شناسایی عوامل موثر بر رقابت‌پذیری شهری از طریق گردشگری در شهر کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

امروزه به‌دلیل افزایش رقابت جهانی، شهرها به‌دنبال شیوه‌هایی برای بهبود وضعیت رقابتی خود در میان سایر شهرها هستند. گردشگری به‌عنوان یک عامل در رقابت‌پذیری شهری مطرح است. شناخت عوامل بهبوددهندۀ رقابت‌پذیری شهری از طریق گردشگری در بازارهای ملی و بین‌المللی موجب تسهیل برنامه‌ریزی برای توسعۀ شهرها می‌شود. این پژوهش از نوع کاربردی است و روش آن مبتنی بر روش‌ تحلیل عاملی اکتشافی (کیو) به‌عنوان روش آمیخته یا ترکیبی است که در آن، پنجاه نفر از خبرگان در خصوص موضوع پژوهش به‌روش نمونه‌گیری هدفمند برگزیده شدند. در مرحلۀ کیفی و بر اساس جمع‌بندی فضای گفتمان، از میان پنجاه گزاره، در نهایت 36 گزاره برای نمونه کیو انتخاب شد. در مرحلۀ کمّی، پس از جمع‌آوری اطلاعات حاصل از مرتب‌سازی کیو، از روش تحلیل عاملی کیو که اصلی‌ترین روش برای تحلیل ماتریس داده‌های کیو است، بهره گرفته شد و به‌شیوۀ چرخش واریماکس تحلیل شد. سپس با استفاده از نرم‌افزار اس‌پی‌‌اس‌اس (SPSS) برای کشف الگوهای ذهنی موجود، متغیرهای تأثیرگذار با محاسبۀ امتیازهای عاملی شناسایی شد. با بهره‌گیری از شاخص‌های پژوهش، پنج الگوی ذهنی یا عامل متمایز با مجموع واریانس 27/82 درصد محاسبه شد که شامل عوامل سیاسی‌ـ‌نهادی، اقتصادی، اجتماعی‌ـ‌فرهنگی، کالبدی و محیطی است. متغیرها به‌ترتیب میزان اولویت‌ در دسته‌ها قرار گرفت، به‌طوری ‌که در عامل‌‌ سیاسی‌ـ‌نهادی متغیر سیاست‌های کلان دولت در مورد منطقه، در عامل اقتصادی مناسب بودن قیمت خدمات گردشگری، در عامل اجتماعی‌ـ‌فرهنگی افزایش فرهنگ گردشگرپذیری، در عامل کالبدی توسعۀ امکانات و خدمات گردشگری و در عامل محیطی تغییر اقلیم به‌ترتیب بیشترین امتیازات را در هر عامل به خود اختصاص داد. در مجموع، عامل کالبدی مقدار ویژۀ بیشتری را  نسبت به سایر عوامل داشته و دارای اهمیت بیشتری بوده است

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، مهدی؛ یاوری‌گوهر، فاطمه؛ حسن‌کاشی، میترا (1398). اولویت‌بندی عوامل رقابت‌پذیری ایران در گردشگری حلال. برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، 28 (8)، 113ـ137.
اسکندری‌‌ ثانی، محمد؛ پیله‌ور، علی‌اصغر؛ رضایی‌نسب، آزاده (1396) .سنجش مؤلفه‌های مؤثر بر رقابت‌پذیری منطقه‌ای در جهت توسعۀ پایدار موردشناسی: استان خراسان شمالی. آمایش شهری منطقه‌ای، 7 (24)، 57ـ70.
برومند، بابک؛ کاظمی، علی؛ رنجبریان، بهرام (1397). توسعۀ مدل بومی سنجش رقابت‌پذیری گردشگری ایران. تحقیقات بازاریابی نوین، 29 (8)، 105ـ122.
جعفرتاش، برزین؛ پویان‌زاده، نسترن (1394). ارزیابی و اولویت‌بندی شاخص‌های رقابت‌پذیری صنعت گردشگری ایران. نشریۀ فرایند مدیریت و توسعه، 3( 28)، 35ـ52.
