واکاوی نقش سازمان‌های مردم نهاد (سمن‌ها) در بازاحیا و پایداری مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت و کارآفرینی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

زلزله یکی از انواع بحران‌های طبیعی است که در طول تاریخ در ابعاد مختلف آسیب‌های فراوانی را به جوامع تحت‌تأثیر خود وارد کرده است، در این راستا سمن‌ها در صورت برنامه‌ریزی صحیح می‌توانند در کنار سازمان‌های دولتی نقش مؤثری را در راستای به‌حداقل‌رساندن این آسیب‌ها و دستیابی به حداکثر بازاحیا و پایداری این جوامع ایفا نمایند. هدف کلی از انجام این پژوهش واکاوی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) در بازاحیا و پایداری مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه است. این پژوهش با رویکرد کیفی و با به‌کارگیری روش تحلیل محتوا جهت‌دار انجام پذیرفت. جامعه موردمطالعه این پژوهش شامل اعضا سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه بودند. برای انتخاب مصاحبه‌شوندگان از نمونه‌گیری هدفمند از نوع گلوله برفی استفاده شد. نمونه‌گیری تا رسیدن به اشباع نظری ادامه داشت یعنی تا زمانی که داده جدیدی یافت نشد. در این تحقیق از طریق مصاحبه با ۳۸ نمونه از جامعه مذکور، اشباع نظری حاصل شد. جمع‌آوری داده‎ها از طریق مصاحبه، مشاهده و یادداشت‌برداری میدانی، بررسی اسناد و مدارک یا اغلب ترکیبی از این روش‎ها صورت گرفت. قابلیت اعتماد از طریق فن مثلث‌سازی حاصل شد. یافته‌ها نشان می‌دهند که فعالیت عمده سمن‌ها در مناطق زلزله‌زده در زمینه‌های نیازسنجی و اطلاع‌رسانی، جمع‌آوری و توزیع کالاهای موردنیاز، ارائه خدمات پزشکی، ارائه مشاوره‌های روحی - روانی، ارائه خدمات به کودکان، ارائه خدمات به زنان، ارائه خدمات در زمینه اسکان، ارائه خدمات بهداشتی، ارائه خدمات زیست‌محیطی، ارائه خدمات اجتماعی و ارائه خدمات در زمینه ادامه تحصیل بود. نتایج نشان می‌دهند که سمن‌ها در بازاحیا و پایداری مناطق زلزله‌زده نقش بسزایی داشته‌اند و در صورت برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری صحیح می‌توان از مشارکت حداکثری سمن‌های فعال به‌عنوان بازوهای پرتوان در بازسازی و پایداری مناطق آسیب‌دیده در بحران‌های آینده بهره برد. در پایان نیز بر اساس یافته‌ها پیشنهادهای کاربردی نیز ارائه شد.

