ارزیابی مولفه های موثر بر شفابخشی طراحی مراکز درمانی پایدار و ارائه مدل کاربردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری و شهرسازی، دانشکده دختران کرج (17شهریور)، دانشگاه فنی و حرفه‎ای، کرج، ایران.

2 گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

3 مهندسی طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

امروزه استفاده از طبیعت و آثار شفابخش آن، به‌عنوان یکی از راهکارهای معماری پایدار موردتوجه ویژه طراحان و مدیران شهری قرار گرفته است. هدف از انجام این پژوهش تعیین و اولویت‎بندی مشخصه‎های مؤثر بر طراحی شفابخش فضاهای درمانی پایدار، به‎عنوان یکی از زیرساخت‎های شهری، به‌ویژه در تعامل با طبیعت است. روش بررسی این پژوهش که به‌صورت آمیخته انجام شده، شامل چهار گام است. در گام اول، با روش مطالعه کتابخانه‎ای و بررسی پژوهش‎های گذشته به بررسی مشخصه‎های مؤثر بر شفابخشی در فضای درمانی پرداخته شده است. در گام دوم با استفاده از روش دلفی، مصاحبه و پرسش از خبرگان با روش لیکرت، مشخصه‎های نهایی تعین و اولویت‎بندی و با استفاده از نرم‌افزار SPSS به روش استنباطی، تحلیل شد. در گام سوم، به شیوه موردپژوهی نحوه و میزان کاربرد این مشخصه‎ها در نمونه‎های واقعی مورد تحلیل استنباطی قرار گرفت. در گام آخر با استفاده از نتایج حاصل از آنها یک مدل کاربردی جهت طراحی مرکز درمانی شفابخش ارائه شده است. از نتایج حاصل از روش دلفی به اولویت‌بندی ۱۰ مشخصه شفابخش در طراحی فضاهای درمانی، توسط صاحب‌نظران به دست آمد. از یافته‌های بخش دلفی و تحلیل استنباطی SPSS، می‌توان به میانگین بالای حذف عوامل استرس‎زا (۸/۴) و تعامل با طبیعت (۶/۴) میانگین پایین فعالیت‎های باغبانی (۲٫۴) پی برد. یافته‎های بخش موردپژوهی و تحلیل استنباطی نیز گویای میانگین بالای حذف عوامل استرس‎زا (۳) و تعامل با طبیعت (۳) و میانگین پایین طراحی مکانی برای خلوت (۱) است. در آخر با ترکیب و تطبیق نتایج حاصل از گام‎های مختلف پژوهش، مدل کاربردی با درنظرگرفتن اولویت‎بندی مشخصه‎ها، جهت طراحی شفابخش فضاهای درمانی به‎ویژه در تعامل با طبیعت ارائه شده است. این مدل قابل تعمیم به سایر زیرساخت‎های فضاهای شهری پایدار خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


