تحلیل فضایی آسیب‌پذیری زیست‌اقلیمی شهر کرمانشاه در مواجهه با مخاطره اقلیمی موج گرم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 استادیار اقلیم‌شناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

3 دانشیار اقلیم‌شناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

چکیده

رخدادهای حدیاقلیمی امروزه به‌مثابة یکی از تظاهرات اصلی تغییر اقلیم، بهمخاطرات مهمّ اقلیمی تبدیل شده­اند. هدف اساسی پژوهش پیش رو، تحلیل فضایی آسیب‌پذیری شهر کرمانشاه در زمان رخداد امواج گرم است. در این راستا، امواج گرم از داده­های ایستگاه سینوپتیک شهر کرمانشاه برای دورة 2015-2000 استخراج شد و از میان آن­ها موج گرم 7 تا 13 جولای 2015 انتخاب شد. دمای سطح زمین شهر کرمانشاه با اعمال الگوریتم تک­کانال روی باندهای گرمایی سنجندة حرارتی لندست 8 برای روز 9 جولای 2015، استخراج و با استفاده از داده­های دیدبانی‌شدة ساعت 09 ایستگاه هواشناسی کرمانشاه، برای همان روز به دمای هوا تبدیل شد. با استفاده از تحلیل آمار فضایی لکّه­های داغ، نواحی بحرانی شهر کرمانشاه حین رخداد موج گرم شناسایی شد و میزان جمعیّت در معرض خطر از بلوک­های جمعیّتی سرشماری 1395 با استفاده از تحلیل ماتریس متقاطع به­دست آمد. نتایج نشان داد که شش منطقه از شهر کرمانشاه با مساحتی برابر 3072 هکتار یک هستة گرمایی بحرانی را تشکیل داده­اند. میانگین دمای روزانة این هستة داغ طی شش روز موج گرم کمتر از 36 درجة سانتی‌گراد نبوده در حالی که میانگین دمای بیشینة این بخش از شهر برابر 45 درجة سانتی‌گراد بود. تحلیل ماتریس متقاطع بیانگر آن بود که براساس آمار سرشماری سال 1395، 52% از جمعیّت کلّ شهر کرمانشاه، یعنی 492285 نفر در محدودة هسته بحرانی قرار گرفته و تراکم جمعیّتی در این هستة داغ برابر 160 نفر در هکتار بود که دو برابر تراکم متوسّط شهر کرمانشاه است. 44% از جمعیّت دو طبقة جمعیّتی که آسیب­پذیری بالایی در برابر امواج گرم، تنش‌های گرمایی و گرمازدگی دارند، یعنی خردسالان (ردة سنّی زیر 10 سال) و کهن­سالان (ردة سنّی بالای 60 سال) (99893 نفر) در این هستة جمعیّتی قرار دارند.
 

