تاثیر کاربری اراضی بر فرسایش‌پذیری و کیفیت خاک (مطالعه موردی: حوضه آبریز هشتیان، دریاچه ارومیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران.

3 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران,

چکیده

فرسایش خاک به‌عنوان عامل مهمی در کاهش کیفیت و تخریب خاک در نظر گرفته می‌شود. از پارامترهای مهم و تأثیرگذار در فرسایش خاک انواع کاربری اراضی است. حوضه آبریز هشتیان به دلیل شرایط طبیعی، دخالت‎های انسانی و تنوع کاربری اراضی به فرسایش حساس بوده و نیازمند پایش کیفیت و فرسایش‎پذیری خاک می‎باشد. ازاین‌رو هدف از این تحقیق بررسی تأثیر کاربری اراضی بر فرسایش‌پذیری و کیفیت خاک در حوضه آبریز هشتیان است. در این تحقیق از حوضة موردمطالعه 21 نمونه از کاربری زراعی، 18 نمونه از کاربری مرتع، 14 نمونه از کاربری باغ با روش سیستماتیک - تصادفی برداشت شد. ویژگی‎های فیزیکی و شیمیایی نمونه‎ها شامل سدیم، پتاسیم، فسفر کل، کربن آلی، هدایت الکتریکی، pH، آهک، وزن مخصوص ظاهری و حقیقی و بافت خاک اندازه‌گیری شد. با استفاده از تحلیل واریانس ارتباط پارامتر‎های اندازه‎گیری شده با کاربری‎های اراضی مشخص شد. نتایج نشان داد که اکثر پارامتر‎های فیزیکی و شیمیایی خاک با مقدار P کمتر از 05/0 به طور معنی‎دار تحت تأثیر کاربری اراضی می‎باشد. همچنین نتایج نشان داد شاخص کیفیت خاک با مقدار P (17/0) دارای ارتباط معنادار با کاربری اراضی نمی‎باشد و فرسایش‎پذیری خاک با مقدار P کمتر از ۰۰۱/۰ دارای ارتباط معنادار با کاربری اراضی می‎باشد. همچنین با استفاده از آزمون Post-hoc و به روش توکی مشخص شد کاربری زراعی دارای خاک باکیفیت‌تر به دلیل هوادهی و باقی‌ماندن کاه و کلش هنگام شخم و پوشش گیاهی مناسب می‎باشد و کاربری مرتع به دلیل چرای بیش از حد دام و کاهش مواد مغذی خاک دارای فرسایش‎پذیری بالایی نسبت به کاربری زراعی و باغ می‎باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، فروزان؛ نصرتی، کاظم (1391). تأثیر کاربری اراضی بر فرسایش خاک و تولید رسوب در حوضه طالقانی، خرم‌آباد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
انصاری لاری، احمد؛ لاری، مریم (1396). ارزیابی خطر فرسایش خاک و پتانسیل رسوب‌دهی حوضه آبریز کابریک استان هرمزگان با استفاده از مدل .EPM مخاطرات محیط طبیعی، 6 (11)، 1-14.
پیشگر، معصومه؛ جعفری، سیروس (1394). بررسی عوامل مؤثر در تثبیت پتاسیم و آمونیوم در خاک، کانی‎های رسی و نقش آن‎ها در مصرف کود‎های پتاسیمی. مدیریت اراضی، 3 (2)، 121-139.
چاوشی، الهام؛ مرادی، شیما (1396). تغییر شاخص‎های کیفیت خاک در کاربری‎های مختلف اراضی اطراف شهرستان سمیرم. پانزدهمین کنگره علوم خاک ایران.
رسولی صدیقانی، میرحسن؛ شیخلو، فاطمه (1394). تأثیر کاربری کشاورزی، باغ و جنگل بر شاخص کیفیت خاک در استان آذربایجان غربی. دانش آب‌وخاک، 26 (2-1)، 141-153.
روستایی، فاطمه؛ کوچ، یحیی؛ حسینی، سید محسن (1397). بررسی تغییرات کیفیت خاک در پوشش‎های مختلف جنگلی. نشریه دانش آب‌وخاک، 28 (4)، 169-181.
صالحی، محمدحسن؛ مولایی آرپناهی، محمد؛ کریمیان اقبال، مصطفی؛ مصلح، زهره (1399). تأثیر تغییر کاربری اراضی بر برخی از شاخص‎های فیزیکی و شیمیایی کیفیت خاک، منطقه بازفت، (استان چهارمحال‌وبختیاری). آب‌وخاک (علوم و صنایع زراعی)، 34 (3)، 707-720.
عالی‌نژاد بیدآبادی، افسانه؛ کیانی، رضا (1396). بررسی برخی شاخص‎های کیفیت خاک در کاربری‎های مختلف در منطقة خرمرود همدان. پانزدهمین کنگره علوم خاک ایران.
غلامی، علی؛ کیانی، محمد؛ پناه پور، ابراهیم (1391). بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر شاخص‎های کیفیت خاک (مطالعه موردی: منطقه راسوند استان خوزستان). اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.
کریمی، احمد؛ مغانی، ناهید؛ محمدی، جهانگرد؛ نادری، مهدی (1397). بررسی ویژگی‎های کیفیت خاک در کاربری‎های مختلف اراضی در حوضه آبخیز بارده شهرکرد (استان چهارمحال‌وبختیاری). پژوهشهای حفاظت آب‌وخاک، 25 (5)، 249-263.
کیانی، فرشاد؛ جلالیان، احمد؛ پاشایی اول، عباس؛ خادمی، حسین (1386). نقش جنگل تراشی، قرق و تخریب مراتع بر شاخص‎های کیفیت خاک در اراضی لسی استان گلستان. علوم و آب‌وخاک - علوم و فنون زراعی و منابع طبیعی، 11 (41)، 453-463.
گرجی، منوچهر؛ کاله، جلیل؛ علی‌محمدی، علیرضا (1391). ارزیابی کمی کیفیت خاک در کاربری‎های مختلف در بخشی از اراضی جنوب شرق قزوین. تحقیقات آب‌وخاک ایران، 47 (4)، 4، 775-784.
محمدی ریگانی، زینب؛ نصرتی، کاظم (1399). کمی‌سازی سهم منابع رسوب معلق در طول رخداد سیلاب در حوضه کمیش، شرق کرمانشاه. مرتع و آبخیزداری، 73 (2)، 405-421.
مزبانی، مهدی؛ رضایی مقدم، محمدحسین؛ حجازی، اسد اله (1400). ارزیابی خطر فرسایش خاک در کاربری‎های اراضی با استفاده از معادله اصلاح شده جهانی فرسایش خاک (مطالعه موردی: حوضه آبریز سیکان). جغرافیا و مخاطرات طبیعی، 10 (37)، 41-63.
نصرتی، کاظم؛ مجدی، مونا (1396). ارزیابی کیفیت خاک در منطقه غرب شهر تهران با استفاده از روش مجموعه حداقل داده. علوم آب و خاک (علوم و فنون زراعی و منابع طبیعی)، 21 (4). 177-188.
نصرتی، کاظم؛ محمدی ریگانی، زینب؛ نظری سامانی، علی‌اکبر (1393). تأثیر عملیات پخش سیلاب دشت ذهاب کرمانشاه بر روی ذخیره کرین آلی خاک. پژوهشهای فرسایش محیطی هرمزگان، 4 (15)، 22-12.