ارزیابی پایداری آبخیز سراب صیدعلی شهرستان سلسله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

2 گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

ارزیابی پایداری آبخیزها ازآن‌جهت که بیانگر تغییر وضعیت زیست‌بوم‌ها در ابعاد مکانی و زمانی است دارای اهمیت می‌باشد. باتوجه‌به اهمیت موضوع پایداری، پژوهش حاضر به مطالعه پایداری آبخیز سراب صیدعلی واقع در استان لرستان می‌پردازد. با استفاده از شاخص پایداری آبخیز (WSI) و چهارچوب مفهومی HELP که معیارهای آن بر جنبه‌های هیدرولوژی (کمی و کیفی)، محیط‌زیست، حیات و سیاست‌گذاری و متغیرهایی مانند دردسترس‌بودن آب و تغییرات آن، اسیدیته و هدایت الکتریکی آب، توسعه سیستم‌های فاضلاب، شاخص فشار محیطی، پوشش گیاهی، گسترش مناطق حفاظت شده، درآمد سالانه خالص، شاخص توسعه انسانی و تغییرات مربوط به آن، سطح و پیشرفت آموزش، مطالعه و اجرای طرح‌های جامع مدیریت منابع آب و آبخیزها و تأکید بر یک رابطه تعاملی و منطقی با شاخص‎های فشار (P) حالت (S) و پاسخ (R) سطح پایداری آبخیز مورد ارزیابی قرار گرفت. میانگین امتیازات شاخص فشار، حالت و پاسخ به ترتیب 81/0، 6/0 و 37/0 برآورد گردید. همچنین میانگین امتیاز معیارهای هیدرولوژی، محیط‌زیست، حیات و سیاست‌گذاری به ترتیب 41/0، 58/0، 66/0 و 75/0 به دست آمد. نتایج ارزیابی شاخص فشار، حالت و پاسخ نشان داد که امتیاز شاخص پایداری آبخیز با مقدار 6/0 در سطح متوسطی از پایداری قرار دارد که دو عامل هیدرولوژی و محیط‌زیست باعث ایجاد سطح ضعیفی از پایداری شده‎اند، لذا برای ارتقای و بهبود پایداری لازم است تدابیری در جهت مدیریت جامع منابع آب از لحاظ افزایش بهره‎وری، صرفه‎جویی و احداث سیستم‎های فاضلاب و مدیریت زیستگاه از طریق گسترش مناطق حفاظت شده با تأکید بر شاخص‎های فشار، حالت و پاسخ اندیشیده شود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آهنی، منا؛ افشار کاظمی، محمدعلی (1400). تبیین جایگاه ایران در جهان بر مبنای توسعه پایدار: با رویکرد زیست‌محیطی. پایداری، توسعه و محیط‌زیست، 2 (2)، 35-52.
اسدی نلیوان، امید (1391). تعیین معیارها و شاخصهای پایداری حوزه آبخیز با استفاده از روش IUCN مطالعه موردی طالقان-زیدشت1. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
حیدری مطلق، آرین؛ سبزواری، یاسر؛ نصراللهی، علی‎حیدر (1397). تحلیل روند خشکسالی هیدرولوژیکی با استفاده از شاخص SDI در حوزه آبریز رودخانه الشتر. هفتمین همایش ملی سامانههای سطوح آبگیر باران، تهران.
حیرانی، امیررضا؛ بهزادفر، مرتضی؛ علائی، نازیلا؛ حزباوی، زینب (1401). ارزیابی پایداری بوم‌شناختی در حوزه آبخیز توتلی در استان خراسان شمالی. جغرافیا و مطالعات محیطی، 11 (42)، 152-169.
خیراندیش، حامد؛ صادقی پور، احمد؛ محمدی کنگرانی، حنانه (1400). ارزیابی پایداری آبخیز بختگان با کاربرد مدل اچ‌ای‌ال‌پی. پژوهشهای آبخیزداری، 34 (2)، 48-60.
خیراندیش، حامد؛ صادقی پور، احمد؛ محمدی کنگرانی، حنانه (1399). مقایسۀ دو روش HELP و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در ارزیابی پایداری حوزۀ آبخیز (مطالعۀ موردی: حوزۀ بختگان استان فارس). نشریه مهندسی اکوسیستم بیابان، ۹ (۲۸)، 103-117.
عربیون، ابوالقاسم؛ عبدالله زاده، غلامحسین (1392). مقدمه‌ای بر توسعه پایدار کشاورزی. تهران: سمت.
شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران (1389). گزارش طرح سیستمی حوضه آبریز رودخانه کرخه. تهران.
شرکت مهندسین مشاور جاماب (1398). گزارش مدیریت یکپارچه بهره‌برداری و کنترل برداشت منابع آب استان لرستان. تهران.
کاظمی، محمد؛ کمالی مسکونی، احسان (1397). ارزیابی پایداری حوزه آبخیز بر اساس مدل HELP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز بهشت گمشده، استان فارس). ترویج و توسعه آبخیزداری، 6 (22)، 7-18.
محمدی، طاهره؛ دستورانی، محمدتقی (1396). ارزیابی پایداری حوزه‌ با استفاده از روش شاخص پایداری آبخیز. هیدروژئومورفولوژی، 4 (10)، 64-41.
مهری، رضا؛ سعدالدین، امیر؛ اونق، مجید؛ حاج ملاحسینی، ابوالفضل (1391). توسعه و به کارگیری شاخص پایداری آبخیز (WSI) برای آبخیز چهل چای، رودخانه گرگان رود استان گلستان. اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار. تهران.