 (15)، 121-138. doi: 10.22034/JDMAL.2020.44934
علیجانی، بهلول (1374). آب و هوای ایران. تهران: انتشارات پیام نور.
عمادالدین، فاطمه؛ احمدآبادی، علی؛ شریفی پور، مرجان (1400). ارزیابی توان محیطی گردشگری در پهنه‎های جنگلی شمال کشور. هشتمین همایش ملی ژئومورفولوژی، کارکردها و ضرورت‌ها. https://civilica. om/doc/1382344
عمادالدین، فاطمه؛ احمدآبادی، علی (1401). ارزیابی توان محیطی جنگل‎های هیرکانی (مطالعه موردی: زیرحوضه رودخانه تیرم). نهمین همایش ملی ژئومورفولوژی، محیط‌های ژئومورفیک، میراث‌ها و تنوع زیستی. https://civilica.om/doc/ 1687640
میری، عباس (1399). تحلیل طوفان‌های گردوغبار سیستان با استفاده از شاخص‌های DDI و DSI و پارامترهای سرعت باد، دید افقی و غلظت 0PM1. پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، 27 (1)، 1-23. 10.22069/JWSC.2020.16883.3225doi:
نژادافضلی، کرامت (1395). تحلیل عوامل مؤثر بر پلایای جازموریان در وقوع ریزگرد (جنوب کرمان). اولین همایش بین‌المللی و دومین همایش ملی کشاورزی، محیط‌زیست و امنیت غذایی، جیرفت. https://civilica.com/doc/638212