کلیدواژه‌ها


آقابخشی، حبیب (1382). منشور مددکاری اجتماعی برای بلایای طبیعی (با نگاهی به زلزله بم). فصلنامه رفاه اجتماعی، 3 (11)، 133-145.
ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا (1380). بررسی رابه اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی شهر کاشان، نامه علوم اجتماعی. 17 (1)، 20-35.
باغ میرانی، مصطفی؛ اسماعیلی گیوی، محمدرضا؛ حسن زاده، محمد؛ نوروزی، علیرضا (1396). توسعه مدل مفهومی مسئله یابی پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای جهت‌دار. تعامل انسان و اطلاعات، 4 (3)، 34-47.
بخشی‌نیا، اکبر (1393). نقش مددکاری اجتماعی در بلایای طبیعی با تأکید بر زلزله. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 3 (4)، 48-57.
پورطاهری، مهدی؛ سجاسی قیداری، حمدالله؛ صادقلو، طاهره (1390). ارزیابی تطبیقی روش‌های رتبه‌بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: استان زنجان). پژوهش‌های روستائی، 2 (7)، 31-54.
جمالوندی، محسن؛ جمالوندی، زهرا (۱۳۹۳). مدیریت بحران در زلزله توسط سازمان‌های غیردولتی. ششمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران، مشهد: دبیرخانه دائمی کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران، https://www.civilica.com/Paper-INDM06-INDM06_252.html
حسینی، مازیار (1387). مدیریت بحران. چاپ اول، تهران: نشر شهر.
خسروی، احسان؛ غلامرضایی، سعید؛ رحیمیان، مهدی؛ اکبری، مرتضی (1395). تحلیلی بر عوامل مؤثر بر توسعة کارآفرینی سازمانی در تعاونی‌ها. مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 3 (4)، 89-101.
خسروی، احسان؛ غلامرضایی، سعید؛ رحیمیان، مهدی؛ اکبری، مرتضی (1396 الف). بررسی اثر مؤلفه‌های کارآفرینی سازمانی بر عملکرد تعاونی‌ها از دیدگاه اعضای تعاونی‌های مرغ‌داران استان کرمانشاه. پژوهش­های روستائی، 8 (4), 607-620.
خسروی, احسان, غلامرضایی, سعید, رحیمیان, مهدی, اکبری, مرتضی (1396ب). بررسی تأثیر مؤلفه‌های بازدارنده توسعه کارآفرینی سازمانی بر گرایش کارآفرینانه سازمانی در تعاونی‌های کشاورزی. فصلنامه تعاون و کشاورزی، 6 (22), 123-150.
خسروی، احسان؛ نادری، نادر؛ رضایی، بیژن؛ آزادی، حسین (1400). بررسی مدل سازگاری رفتاری صاحبان کسب‌وکارهای حوزه گردشگری استان کرمانشاه در رویارویی با بحران کووید - 19. جغرافیا و پایداری محیط، 11 (1)، 55-72.
دماری، بهزاد؛ حیدرنیا، محمد علی؛ رهبری بناب، مریم (1393). نقش و عملکرد سازمان‌های مردم‌نهاد در حفظ و ارتقای سلامت جامعه. فصلنامه پایش، 13 (5)، 541-550.
زاهدی، محمد جواد (1388). نقش سازمان‌های غیردولتی در توسعه پایدار. چاپ اول، تهران: انتشارات مازیار.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمانشاه (1397). بررسی زلزله استان کرمانشاه. کرمانشاه: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمانشاه.
شمس، مجید؛ معصوم‌پور سماکوش، جعفر؛ سعیدی، شهرام؛ شهبازی، حسین (1390). بررسی مدیریت بحران زلزله در بافت‌های فرسوده شهر کرمانشاه مطالعه موردی: محله فیض آباد. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 1 (13)، 41-66.
علاءالدینی، پویا؛ فرضی زاده، زهرا؛ عزیزی مهر، خیام؛ یگانه، نسیم (1399). بازسازی و توسعۀ محلی پس از سوانح: برخی چالش‌ها در مناطق زلزله زدۀ استان کرمانشاه. توسعه محلی (روستائی -شهری)، 12 (2)، 619-642.
علوی، اکبر (1387). پاسخگویی به بحران و بهبودی، کرمان: انتشارات مرکز مطالعات مدیریت بحران شهرداری کرمان.
قانعی‌راد، محمدامین؛ حسینی، فریده (1384). ارزش‌ها، شبکه روابط و مشارکت در سازمان‌های غیردولتی (مطالعه تجربی در بین جوانان تهران). مجله جامعه‌شناسی ایران، 6 (3)، 97-123.
گلشن پژوه، محمد رضا (1381). راهنمای سازمان‌های غیردولتی. تهران: موسسه ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین الملی برای معاصر.
محسنی، رضا؛ خوش‌فر، غلامرضا؛ بابایی، قربان‌علی؛ ابراهیمی، میترا (1392). بررسی عامل‌های موثر بر انگیزه مشارکت در سازمان‌های مردم‌نهاد. فصلنامه علمی-پژوهشی زن و جامعه، 4 (2)، 167-190.
منوچهری، هومان؛ ایمانی، الهام؛ آتش‌زاده شوریده، فروزان؛ علوی‌مجد، حمید (1396). چالش‌های کار دانشجویی از دیدگاه پرستاران: یک مطالعه کیفی با رویکرد تحلیل محتوا. مجله کومش، 9 (2)، 294-308.
مومنی‌راد، اکبر؛ علی‌آبادی، خدیجه ؛ فردانش، هاشم، مزینی، ناصر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 4 (14)، 187-222.