ارزیابی اختلاط کاربری در سطح معابر شهری به‌کمک تحلیل‌های مکانی و روش ضریب جینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی نقشه‌برداری، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، بابل، ایران

2 گروه مهندسی راه و ترابری، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، بابل، ایران

چکیده

استفادة روزافزون از وسایل نقلیة موتوری یکی از پیامدهای شهرنشینی است که افزون بر بروز مشکلاتی همچون ترافیک و آلودگی هوا، موجب کاهش فعّالیت فیزیکی افراد و به­تبع آن، سلامت عمومی جامعه خواهد شد. درنتیجه، یکی از مؤثّرترین راهکارهای مقابله با این چالش در دهه‌های اخیر، افزایش دسترسی افراد به انواع کاربری­های شهری به­وسیلة کاهش مسافت سفر یا اختلاط مناسب کاربری­ها بوده است؛ بنابراین این چالش موجب شد تا پژوهشگران مختلفی در سراسر دنیا برای رفع این مشکل، در پی شیوه­های نوین مدیریت شهری باشند. یکی از مهم‌ترین روش­های افزایش دسترسی، اختلاط مناسب کاربری­ها در مناطق شهری است. در نوشتار پیش رو با استفاده از سیستم اطّلاعات جغرافیایی به­عنوان تحلیل­گر مکانی و شاخص جینی به­مثابة شاخص میزان عدالت در توزیع، برابری در توزیع کاربری­های شهری در طول معابر محلّة ولیعصر، واقع در منطقة 6 شهرداری تهران محاسبه شده است. این تحلیل براساس تعداد کاربری­های موجود در دهک­های طولی هر معبر، میزان برابری در توزیع کاربری­های هر معبر را با شاخص جینی برای معبر و محلّه بیان کرده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که محلّة ولیعصر با شاخص جینی 3/0 از برابری کمابیش مناسبی در توزیع کاربری­ها برخوردار است. افزون بر این، مقایسة نتایج با یافته­های دیگر مطالعات نشان می­دهد که شاخص جینی هر محلّه می­تواند نمایندة مناسبی برای اندازه­گیری میزان اختلاط کاربری، قابلیت پیاده­روی و دسترسی به زیرساخت­های شهری و حمل و نقلی در سطح یک منطقة شهری باشد؛ همچنین به­دلیل ماهیت عدالت­محور، این شاخص می­تواند درکنار دیگر فاکتورها در برنامه­ریزی­های منطقه­ای یا شهری استفاده شود

کلیدواژه‌ها


آزموده، محمد؛ حقیقی، فرشیدرضا (1397). تأثیرگذاری شاخص‌های مبتنی بر دسترسی بر قیمت معاملات مسکن (مورد مطالعه: منطقة 6 شهر تهران). اقتصاد و مدیریت شهری، 7 (27)، 16–30.
تابعی، نادر؛ موحد، علی؛ تولایی، سیمین؛ کمانرودی، موسی (1396). بررسی نقش عدالت فضایی در مدیریت شهری (محدودۀ مطالعه: محلاّت منطقۀ 6 تهران). برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 6 (2)، 23–36.
جوادی، قاسم؛ طالعی، محمد؛ کریمی، محمد (1391). توسعۀ مدل ارزیابی اثرات اختلاط کاربری­های شهری برپایۀ شاخص‌ها و تحلیل‌های مکانی. جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ­ای، 3(8)، 69–84.
جوادی، قاسم؛ طالعی، محمد؛ کریمی، محمد (1392). ارزیابی کاربرد شاخص­های تعیین تنوّع در اختلاط کاربری­های شهری (مطالعة موردی نواحی و محلاّت منطقة هفت شهرداری تهران). مطالعات و پژوهش­های شهری منطقه‌ای، 4 (16)، 23–46.
جیکوبز، جین (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ویرایش اوّل. تهران: دانشگاه تهران.
سلطانی، علی؛ سقاپور، طیبه؛ ایزدی، حسن؛ پاکشیر، عبدالرضا (1391). تولید سفرهای درون­شهری و تأثیرپذیری از تنوّع کاربری زمین، نمونه موردی چهار محدوده مسکونی در شهر شیراز. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3 (12)، 1–16.
صالحی، اسماعیل؛ آل­محمد، سیده؛ رمضانی مهریان، مجید (1395). تحلیل فضایی قابلیت پیاده‌روی - مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهر تهران. صفه، 26 (74)، 65–85.
صیامی، قدیر؛ خلیق، علی (1396). تأثیر اختلاط کاربری‌ها بر تولید سفرهای پایدار در محلاّت شهری (نمونه موردی: محلاّت میعاد، تربیت و هاشمی در شهر مشهد). نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 9 (3)، 65–78.
مرادی، علی؛ سوری، حمید؛ کاوسی، امیر؛ عشق­آبادی، فرشید؛ زینی، صلاح­الدین (1395). توزیع مکانی مناطق پرخطر و کم‌خطر حوادث رانندگی منجر به جرح مرتبط با عابران پیاده در منطقة 6 شهر تهران. پایش، 16 (1)، 27–37.
مرکز آمار تهران (1395). سالنامة آماری شهر تهران. تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
موحدی، سبحان؛ طالعی، محمد؛ کریمی، محمد (1394). توسعة یک مدل GIS مبنا به‌منظور مکان‌یابی مراکز محلاّت و نواحی شهری مبتنی بر مفاهیم اختلاط کاربری‌ها. مهندسی فنّاوری اطّلاعات مکانی، 3 (3)، 1–20.