حسینی، سمیه؛ تقوایی، مسعود (1400). تدوین و ارزیابی شاخص‌های گسترش دهکده‌های سلامت با رویکرد توسعۀ گردشگری پزشکی در جهت یکپارچه‏سازی خدمات در ایران (یک مطالعۀ کیفی و کمّی). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 53 (3)، 1015ـ1034. 
خوش‌گویان‌فرد، علیرضا (1386). روش‌شناسی کیو. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
دلشاد، علی (1400 الف). تحلیل رقابت‌پذیری مقصدهای گردشگری شهری در ایران. نشریۀ گردشگری شهری، 8 (1)، 143ـ161 .
دلشاد، علی (1400 ب). مدل اثرگذاری هوشمندی بر رقابت‌پذیری مقصدهای گردشگری شهری در ایران. جغرافیا و آمایش شهری‌ـ‌منطقه‌ای، 38 (11)، 49ـ70.
ده‌ده‌زاده سیلابی؛ پروین، احمدی‌فرد؛ نرگس (1398). تعیین پیشران‌های کلیدی مؤثر بر توسعۀ گردشگری با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعۀ موردی شهرستان‌های مازندران). نشریۀ جغرافیا و پایداری محیط، 9(1)، 73ـ89 .
رحمانی، فاطمه؛ رهنما، علی (1399). تأثیر شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری بر تقاضای گردشگری خارجی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (منا). مطالعات اجتماعی گردشگری، 16 (8)، 113ـ144.
رستمی، نسرین؛ محمدی ‌خیاره، محسن؛ مظهری، رضا (1398). بررسی تأثیر رقابت‌پذیری بر سطح فعالیت‌های کارآفرینانه (مطالعۀ موردی کشورهای منبع‌محور، کارایی‌محور و نوآوری‌محور). اقتصاد و تجارت نوین، 14 (1)، 1ـ38.
فامیلی، پونه (1394). اقتصاد شهر خلاق؛ شهر خلاق شهر رقابت‌پذیر؛ گامی به‌سوی رقابت‌پذیری و توصیه‌هایی برای شهر تهران . اقتصاد شهر، 24 (1)، 10ـ15.
فرزین، محمدرضا؛ شکاری، فاطمه؛ عزیزی، فاطمه (1397). رقابت‌پذیری مقصد گردشگری: تحلیل اهمیت‌ـ‌عملکرد (مورد مطالعه: شهر یزد و شهر شیراز). مدیریت گردشگری، 44 (13)، 219ـ247.
فرزین، محمدرضا؛ نادعلی‌پور، زهرا (1390). عوامل مؤثر بر مزیت رقابتی مقصدهای گردشگری در ایران مورد مطالعه: منطقۀ چابهار، فصلنامۀ مطالعات گردشگری، 5 (14)، 41ـ66.
محمدی، علیرضا (1390). تحلیل فضایی خدمات پشتیبان تولید با تأکید بر کارکرد فراملی کلان‌شهر تهران. رسالۀ دکتری جغرافیا، برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
مشفقی، وحید؛ جعفری، یحیی؛ حسینی‌ حاصل، صدیقه؛ احمدی، ایران (1399). تبیین و شناخت پیشران‌های کارآفرینی و کارکردهای رقابت‌پذیری در مناطق روستایی (نمونۀ موردی: بخش چشمه‌ساران شهرستان آزادشهر). مسکن و محیط روستا، 39 (171)، 103ـ116.
الهی، پرستو (1393). برنامه‌ریزی بخش مرکزی شهر تاریخی کرمان با رویکرد بهبود ظرفیت رقابت‌پذیری شهری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
یغفوری، حسین؛ اسکندری ‌ثانی، محمد؛ اکبری، فاطمه (1396). نقش بافت تاریخی در ارتقای مؤلفه‌های رقابت‌پذیری شهری مورد مطالعه: شهر بیرجند. نشریۀ برنامه‌ریزی فضایی، 7 (3)، 63ـ84.