سنجش نگرش بهره‌برداران مرتعی در ارتباط با زمینه‌های آسیب‌پذیری در راستای مدیریت پایدار مراتع در سه روستای حومه شهرستان نجف‌آباد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

2 کارشناسی ارشد علوم و مهندسی مرتع، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

3 گروه علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

چکیده

آسیب‎پذیری یکی از مفاهیم اساسی در چارچوب معیشت پایدار است. زمینه‎های آسیب‎پذیری بخشی از چارچوب معیشت را تشکیل می‎دهند که افراد، گروه‎ها و خانوارها کنترل حداقلی بر آن‎ها دارند. زمینه‎های آسیب‎پذیری اعم از شوک‎ها، روندها و تغییرپذیری‎های فصلی معیشت بهره‎برداران مرتعی و به دنبال آن مدیریت پایدار مراتع را تحت‎تأثیر قرار می‎دهند. هدف این تحقیق سنجش معیارهای مرتبط با زمینه‎های آسیب‎پذیری معیشت بهره‎برداران مرتعی سه روستای جلال‎آباد، حاجی‎آباد و نهضت‎آباد از بخش مرکزی شهرستان نجف‎آباد است. از پرسش‎نامه ساختارمند محقق ساخته در سه بعد شوک‎ها، روند‎ها و تغییرپذیری فصلی هر کدام با 5 گویه در قالب طیف پنج‎گزینه‎ای لیکرت استفاده شد. نتایج سنجش نگرش بهره‎برداران مرتعی نشان داد حدود 80 درصد پاسخگویان تغییرات زمینه‎های آسیب‎پذیری معیشت را زیاد و خیلی زیاد (حدود 19 درصد) ارزیابی کردند. شوک‎های «خشکیدگی گیاهان (مرتعی و جنگلی)» و «اقتصادی» با میانگین رتبه‎ای 21/3 و 17/3، روندهای «تورم و گرانی» و «تخریب و تغییر کاربری اراضی» با میانگین رتبه‎ای 92/3 و 80/3 و تغییرپذیری‎های فصلی «سرمازدگی و گرمازدگی گیاهان» و «افزایش دما و ذوب‎شدن سریع برف» به ترتیب با مقادیر میانگین رتبه‎ای 70/3 و 69/3 تأثیر بیشتری بر آسیب‎پذیری معیشت بهره‎برداران مرتعی داشتند. ازآنجایی‎که زمینه‎های آسیب‎پذیری متأثر از عوامل متعددی هستند که ممکن است هم‎زمان به وقوع بپیوندند پیشنهاد می‎شود در مواجهه با زمینه‎های آسیب‎پذیری و در راستای پایداری منابع مرتعی مجموعه‎ای از راهبردهای تطبیقی به کار گرفته شوند. علاوه بر این، ازآنجایی‎که افراد، خانوارها و جوامع تحت‎تأثیر زمینه‎های آسیب‎پذیری به دلیل توزیع مختلف فضایی در جغرافیای سرزمین، ممکن است مخاطرات و آسیب‎پذیری‎های یکسانی را تجربه نکنند مطالعات آینده می‎توانند نحوه سازگاری افراد، گروه‎ها، خانوارها و اجتماعات مختلف در مواجهه با زمینه‎های آسیب‎پذیری اعم از مخاطرات محیطی و بلایای طبیعی را مورد بررسی قرار دهند. 

کلیدواژه‌ها

مراجع

اصغری سراسکانرود، صالح؛ جلالیان، حمید؛ عزیزپور، فرهاد؛ اصغری سراسکانرود، صیاد (1396). انتخاب استراتژی بهینه معیشت پایدار در مواجه با خشکسالی با استفاده از مدل ترکیبی TOSIS-SWOT (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان هشترود). فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، 16 (55)، 313-339. http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-2219-1-fa.html
اکبری، مهری؛ صیاد وحیده (1400). تحلیل مطالعات تغییر اقلیم در ایران. پژوهش‎های جغرافیای طبیعی، 53 (1)، 37-74.
جمعه‎پور، محمود؛ احمدی، شکوفه (1390). تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعه موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ). نشریه پژوهشهای روستایی، 2(5)، 33-62. doi: 10.22059/JPHGR.2021.301111. 1007528
ریاحی، وحید؛ پاشازاده، اصغر (1392). اثرات اقتصادی و اجتماعی خشکسالی بر نواحی روستایی شهرستان گرمی (مطالعه موردی: دهستان آزادلو). مطالعات برنامه‎ریزی سکونتگاه‎های انسانی، 8 (25)، 17-37.
شریفی، زینب؛ نوری‎پور، مهدی؛ کرمی دهکردی، اسماعیل (1396). بررسی وضعیت سرمایه‎های معیشت و پایداری آن‎ها در خانوارهای روستایی (موردمطالعه: بخش مرکزی شهرستان دنا). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 13(2)، 51-70. dor: 20.1001.1.20081758.1396.13.2.4.4
شهرکی، محمدرضا؛ عابدی سروستانی، احمد، لطفی، عبدالرحیم (1400). آسیب پذیری معیشت روستاییان از تغییر اقلیم، مطالعه موردی:حوزه آبخیز اوغان استان گلستان. نشریه علمی - پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز، 14 (1)، 89-101. doi: 10.22092/ijwmse.2021.354072.1889
کریمی، کبری؛ کرمی دهکردی، اسماعیل (1394). ارزیابی تأثیر طرح‎های مرتع‎داری بر ستاده‎های معیشت خانوارهای بهره‎بردار روستایی (موردمطالعه: شهرستان ماهنشان). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 46(4)، 793-805.doi: 10.22059/IJAEDR.2016.58033.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار