نقش بادشکن بیولوژیک در ایجاد میکرواقلیم در مناطق بیابانی دهلران، ایلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد بیابان‌زدایی، اداره منابع طبیعی و آبخیزداری، ایلام، ایران

2 گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

3 گروه خاک‌شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

چکیده

در نوشتار پیش رو برای طراحی بادشکن بیولوژیک به­منظور کنترل فرسایش بادی، از مدل انوی مت هدکوارترو برای تعیین سرعت آستانة فرسایش بادی از تونل باد استفاده شد. به­منظور تعیین سرعت آستانة فرسایش بادی، نمونه‌های خاک پس از انتقال به آزمایشگاه در معرض هوا خشک و در تونل باد قرار داده شد؛ سپس با تنظیم سرعت جریان باد و با استفاده از دستگاه سرعت‌سنج، سرعت آستانة فرسایش بادی اندازه‌گیری شد. داده‌های مورد نیاز برای شبیه‌سازی با مدل انوی مت شامل موقعیّت جغرافیایی منطقه، بافت خاک، متوسّط حداقل و حداکثر دما، متوسّط حداقل و حداکثر رطوبت نسبی، متوسّط حداکثر سرعت باد و جهت باد است. براساس نتایج شبیه‌سازی، بادشکن‌های احداث­شده با گونه‌های کهور پاکستانی و سیاه­تاغ می‌توانند باعث ایجاد خرداقلیم در منطقه شوند. بدین­صورت که بادشکن طراحی­شده می­تواند سرعت باد را تا حدود سرعت آستانة فرسایش در بادشکن سیاه­تاغ و کمتر از آن در بادشکن کهور پاکستانی کاهش دهد. به‌طور کلّی در داخل بادشکن کهور پاکستانی دمای هوا در ردیف اول بادشکن 12/36 درجة سانتی‌گراد و در ردیف آخر بادشکن به 78/34 درجة سانتی­گراد کاهش یافته است؛ همچنین کمترین مقدار رطوبت نسبی در ردیف اوّل بادشکن، 52/28% بوده و در فاصلة 8h تا 10h پشت ردیف اوّل بادشکن تا 11/33% افزایش یافته است. برعکس در داخل بادشکن سیاه­تاغ دمای منطقه در ردیف اوّل بادشکن 67/34 درجة سانتی­گراد بوده و در ردیف آخر بادشکن تا حدود 21/35 درجة سانتی‌گراد افزایش یافته است. بیشترین میزان رطوبت نسبی نیز در ردیف اوّل بادشکن 28/33% و در آخرین ردیف بادشکن به 31% کاهش یافته است؛ بنابراین بادشکن طراحی­شده برای گونة کهور پاکستانی، مسافت بیشتری از اراضی پشت بادشکن را محافظت کرده، سرعت باد را تا مسافت بیشتری از بادشکن اوّلیه کاهش داده، به‌طور مؤثّری بر میکرواقلیم منطقه تأثیر گذاشته و به‌عنوان بادشکن مناسب برای منطقة مورد مطالعه پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه‌ها


