توسعه حفاظت پایدار تنوع زیستی با مدل‎سازی کریدورهای سیمای سرزمین مبتنی بر تئوری مدارها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه محیط‎زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط‎زیست، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

2 گروه محیط‎زیست و شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، خرم‎آباد، ایران.

چکیده

مدل‎سازی ارتباطات شبکه‎های زیستگاهی در برنامه‎ریزی حفاظت پایدار از تنوع ‎زیستی، یکی از اولویت‎های جهانی بوم‎شناسی سیمای سرزمین و امنیت بوم‎شناختی است. تخریب ساختار سیمای سرزمین با ایجاد زیستگاه‎های ازهم‎گسیخته و قطع اتصال در لکه‎های سیمای سرزمین منجر به اختلال در عملکردهای بوم‎شناختی می‎گردد. ازاین‌رو، هدف این پژوهش مدل‎سازی کریدورهای سیمای سرزمین استان خراسان جنوبی است تا بتوان از طریق ایجاد ارتباطات بین زیستگاه‎ها، پیوستگی شبکه زیستگاهی را تقویت نمود. این امر، علی‎رغم پرهیز از مدیریت جزیره‎ای مناطق تحت حفاظت، باعث حفاظت پایدار از امنیت بوم‎شناختی می‎گردد. بدین منظور، ابتدا نقشه کیفیت زیستگاه‎های محدوده مطالعه مدل‎سازی شد، سپس به نقشه مقاومت زیستگاه تبدیل گردید. نقاط داغ زیستگاهی نیز از نقشه کیفیت زیستگاه با روش گتیس_ ارد جی استخراج گردید. در گام نهایی، کریدورهای زیستگاهی و مهم‎ترین نواحی ارتباطی بر مبنای تئوری مدارهای الکتریکی و با استفاده از نقشه‎های کیفیت و مقاومت زیستگاه با نرم‎افزار رستر مبنای Circuitscape مدل‎سازی شد. نتایج نشان داد نواحی مختلف، قابلیت ایجاد شدت‌جریان صفر تا 5/114 آمپر را دارا هستند که حدود 33% معادل 4944200 هکتار از کل محدوده مطالعه را شامل می‎‎شود که ازاین‌بین 900 هکتار به‎‎عنوان کریدور داغ می‎تواند تسهیلگر جریان یا جابه‌جایی گونه‎ها به شمار رود. به‌طوری‌که حفاظت از این کریدورها، می‎تواند اثرات منفی گسیختگی زیستگاه‎ها را ازطریق ایجاد ارتباط بین جمعیت‎های جداافتاده، تا حدی جبران نماید؛ بنابراین، برای حفاظت پایدار از تنوع ‎زیستی، توجه به کریدورهای مهم و بهینه جهت برقراری اتصال بین زیستگاه‎ها و ممانعت از گسیختگی آن از سوی برنامه‎ریزان و متولیان امر ضروری است. نتایج این پژوهش در استان خراسان جنوبی، می‎تواند رهگشای اقدامات عملیاتی جهت احداث و برنامه‎ریزی حفاظت از کریدورهای اصولی باشد و عملکرد زیستگاهی سیمای سرزمین را افزایش دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


استانداری خراسان‎جنوبی (1398)، آمایش سرزمین استان خراسان جنوبی، بیرجند: استانداری خراسان جنوبی.
اداره محیط‎زیست استان خراسان‎جنوبی (1399الف)، پستانداران استان خراسانجنوبی، بیرجند: محیط‎زیست استان. 
اداره محیط‎زیست استان خراسان‎جنوبی (1399ب)، پرندگان استان خراسانجنوبی، بیرجند: محیط‎زیست استان.
جهانگیر، محمدحسین؛ سارانی‎راد، محمد (1398). بررسی وضعیت خشک‎سالی در استان خراسان جنوبی توسط شاخص درصد بارش نرمال (PNPI) و شاخص روش استانداردسازی (Z). علوم و تکنولوژی محیطزیست، 21(4)، 48-59. https://jest.srbiau.ac.ir/article_14562.html?lang=fa
کامیاب، حمیدرضا؛ باقری، عاطفه؛ شهبازی، علی (1398). به‎گزینی کریدور زیستگاهی گونه پلنگ ایرانی در پارک ملی گلستان با استفاده از روش تئوری مدار الکتریکی. نشریه علمی پژوهشهای محیطزیست، 10(20)، 209-218. Doi: 20.1001.1.20089597.1398.10.20.17.7
محمدپور، ندا؛ جهانی‌‌شکیب، فاطمه؛ اسدالهی، زهرا (1402). مدلسازی عرضه خدمت زیستگاهی و داده‌‌کاوی فضایی نقاط داغ در اکوسیستم‌‌های مناطق خشک. نشریه محیط‌شناسی، 49(1)، 33-49.Doi: 20.1001.1.10258620.1402.49.1.7.7
ملکوتی‎خواه، شیما؛ فاخران، سیما؛ سفیانیان، علیرضا (1392). استفاده از تئوری مدارهای الکتریکی جهت شناسایی کریدورهای مهاجرتی بین پناهگاه‎های حیات‎وحش موته و قمشلو در استان اصفهان. بوم‎شناسی کاربردی، 2(5)، 77-88. Doi: 20.1001.1.24763128.1392.2.5.7.4