کلیدواژه‌ها


اسمعیل­نژاد، مرتضی؛ خسروی محمود؛ علیجانی بهلول؛ مسعودیان سید ابوالفضل (1392) شناسایی امواج گرمایی ایران، جغرافیا و توسعه، 11 (33)، صص. 54-39.
پیرنظر، مجتبی؛ روستایی، شهرام؛ فیضی­زاده، بختیار؛ نافچی رئیسی، فاطمه (1397) بررسی درجه حرارت سطح زمین و ارتباط آن با کلاس‌های پوشش کاربری زمین شهری با استفاده از داده‌های سنجندة لندست 8 (مطالعة موردی: شهر تهران)، آمایش جغرافیایی فضا، 8 (29)، صص. 240-227.
حاتمی زرنه، داریوش؛ حجازی­زاده زهرا؛ ناصرزاده، محمد حسین (1398) تحلیل نوسانات زمانی امواج گرمایی منطقة شمال غرب ایران و ارتباط آن‌ها با گازهای گلخانه­ای و ناهنجاری­های دمایی کرة زمین، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19 (52)، صص. 56-35.
شمسی‌پور، علی­اکبر؛ عزیزی، قاسم؛ کریمی احمدآباد، مصطفی؛ مقبل، معصومه (1393) مطالعة الگوی دمای سطوح فیزیکی در شرایط جوّی متفاوت، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 46 (1)، صص. 76-59.
طاوسی تقی (1397) بررسی نقش فضاهای سبز بر تعدیل گرمای شهر موردکاوی: بوستان گل محمدی در شهر اصفهان، آمایش جغرافیایی فضا، 8 (29)، صص. 74-61.
قویدل رحیمی، یوسف (1390) شناسایی، طبقه‌بندی و تحلیل سینوپتیک موج ابرگرم تابستان 1389 در ایران، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 33 (1)، صص. 100-85.
قویدل رحیمی، یوسف؛ رضایی، محمد (1394) جستاری پیرامون شناسایی، طبقه‌بندی و تحلیل سینوپتیک امواج گرمایی استان کرمان، جغرافیا و برنامه‌ریزی، 19 (54)، صص. 277-253.
کریمی فیروزجایی، محمدکریمی؛ کیاورز مجید (1396) بررسی ارتباط بین شدّت جزیرة حرارتی و اختلاف خصوصیات بیوفیزیکی اراضی ساخته‌شده و غیر ساخته‌شده (مطالعة موردی: شهرهای شرق استان مازندران)، مهندسی فناوری اطّلاعات مکانی، 6 (2)، صص. 189-165.
مجرد، فیروز؛ معصوم­پور جعفر؛ رستمی طیبه (1394) تحلیل آماری همدیدی امواج گرم بالای 40 درجة سانتی‌گراد، در غرب ایران، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 13 (1)، صص. 51-47.
مولودی، گلاله؛ خورانی، اسداله؛ مرادی، عباس (1395) اثر تغییر اقلیم بر امواج گرمایی سواحل شمالی خلیج‌فارس، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 3 (1)، صص. 14-1.
Austria P. F., Bandala, E. R. (2017) Temperature and heat-related mortality trends in the Sonoran and Mojave desert region, Atmosphere, 8 (53), pp.1-13.
Berko, J., Ingram, D. D., Saha, S., Parker, J. D. (2014) Deaths attributed to heat, cold, and other weather events in the United States, 2006-2010, National Health Statistics Reports, 76. National Center for Health Statistics.
Chatterjee, R. S. Narendra, S. Shailaja, T., Dravneeta, S., Dheeraj, K. (2017) Retrieval of land surface temperature (LST) from Landsat TM6 and TIRS Data by single channel radiative transfer algorithm using satellite and ground-based inputs, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 58, pp. 264-277.
Duan, S., Zhao, Li, Chenguang W., Shuting, Z., Bo-Hui, T, Leng, P., Mao-Fang, G. (2019) Land-surface temperature retrieval from Landsat 8 single-channel thermal infrared data in combination with NCEP reanalysis data and ASTER GED product, International Journal of Remote Sensing, 40 (5-6), pp. 1763-1778.
Esmaeil Nejad, M., Khosravi, M., Alijani, B., Masoudian, A. (2014) Identifying heat waves of Iran, Geography and development Iranin Journal, 11 (33), pp. 54-39 (In Persian).
Fumiaki, F., Nobuo, Y., Kenji, K., Hiroshi, N. (2007) Long-Term changes of temperature extremes and day-to-day variability in Japan, Meteorology and Geophysics Journal, 58, pp. 63-72.
Gavidel Rahimi, U. (2011) Identification, classification and synoptic analysis of iran super heat wave in 2010 summer, Arid Regions Geographic Studies, 1 (3), pp.85-100 (In Persian).
Gavidel Rahimi, U., Rezaei, M. (2016) A query on identification, classification and synoptic analysis of heat waves in Kerman province, Geography and Planing, 19 (54), pp. 253-277 (In Persian).
