اثر هم زمان فازهای NAO و SOI بر آب ‌و هوای ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

3 دانشجوی دکترا دانشگاه تهران

چکیده

پژوهش پیش رو سعی می­کند تأثیرپذیری اقلیم ایران به واسطة تغییرات ایجاد شده طی فازهای فرین و عادیِ رخدادهای NAOو SOIرا بررسی کند. بدین منظور داده‌های بارش و دمای 32 ایستگاه سینوپتیک کشور طی دورة 2005 تا 1960، گردآوری شدند. بررسی ارتباط بین این داده‌ها با داده‌های دور پیوندی NAOو SOIاز طریق روش‌های آمار تحلیلی و آمار استنباطی نشان داد که دما و بارش فصل پاییز بیشترین ارتباط را با شاخص‌های مذکور دارند. در ادامة کار، بررسی ارتباط بین مقادیر سری زمانی شاخص‌های فوق و اقلیم (دما و بارش) کشور در فصل پاییز مورد بررسی قرار گرفت. نظر به اینکه رابطة خاصّی بین بررسی منفرد شاخص‌های مذکور و اقلیم کشور مشاهده نشد، اثرات توأمان هر دو شاخص با اقلیم ایران تحلیل و بررسی شد. در این راستا 9 حالت در ارتباط با جهت روند شاخص‌ها، تولید و بررسی‌های بعدی بر روی آن‌ها انجام شد. تمامی حالات (9 حالت) توأمان شاخص‌ها و وضعیّت دما و بارش کشور در سال‌های به دست آمده، دوباره بررسی و مشخّص شد زمانی که رفتار NAOو SOIهم­سو نیستند (جهتی مخالف هم) و همین‌طور در وضعیّت فرین قرار دارند، بیشترین تأثیر را بر اقلیم ایران می‌گذارند. با وقوع SOIمنفی و NAOمثبت، مراکز پرفشار سیبری، آزورز و کم‌فشار آیسلند نسبت به میانگین بلندمدّت تقویت می­شوند و این امر، ورود زبانة پرفشار سیبری به ایران و در نتیجه کاهش درجۀ حرارت کشور را در پی دارد. از طرف دیگر، با وقوع حالت‌های فرین SOIمثبت و NAOمنفی، مراکز پرفشار سیبری و آزورز و کم‌فشار آیسلند تضعیف می‌شوند که سبب ورود کمتر زبانۀ پرفشار سیبری به ایران می‌گردند و در پی آن مقدار بارش در کشور کاهش قابل توجّهی می‌یابد.

کلیدواژه‌ها


بوشر، کیت و بهلول علیجانی، 1380، آب­وهوای کرة زمین، چاپ اوّل، انتشارات سمت، تهران.
جلیلی، شیدا؛ سعید مرید؛ احمد بناکار و رضا نامدارقنبری، 1390، ارزیابی تأثیر شاخص‌های اقلیمی NAOو SOIبر تغییرات تراز دریاچة ارومیه، کاربرد روش‌های آنالیز طیفی سری‌های زمانی، آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 25 (1)، 149-140.
خوش‌اخلاق، فرامرز، 1377، پدیدة انسو و تأثیر آن بر رژیم بارش ایران، تحقیقات جغرافیایی، 51، 134-121.
خوش‌اخلاق، فرامرز؛ نوذر قنبری و جعفر معصوم­پور سماکوش، 1387، مطالعة اثرات نوسان اطلس شمالی بر رژیم بارش و دمای سواحل جنوبی دریای خزر، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 66، 70-57.
عزیزی، قاسم، 1383، تغییر اقلیم، چاپ اوّل، انتشارات قومس، تهران.
عزیزی، قاسم، 1379، ال‌نینو و دوره‌های خشکسالی- ترسالی در ایران، پژوهش‌های جغرافیایی، 38، 84-71.
عساکره، حسین، 1386، تغییر اقلیم، چاپ اوّل، انتشارات دانشگاه زنجان، زنجان.
غیور، حسنعلی و حسین عساکره، 1381، مطالعة اثر پیوند از دور بر اقلیم ایران مطالعة موردی: اثر نوسانات اطلس شمالی و نوسانات جنوبی بر تغییرات میانگین ماهانة دمای جاسک، تحقیقات جغرافیایی، 16و 17 (64-63)، 113-93.
مسعودیان، ابوالفضل، 1384، تأثیر انسو بر بارش ایران، جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 4، 82-73.
ناظم‌السّادات، سیّد محمّد جعفر و احمدرضا قاسمی، 1382، بارندگی شش ماهة سرد مناطق مرکزی و
جنوب­غربی ایران و ارتباط آن با پدیدة ال­نینو - نوسان جنوبی
، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 7 (3)، 11-1.
نیّری، معصومه، 1388، مطالعة ارتباط بارش‌های غرب ایران با نمایه‌های اقلیمی به منظور پیش‌بینی بارش‌های فصلی، به راهنمایی فرامرز خوش‌اخلاق، دانشگاه تهران، پایان­نامة کارشناسی­ارشد.
یاراحمدی، داریوش و قاسم عزیزی، 1386، تحلیل چند متغیره ارتباط میزان بارش فصلی ایران و شاخص‌های اقلیمی، پژوهش‌های جغرافیایی، 62، 174-161.
یاراحمدی، داریوش، 1385، تأثیر پدیدة انسو بر تغییرات بارش ایران، رسالة دکتری به راهنمایی قاسم عزیزی، رشتة اقلیم‌شناسی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران.
An, S.-I., Hsieh, W. W., & Jin, F.-F.,2005, A Nonlinear Analysis of the Enso Cycle and Its Interdecadal Changes*. Journal of Climate, 18(16), 3229-3239.
Chen, D., & Cane, M. A., 2008, El Nino Prediction and Predictability. Journal of Computational Physics, 227 (7), 3625–3640.
García N. O., L. Gimeno, L. de la Torre, R. Nieto and J. A. Añel, 2005, North Atlantic Oscillation (NAO) and Precipitation in Galicia (Spain), Atmósfera 18, 25–32.
Houghton, J. T., M. Noguer, Y. Ding, D. J. Griggs, PJ van der Linden X. Dai, K. Maskell, and C. A. Johnson, 2001, Climate Change 2001: the Scientific Basis (Vol. 881). Cambridge University Press Cambridge, UK.
Liu, L. T., Hsu, H. T., & Grafarend, E. W, 2005, Wavelet Coherence Analysis of Length-of-day Variations and El Nino-southern Oscillation. Journal of Geodynamics, 39 (3), 267–275.
Van Loon, H. and J.C. Rogers, 1978, The Seesaw in Winter Temperatures Between Greenland and Northern Europe. Part I: General Description. Mon. Wea. Rev., 106, 296-310.