اخترکاوان، مهدی؛ دیواندری، جواد؛ حمیدیان، نورالزهرا (۱۳۹۵). تجلی بخشی مفهوم شفابخشی منظر طبیعی در معماری بیمارستان. چهارمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری. تهران: دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.
اسحق آبادی، آرزو؛ کولیوند، پیرحسین؛ کاظمی، هادی (۱۳۹۶). روانشناسی رنگ و اثر آن بر طراحی بیمارستان و درمان بیمار. شفای خاتم. ۵ (۲)،۱۳۳-۱۴۷.
بابایی، ساینا؛ ملکی، مرتضی؛ مهربانی گلزار، محمدرضا (۱۳۹۸). اولویت‎بندی عناصر پیاده‎راه‎های تفریحی باهدف ارتقای شفابخشی به کمک ادراکات حسی. علوم و تکنولوژی محیطزیست، ۲۱(۱۰)، ۲۵۸-۲۷۰.
تمجیدی، زهرا؛ حاجیان، اسما؛ غفوریان بهروز (۱۳۹۵). باغ شفابخش، بررسی اثرات درمانی محیط طبیعی در فضاهای درمانی کودکان. چهارمین کنفرانس بینالمللی مهندسی و علوم‌انسانی. مؤسسه آی.آر.سی.ای. اکراین.
جانی‎پور، بهروز؛ حقیقی خوشخو، آیسان؛ طاهری، محمدرضا (۱۴۰۰). کاربست معیارهای منظر درمانگرا و باغ‎های شفابخش در طراحی فضای سبز بیمارستان‏ها (نمونه موردی؛ مرکز طبی کودکان تهران). نشریه علوم باغبانی ایران. ۵۲ (۲)، ۴۸۷-۵۰۰.
حسین‎زاده انجینه، زبیده؛ سیدالماسی، مهدی (۱۳۹۹). بررسی تأثیر فاکتورهای مؤثر طراحی سبز در شکل‎گیری بیمارستان‎های سبز. فصلنامه علمی تخصصی معماری سبز، ۶ (۲)، ، ۳۵-۴۰.
حسینی، سید بهشید (۱۳۹۲). استاندارد برنامهریزی و طراحی بیمارستان ایمن. جلد ۱۰. معاونت توسعه مدیریت و منابع دفتر توسعه منابع فیزیکی و امور عمرانی.
دستان زند، هادی (۱۳۹۵). نقش طراحی سبز در برنامه‌ریزی و مدیریت انرژی در بیمارستان با رویکرد معماری پایدار. کنفرانس بینالمللی عمران، معماری و منظر شهری، ترکیه، دانشگاه استانبول.
رستمی، محمدحسن؛ ابریشمی، سمانه (۱۳۹۵). تحلیلی پیرامون شفابخشی قرآن با رویکرد به آراء و روایات تفسیری. دوفصلنامه کتاب قیم، ۶ (۱۵)، ۹۵-۱۱۸.
رضی کردمحله، لادن؛ لاریجانی، مریم (۱۳۹۶). تبیین ساختار شناسایی و اولویت‌دهی مشاغل سبز در حوزه‌ انرژی‌های تجدیدپذیر: انرژی بادی. مجله علمی کارافن، (۴۲)، ۱۵-۳۲.
شاهچراغی، آزاده (۱۳۸۹). پارادایم های بهشت. تهران، جهاد دانشگاهی.
شاهچراغی، آزاده؛ اسلامی، سیدغلامرضا (۱۳۸۹). بازخوانی ارتباط انسان - طبیعت از طریق بررسی نماد باغ در آثار نقاشی معاصر ایران، (مطالعه موردی: هفت نمایشگاه دوسالانه نقاشی معاصر ایران و پنج نمایشگاه تجلی احساس). نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (۱). ۴۳-۵۴.
شیررفیع اردکانی، مریم؛ کامل‎نیا، حامد (۱۳۹۵). بررسی عوامل محیطی تأثیرگذار بر سلامت کودکان (بر مبنای مؤلفه‌های معماری پایدار) در طراحی بیمارستان کودکان. سومین کنگره بینالمللی افقهای جدید در معماری و شهرسازی. تهران.
شیعه، اسماعیل؛ دانش‎پور، سیدعبدالهادی؛ روستا، مریم (۱۳۹۶). تدوین مدل شاخص‎های مکانی پایداری اجتماعی به کمک روش دلفی و تکنیک شانون. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، ۱۰(۱۹)، ۱۱۹-۱۲۹.
عبداللهی، رکسانا؛ امین زاده، بهناز؛ شاهچراغی، آزاده؛ اعتصام، ایرج (1394). تدوین مولفه‎های شفابخشی منظر در باغ‎های ایرانی و کاربرد آن در طراحی فضای باز شهری. نشریه مدیریت شهری، (39). 317-345.
عطایی کاریزی، عادل؛ نوحی بزنجانی، محبوبه (۱۳۹۴)، توسعه پایدار شهری متأثر از معماری سبز در آن. کنفرانس بینالمللی یافتههای نوین پژوهشی در علوم، مهندسی و فناوری با محوریت پژوهشهای نیاز محور، مشهد.
گرجی مهلبانی، یوسف؛ صالح آهنگر، مژگان (۱۳۹۳). تأثیر رنگ در طراحی بخش بستری بیمارستانها. نشریه علمی - پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. (۶)، ۶۵-۷۶.
محمدزاده، رضا (1389). نقش برنامه‎ریزی فیزیکی در کاهش آلودگی صوتی. مجله علوم و فناوری محیطزیست، 8 (2)، 28-21.
مردمی، کریم؛ میرهاشمی، صدیقه؛ حسن‏پور، کسری (۱۳۹۳). باغ ایرانی - باغ شفابخش (شفابخشی طبیعت در نگاه اسلامی و محیط‎های درمانی). فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی. (۵). ۴۹-۶۶.
مهدی‎زاده سراج، فاطمه؛ احدی، امین‎اله (۱۳۹۱). تسریع روند بهبودی بیماران با طراحی مناسب پنجرههای اتاقهای بستری نمونه موردی: اقلیم معتدل و مرطوب (مدار ۳۶ تا ۳۸ درجه). معماری و شهرسازی آرمان‌شهر. (۹)،۱۵۴-۱۶۹.
میراحمدزاده اردبیلی، سیدجمال؛ ابراهیمی، فضیلت (1393). زیرساخت‎های شهری و پایداری توسعه پایدار شهری. کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار. موسسه بین‎المللی مطالعات معماری و شهرسازی.
نیلی، رعنا‎‎؛ نیلی، ریحانه؛ سلطان‌زاده، حسین (۱۳۹۱). چگونگی بازتاب شاخصههای مناظر شفابخش در الگوی منظر باغ ایرانی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر (باغ نظر). (۲۳)، ۳۸-۴۷.