احمدی، حسن؛ نظری سامانی، علی ­اکبر؛ اختصاصی، محمدرضا؛ مقیمی‌نژاد، فیروزه؛ حسین ­آبادی، مصطفی (1391). بررسی تأثیر توسعه شهری و صنعتی (بیابان‌زایی تکنوژنیکی) در بیابان‌زایی (مطالعه موردی: شرق اصفهان). فصلنامة علمی - پژوهشی پژوهش‌های فرسایش محیطی، 2 (1)، 63-77.
ارازی، عبدالقادیر؛ امتحانی، محمدحسن؛ اختصاصی، محمدرضا؛ سودائی ­زاده، حمید (1389). تأثیر بادشکن‌های درختی بر عملکرد محصولات زراعی درمناطق خشک. دومین همایش ملّی فرسایش بادی و طوفان­های گرد و غبار، یزد.
ارازی، عبدالقادیر؛ امتحانی، محمدحسن؛ اختصاصی، محمدرضا؛ سودائی­زاده، حمید (1392). تأثیر بادشکن درختی گز بر روی شوری خاک اراضی کشاورزی در مناطق خشک (مطالعه موردی: اردکان). پژوهش‌های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، 26 (2)، 53-59.
اکبریان، محمد؛ نوحه‌گر، احمد (1393). ارزیابی تأثیر جنگل‌کاری در کاهش فرسایش بادی محدوده پی‌بشک در شهرستان جاسک. فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، 29 (3)، 190-179.
جان‌محمدی، راضیه، ملایی‌نیا، محمودرضا (1396 الف). تأثیر بادشکن درختی اکالیپتوس بر تغییرات سرعت باد، دما و رطوبت. اوّلین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌های نوین در مهندسی عمران، آمل: دانشگاه شمال.
جان‌محمدی، راضیه؛ ملایی‌نیا، محمودرضا (1396 ب). تأثیر بادشکن درختی گز بر تغییرات سرعت باد، دما و رطوبت. اوّلین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌های نوین در مهندسی عمران، آمل: دانشگاه شمال.
رضازاده، راضیه؛ آقاجان بیگلو، عماد (1390). الگوی پیشنهادی برای توده‌گذاری در قطعات مسکونی ردیفی، بررسی تطبیقی دو الگو توده‌گذاری در بلوک‌های مسکونی با معیار آسایش حرارتی. دو فصلنامة دانشگاه هنر، 4 (7)، 165-184.
رفاهی، حسینقلی (1391). فرسایش بادی و کنترل آن. چاپ ششم. تهران: دانشگاه تهران: سازمان هواشناسی ایلام (1398). اطّلاعات و آمار هواشناسی.
صداقت، محمود (1358). ف‍رای‍ن‍ده‍ای‌ ب‍ی‍رون‍ی‌ ت‍غ‍ی‍ی‍ر ده‍ن‍ده‌ زم‍ی‍ن‏: درس‌ زم‍ی‍ن‌ش‍ن‍اس‍ی. جلد دوم. تهران: دانشگاه آزاد ایران،.
صفایی قهنویه، احمدرضا؛ باباخانی، سجاد، کریم‌زاده، حمیدرضا (1389). معرّفی گونه‌های گیاهی مؤثّر در کنترل فرسایش بادی. دومین همایش ملّی فرسایش بادی و طوفان‌های گردوغبار، یزد.
عامری، فاضل؛ خنامانی، علی؛ کریم ­زاده، حمیدرضا (1389). تأثیر تغییر اقلیم محلّی ناشی از تاغ­کاری بر وضعیّت اکولوژیکی اراضی کشاورزی و مرتعی (مطالعة موردی؛ شهرستان اردستان استان اصفهان). مجموعه­مقالات چهارمین مقالات کنفرانس منطقه‌ای تغییر اقلیم، (صص. 515-520). اصفهان؛ دانشگاه صنعتی اصفهان.
کمالی مسکونی، احسان؛ امیری، ایرج؛ اختصاصی، محمدرضا (1389). بررسی مقایسه‌ای اثرات بادشکن‌های دیوار گلی و نخل خرما روی تغییرات سرعت باد مطالعة موردی منطقة جیرفت. دومین همایش ملّی فرسایش بادی و طوفان‌های گرد و غبار، یزد.
مددی‌زاده، نعمت‌­اله؛ امیری، ایرج؛ فاریابی، نجمه؛ تکلوزاده، علی­محمد (1392).مقایسة فواصل احداث بادشکن بیولوژیک در روش‌های مختلف اجرایی (مطالعة موردی: جنوب استان کرمان). کنفرانس علوم کشاورزی و محیط‌زیست، شیراز.
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور (1393).ضوابط و معیارهای فنّی احداث بادشکن بیولوژیک، (658).
میرحسنی، مرضیه (1396). بررسی سرعت آستانة فرسایش بادی در کاربری‌های مختلف با استفاده از تونل باد (مطالعة موردی: عین خوش - دهلران، ایلام). پایان‌نامه کارشناسی­ ارشد، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه ایلام.