تغییر الگوی کشت و اثرات آن بر ساختار اقتصاد پایدار (مطالعه موردی: نواحی روستایی استان گیلان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 گروه برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 گروه برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

کشاورزی نقش کلیدی در توانمند­سازی دولت در رسیدن به خودکفایی غذایی و حفظ آن دارد. رشد پایدار کشاورزی به طور قابل‌توجهی به فرایند تحول آن بستگی داشته که به نوبه خود با تغییر در الگوهای کشت مرتبط می­باشد. تعیین الگوی بهینة کشت از جمله مسائلی است که در اقتصاد کشاورزی موردتوجه فراوان است. مطالعات مختلف توسعه اقتصادی، اهمیت تغییر الگوی کشت را در فرایند توسعۀ روستایی خاطرنشان کرده و بر نقش آن به‌عنوان یک عامل مهم در کاهش تفاوت درآمدی و فقر خانوارهای روستایی تاکید دارند. هدف از این مقاله تأثیر بررسی اثرات تغییر الگوی کشت بر ساختار اقتصادی از دیدگاه روستاییان با رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری می‌باشد که مطالعات کتابخانه­ای و میدانی دررابطه‌با روستاهای شهرستان‌های آستارا، تالش و رودسر استان گیلان صورت گرفت. به این منظور 390 خانوار در روستاهای این سه شهرستان که دست به تغییر الگوی کشت از برنج به کیوی زدند، به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی - علی است. نتایج نشان می‌دهد که اعتبار اندازه­گیری شده هر پنج مدل اندازه‌گیری و نیز مدل پنج عاملی مرتبه دوم برای بررسی اثرات تغییر الگوی کشت قابل‌قبول می‌باشد. در نهایت رونق تولید (30/0)، افزایش سرمایه­گذاری (18/0)، بهبود فضای کسب‌وکار (66/0)، کاهش بدهی روستاییان (46/0) و کاهش مهاجرت (22/0) از بارهای عاملی را تبیین می‌نماید. براین‌اساس می‌توان گفت الگوی کشت مرکبات بر ساختار اقتصادی روستاهای موردمطالعه نقش مؤثری را ایفا نموده است.

کلیدواژه‌ها


اسدپور، زهره (1395). بررسی اثرات توسعه گردشگری بر کیفیت زندگی تواحی روستایی (مطالعه موردی: روستای کریک شهرستان دنا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: بهرام ایمانی، دانشگاه محقق اردبیلی.
بنی­اسدی، مصطفی؛ زارع مهرجردی، محمد رضا (1389). بررسی تأثیر الگوی کشت بهینه بر فقر روستایی در بخش ارزوییه شهرستان بافت - کرمان، اقتصاد کشاورزی، 2(4)، 183-209.
پورطاهری، مهدی؛ افتخاری، عبدالرضا رکن الدین؛ سوادی مالیدر، علی اصغر (1393). پیامدهای اجتماعی و اقتصادی تغییر الگوی کشت و نقش آن در توسعة روستایی مطالعه موردی: تغییر الگوی کشت برنج به مرکبات در دهستان بالاتجن استان مازندران، جغرافیا و توسعه، 12(35)، 217-232.
رضوی، سید حسن؛ پورطاهری، مهدی؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (1396). الگوی پیشنهادی کشت ارگانیک محصول برنج در مناطق روستایی استان‌های گیلان و مازندران. پژوهش‌های روستائی، 8(3)، 372-387.
ریاحی، وحید؛ ضیائیان فیروزآبادی، پرویز؛ عزیزپور، فرهاد؛ دارویی، پرستو (1398). تعیین و بررسی سطح زیر کشت محصولات زراعی در ناحیه لنجانات با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۱۹ (۵۲)،۱۴۷-۱۶۹.
شاهین رخسار، پریسا؛ علیزاده، امین؛ انصاری، حسین؛ قربانی، محمد (1397). واکاوی الگوهای ذهنی خبرگان کشاورزی در بازطراحی الگوی کشت نواحی روستایی استان گیلان، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۷ (۲۵)،۵۰-۲۳.
شفیعی، علی (1394). تعیین الگوی کشت بهینه محصولات با استفاده از برنامه‌ریزی خطی شهرستان بشرویه، اولین همایش منطقه‌ای توسعه منابع آب، ابرکوه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابرکوه.
شیبانی، سحر (1396). بررسی پایداری الگوی کشت بر اساس عوامل عدم قطعیت بر فاکتورهای زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و منابع آب، رساله دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل.
عابدی کوپایی، جهانگیر؛ شعبانی، محمد کاظم؛ اسلامیان، سعید؛ گوهری، علیرضا (1400). تأثیر تغییر الگوی کشت و بهبود راندمان سیستم‌های آبیاری بر کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی تحت سناریوهای تغییر اقلیم (مطالعه موردی: دشت کوار، علوم و مهندسی آبیاری.
عزیزی، حسین؛ اصلانی، بیتا؛ جمینی، داود؛ تقدیسی، احمد. (1392). تحلیلی بر اثرات صنایع فراوری کشاورزی در توسعه روستایی مطالعه موردی؛ بخش سیدان شهرستان مرودشت، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۱۳ (۲۸)، ۱۳۷-۱۵۲.
علیزاده، لیدا؛ شایان، حمید؛ قاسمی، مریم (1395). تحلیل اثرات اقتصادی و اجتماعی کاشت پسته در روستاهای بخش مرکزی شهرستان سبزوار، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 14 (1)، 185-206.
قاسمی، وحید (1389)، مدل‌سازی معادله ساختاری با کاربرد Amos Graphics، تهران،نشر جامعه شناسان.
کاوسی کلاشمی، محمد؛ پیکانی، غلامرضا؛ حسینی، سید صفدر؛ سلامی، حبیب ا.... (1393). ارزیابی آثار کاهش آورد شبکه سفیدرود بر الگوی کشت زراعی دشت مرکزی استان گیلان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، (2)22، 159-181.
کاوند، حدیث؛ ضیائی، سامان؛ مردانی نجف آبادی، مصطفی (1400). اثرات الگوی کشت بهینه بر وضعیت هیدرولوژیکی و اقتصادی حوضه آبریز زاینده‌رود: کاربرد مدل هیدرولوژیکی – اقتصادی. فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 13(3)، 178-194.
محمدی تمری، ذکریا؛ احمدوند، مصطفی؛ قاسمی، صدیقه (1392). ایستارهای شالیکاران پیرامون تغییر الگوی کشت از برنج به مرکبات: پژوهشی بر مبنای روش کیو، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 9 (2)، 89-107
مرکز آمار ایران (1395). سالنامه آماری استان گیلان.