Hatami Zareneh, D., Hejazizazadeh, Z., Naserzadeh, M. H. (2019) Analysis of heat waves temporal fluctuation in North - West region of Iran and their relationship with greenhouse gases and global land-ocean temperature anomalies, Researches in Geographical Sciences, 19 (52), pp 56-35 (In Persian).
Hertel, S., Le Tertre, A., Jockel, KH., Hoffmann, B. (2009) Quantification of the heat wave effect on cause-specific mortality in Essen, Germany, European Journal of Epidemiology, 24 (8), pp. 407-14.
Intergovernmental Panel on Climate Change (2014) Climate Change 2014: Impacts, Adaptation and Vulnerability, Working group II contribution to the IPCC fifth assessment report, Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. www.ipcc.ch/report/ar5/wg2.
Karimi Firozjaei, M., Kiavarz, M. (2018) Investigating the relationship between heat island intensity and biophysical characteristics differences between built-up and non-built-up regions (Case study: Cities in East Mazandaran), Engineering Journal of Geospatial Information Technology, 6 (2), pp.165-189 (In Persian).
Lee, S-H., Baik, J-J. (2011) Evaluation of the vegetated urban canopy model (VUCM) and Its impacts on urban boundary layer simulation, ASIA-PACIFIC Journal of Atmospheric Sciences. 47 (2), pp. 151-165.
Lemonsu, A., Viguié, V., Daniel, M., Masson, V. (2015) Vulnerability to heat waves: Impact of urban expansion scenarios on urban heat island and heat stress in Paris (France), Urban Climate, 14 (2), pp. 586-605.
Madrigano, J., Ito, K., Johnson, S., Kinney, P. L., Matte, T. (2015) A case-only study of vulnerability to heat wave-related mortality in New York city (2000-2011), Environ Health Perspect, 123 (7), pp. 672-678.
Miller, R. B., Small, C. (2013) Cities from space: potential applications of rericemote sensing in urban environmental research and policy, Environmental Science & Policy, 6 (2), pp. 129-137.
Mojarrad, F., Masoompour, J., Rostami, T. (2015) Statistical-Synoptic analysis of heat waves above 40○c in the West of Iran, Geography and environmental Hazards, 4 (13), pp. 41-57 (In Persian).
Molodi G., Khorani, A., Moradi, A. (2016) Impacts of climate change on heat waves in northern coast of Persian Gulf, Journal of Spatial Analysis of Enviornmental Hazards, 3 (1), pp. 1-14 (In Persian).
Pyrnzr, M., Rostaii, SH., FyzyZadh, B., Raisii, F. (2018) Calculating the earth surface temperature and its relation to urban land cover classes by Landsat 8 data (Case study: Tehran city), Geographical Planing of Spase Quarterly Journal, 8 (29), pp. 240-227 (In Persian).
Shamsipour A. A., Azizi, G., Karimi, M., Moghbel, M. (2014) Study on physical surface temperature patterns in different weather conditions, Physical Geography Research Quarterly, 46 (1), pp. 59-76 (In Persian).
Shaposhnikov, D., Revich, B., Bellander, T., Bedada, G. B., Bottai, M., Kharkova, T., Kvasha, E., Lezina, E., Lind, T., Semutnikova, E., Pershagen, G. (2014) Mortality related to air pollution with the Moscow heat wave and wildfire of 2010, Epidemiology, 25 (3), pp. 359-364.
Tavosi, T. (2019) The Cooling effect of green spaces as a contribution to reduce the urban heat a case study Golmohamady Park in Esfahan, Geographical Planing of Spase Quarterly Journal, 8 (29), pp. 61-74 (In Persian).
U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2016) Indicator: Heat-Related Mortality. National Center for Health Statistics, Annual national totals provided by National Center for Environmental Health staff. http://ephtracking.cdc.gov/showIndicatorPages.action.