تحلیل عوامل موثر بر پایداری مساکن روستایی (مورد مطالعه: دهستان بلیان شهرستان کازرون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

مسکن روستایی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های پایگاه زیستی و اجتماعی هر خانوار می‌باشد که نقش مهمی در تأمین راحتی و آسایش ساکنین آن دارد. در این راستا، تأمین مسکن پایدار روستایی به‌عنوان مسکنی که از لحاظ اجتماعی، اقتصادی و کالبدی سازگار با محیط‌زیست باشد، تحت‌تأثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد که امروزه کمبود یا عدم وجود مسکن پایدار در مناطق روستایی به مشکلی اساسی بدل شده است؛ ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر که با استفاده از تکنیک دیمتل صورت‌گرفته، شناسایی عوامل مؤثر بر پایداری مساکن روستایی دهستان بلیانِ شهرستان کازرون و معرفی عوامل اثرگذار و اثرپذیر است. در این راستا، به‌منظور انتخاب حجم نمونه باتوجه‌به وسعت منطقه از روش طبقه‌ای و در پاره‌ای از موارد از روش گلوله‌برفی استفاده شد. برای شناسایی شاخص‌ها، عوامل و متغیرهای مؤثر بر پایداری مسکن روستایی دهستان بلیان، با تأکید ویژه بر مطالعۀ میدانی و بررسی پژوهش‌ها در این حوزۀ تخصصی، 7 عامل به همراه 21 گویه شناسایی شد و مبنای طراحی پرسش‌نامة دیمتل به‌عنوان ابزار اصلی پژوهش در مطالعات میدانی قرار گرفت. جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل سه گروه بوده که درمجموع 30 پرسش‌نامه تکمیل گردید. آلفای به‌دست‌آمدۀ پرسش‌نامه 91/0 بوده که پایایی بالایی را نشان می‌دهد. نتایج حاصل از بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که مهم‌ترین عامل اثرگذار (ri) بر پایداری مسکن روستایی در منطقۀ موردمطالعه عامل کالبدی است، مهم‌ترین عامل اثرپذیر (cj) عامل روان‌شناختی، اثرگذارترین و اثرپذیرترین عامل (ri + ci) عامل روان‌شناختی است و از نظر مجموع شدت اثرگذاری و اثرپذیری (ri-ci) در پایداری مسکن روستایی عامل اقتصادی از نقش علّی و عامل زیرساختی از نقش معلولی برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ازکیا، مصطفی (1391). اصول و مبانی بهداشت روستایی. تهران: انتشارات مؤسسۀ فرهنگی اطلاع‌رسانی و مطبوعاتی شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
بسحاق، محمدرضا؛ سالاروند، اسماعیل؛ صیدائی، سیداسکندر (1395). تحلیل و ارزیابی شاخص‌ها و عوامل پایدار مسکن روستایی (موردمطالعه: مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان روانسر). مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی مسکن روستایی، 5(۴)، 25-48.
پوردیهیمی، شهرام (1390). فرهنگ و مسکن. فصلنامۀ مسکن و محیط روستایی، 30(134).
پورطاهری، مهدی (1396). طراحی مسکن روستایی. تهران: سمت.
جوادی، صدف؛ قدوسی‌فر، سیدهادی (1397). اصول طراحی مسکن پایدار. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران،20-29.
دارابی، هژیر؛ حسین‌زاده دلیر، کریم (1401). تحلیل فضایی ابعاد مسکن پایدار شهری مبتنی بر رویکرد اقتصاد سیاسی فضا (موردمطالعه: شهر کرمانشاه). فصلنامۀ شهر پایدار، ۵(۲۲)، 59-79.
دلال‌پور محمدی، محمدرضا (1379). برنامه‌ریزی مسکن. تهران: سمت.
رضایی، محمدرضا؛ داودی، قاسم؛ شجاعی، محسن (1396). بررسی توسعۀ کالبدی روستاهای بخش مرکزی شهرستان کازرون دهستان بلیان قرا خمسه. دومین همایش بین‌المللی افق‌های نوین در مهندسی معماری، عمران، شهرسازی و مدیریت فرهنگی شهرها، 37-51.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ سجاسی قیداری، حمدالله؛ عینالی، جمشید (1386). نگرشی نو به مدیریت روستایی با تأکید بر نهادهای تأثیرگذار. فصلنامۀ روستا و توسعه، 10(۲)، 1-30.
سجادی، ژیلا؛ پرتانیان، ندا؛ راد، پیمان (1400). رویکرد آینده‌نگری در بازآفرینی محلات فرسودۀ شهری با تأکید بر مسکن پایدار. چشم‌انداز شهرهای آینده، 7، 27-49.
سرتیپی‌پور، محسن (1384). شاخص‌های معماری مسکن روستایی در ایران. نشریۀ علمی‌پژوهشی دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، 22، 43-52.
سرتیپی‌پور، محسن (1388). بررسی تحلیلی مسکن روستایی در ایران. نشریۀ صفه، 19، 48-59.
سرتیپی‌پور، محسن (1389). پدیدارشناسی مسکن روستایی. فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، 133، 3-14.
لطفی، حیدر؛ احمدی، علی؛ حسن‌زاده فرجود، داوود (1388). شاخص‌ها و مؤلفه‌های ضروری در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مسکن روستایی در ایران. نشریۀ آمایش محیط، 2(7)، 105-128.
محمدی، سعدی؛ طالشی، مصطفی؛ شاه‌بختی، رستمی (1396). سنجش عوامل مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی در منطقۀ کوهستانی و پایکوهی زاگرس (موردمطالعه: روستاهای شهرستان مریوان و سروآباد). فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، 5(163)، 91-104.
مرادی اهری، علیرضا (1394). رتبه‌بندی معیارهای مسکن پایدار با استفاده از روش ANP. کنفرانس بین‌المللی مدیریت و علوم اجتماعی، 25-16.
منصوری، کامران (1398). بررسی اثرات تغییر اقلیم بر امنیت غذایی خانوارهای روستایی شهرستان کازرون. همایش بین‌المللی تغییر اقلیم، پیامدها، سازگاری و تعدیل، 23-34.
مهدی‌نژاد، جمال‌الدین؛ شرقی، علی؛ اسدپور، فائزه (1399). اثرات عوامل اقتصادی در ساختار کالبدی مسکن روستایی پایدار. چهارمین همایش ملی معماری و شهر پایدار، 23-41.
نعمتی، محمد؛ روستایی، شهریور؛ تیموری، ایرج (1398). واکاوی مفهوم مسکن پایدار: ابعاد و تجربیات کشور چین. ششمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری و پنجمین نمایشگاه تخصصی انبوه‌سازان مسکن و ساختمان استان تهران، 8-15.
نوروزیان ملکی، سعید؛ علایی، امیرعلی؛ یزدانفر، عباس؛ حسینی، سیدباقر (1398). معیارهای مؤثر در سنجش پایداری اجتماعی مسکن. مجلۀ علمی معماری و شهرسازی صفه، 30(1)، 5-26.