ارائه و اولویت‌بندی استراتژی‌های مدیریتی توسعه اکوتوریسم پایدار در حوضه آبخیز ونایی با استفاده از ماتریس تحلیلی SWOT و QSPM

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

اکوتوریسم را می­توان سفر مسئولانه به مناطق طبیعی تعریف کرد به­ طوری که محیط زیست و رفاه مردم محلّی را حفظ کند و منجر به شناخت و آموزش و پرورش مردم شود. به ­منظور دستیابی به توسعة پایدار در زمینة اکوتوریسم در حوضة آبخیز با رویکرد مدیریت جامع، شناخت عناصر و پارامترهای کلیدی در حوضة آبخیز مهم است. هدف از نوشتار پیش رو ارائه و اولویت ­بندی استراتژی‌های مدیریتی به­ منظور رسیدن به اکوتوریسم پایدار در منطقة ونایی با شناسایی نقاط قوّت، ضعف، فرصت و تهدیدهای منطقه درراستای رسیدن به این هدف است. پژوهش حاضر مبتنی بر روش توصیفی – تحلیلی - توسعه­ای است. در این مطالعه از ماتریس تحلیلی سوات و برنامه­ریزی کمّی استفاده شد. در این راستا ابتدا عوامل داخلی (قوّت و ضعف­ها) و خارجی (فرصت و تهدیدها) بر اساس بازدید میدانی و قضاوت­های کارشناسی شناسایی و ارزیابی شد. نتایج حاصل از امتیاز نهایی عوامل داخلی و خارجی به­ترتیب برابر با 43/2 و 51/2 به­دست آمد. بر این اساس، موقعیّت استراتژیک منطقة مورد مطالعه با استفاده از ماتریس سوات از نوع محافظه ­کارانه (wo) به­ دست ­آمده است؛ همچنین با توجّه به موقعیّت استراتژیک به ­دست ­­آمده، چهار استراتژی 1- استفاده از نیروی فعّال و جوان روستا به ­منظور تأمین نیروی خدمات اکوتوریستی؛ 2- افزایش اطّلاع ­رسانی جاذبه‌­های اکوتوریستی منطقه با همیاری و مشارکت مردم محلّی؛ 3- توسعة زیرساخت­های مورد نیاز برای توسعة اکوتوریسم پایدار با کمک دولت و جلب مشارکت­های مردمی و 4- جذب سرمایه و کسب درآمد با در اختیار قراردادن مراکز اقامتی به مسافران و اکوتوریست­ها برای منطقه تدوین شد. نتایج اولویت­‌بندی استراتژی­ها با استفاده از ماتریس برنامه­ ریزی کمّی نشان داد که توسعة زیرساخت­های مورد نیاز به­‌منظور توسعة اکوتوریسم پایدار با کمک دولت و جلب مشارکت­ های مردمی با نمره نهایی جذّابیت 92/4 در اولویت اوّل مدیریتی برای حوضة ونایی قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


برومند، امیرعلی؛ کریمی، آزاده (1400). بازمفهوم­ پردازی الگوی اکوتوریسم پایدار مبتنی بر مشارکت مردمی. مطالعات علوم محیط زیست، 6 (1)، 3419-3433.
خلیلی، زینب؛ اولادی قادیکلایی، جعفر (1399). کاربرد GIS و آمایش سرزمین در ارزیابی توان طبیعت­ گردی (مطالعه موردی: سامان عرفی قوری­ قلعه در شهرستان پاوه). انسان و محیط زیست، 18 (54)، 67-81.
ربیعی مندجین، محمدرضا؛ اروجی، حسن؛ علیزاده، محمد (1400). تبیین مدل توسعة سیستم اقامت­گاه­های بوم­ گردی در مناطق روستای (مورد مطالعه: شهرستان خلخال). فصلنامة مطالعات مدیریت گردشگری، 16 (53)، 359-392.
رفیعی، معصومه؛ مجیدی، افسانه (1400). امکان­سنجی اکوتوریسم روستایی (مطالعه موردی: روستای قلعه­ قافه پایین مینودشت). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2 (5)، 59-75.
صداقت، مهدی؛ افضلی گروه، زهرا؛ کاشانی اصل، امیر (1395). ارزیابی و تحلیل پتانسیل ­ها و راهبردهای مؤثّر گردشگری شهر راین با استفاده از مدل برنامه­ ریزی استراتژیک کمی QSPM. مطالعات نواحی شهری، 1 (6)، 103-116.
قضاوی، رضا (1398). آبخیزداری - مدیریت راهبردی. کاشان: انتشار اساتید دانشگاه، دانشگاه کاشان.
قلی­پور، یاسر؛ صیادی، محمد علی (1398). برنامه ­ریزی راهبردی اکوتوریسم پایدار در شهرهای کوچک با استفاده از مدل­های تحلیل عاملی تاکیدی، SWOT و QSPM (مطالعة موردی: شهرستان ماسال، گیلان). مطالعات مدیریت شهری، 11 (37)، 1-16.
مروتی، مریم؛ اکبریان، سمیه (1398). برنامه­ریزی راهبردی توسعة پایدار اکوتوریسم با بهره­گیری از مدل تلفیقی SWOT و ANP (مطالعة موردی: پناهگاه حیات وحش درّه­انجیر و نی باز). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 22 (11)، 152-172.
مصفائی، جمال؛ نیک کامی، داود؛ صالح پورجم، امین (1398). آبخیزداری در ایران: تاریخچه، تکامل و نیازهای آتی. مهندسی و مدیریت آبخیز، 11(2)، 283-300.
مصفائی، جمال؛ صالح پورجم، امین؛ طباطبائی، محمودرضا؛ کوثری، محمدرضا (1400). تدوین راه­کارهای مدیریت منابع در آبخیز گرگان­رود با رویکرد پیش­ران-فشار – وضعیت – اثر - پاسخ. پژوهش­های آبخیزداری پژوهش و سازندگی سابق (وزارت جهاد کشاورزی)،  34 (2)، 93-111.
مقصودی، مهران؛ شمسی­ پور، علی­ اکبر؛ نوربخش، سیده فاطمه؛ یزدان­پناه اسرمی، مهدی (1391). تحلیل و ارزیابی پتانسیل­ها و راهبردهای توسعة اکوتوریسم در منطقة مرنجاب. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 2 (7)، 25-41.
مهر دانش، گونا؛ نوری، کامران (1397). ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثّر در توسعه و اقامت گردشگری روستای هدف گردشگری مطالعة موردی؛ (روستای دشه). جغرافیا و روابط انسانی، 1 (2)، 59-81.
هوشیار، محمود؛ آهنگری، اسماعیل؛ جوانبخت شین ­آباد، نسرین (1400). جلب مشارکت جوامع محلّی در توسعة اکوتوریسم تالابی (مورد مطالعه: تالاب بین­ المللی کانی برازان مهاباد). نشریة علمی اکوبیولوژی، 13 (47)، 51-60.