ارزیابی و سنجش مؤلّفه‌های شکوفایی شهری در کلان‌شهر اهواز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‎ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، خوزستان، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‎ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‎ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، خوزستان، ایران

چکیده

رشد و گسترش سریع شهر اهواز با مشکلات بسیاری همچون شکلگیری مناطق حاشیهنشین فاقد سیستم دفع فاضلاب، وجود انواع پسآب‌های صنعتی، کشاورزی و خانگی در اطراف کارون و وجود پدیدة نامطلوب گردوغبار روبه‌رو است. توجّه به توسعة شهری اهواز، ضرورت اجتنابناپذیر به نظر میرسد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف سنجش، تحلیل و اولویّتبندی مناطق شهری اهواز از لحاظ مؤلّفههای شکوفایی، تدوین یافته است. مفهوم شکوفایی شهری دارای مؤلّفههای مختلف بهره‌وری، زیرساخت، کیفیّت زندگی، دربرگیرندگی و شمول اجتماعی و پایداری محیطی است که در تحقّق توسعة شهری بسیار مهم است. اطّلاعات و دادههای مورد نیاز در این پژوهش، با استفاده از ابزار پرسشنامه و آمارنامه جمعآوری شده است. دادههای گردآوری‌شده، با نرمافزار آماری اس‌.پی‌.اس‌.اس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای ترسیم نقشه، از فنّ سیستم اطّلاعات جغرافیایی استفاده شده است. به منظور تعیین وزن مؤلّفهها، نظرات 30 نفر از کارشناسان مربوطه با استفاده از فرایند تحلیل سلسه‌مراتبی محاسبه گردید که در میان آنها، مؤلّفة کیفیّت زندگی (0846/0)، بیشترین وزن ومؤلّفة دربرگیرندگی و شمول اجتماعی (0318/0) کمترین وزن را دارد نتایج حاصل از مدل تاپسیس در شهر اهواز، مناطق 2 و 1 کاملاً برخورداری از شکوفایی، منطقۀ 6 و 3 و 8 در ردۀ نسبتاً برخوردار از شکوفایی، مناطق 7 در ردۀ برخورداری کم از شکوفایی و در نهایت منطقۀ 4، در ردۀ محروم از شکوفایی شهری قرار گرفتهاند. بررسی ضریب همبستگی پیرسون میان پراکندگی جمعیّت و سطح شکوفایی مناطق شهر نشان‌دهندة نبود رابطة مؤثّر بین دو متغیّر است.
 

کلیدواژه‌ها


بختیاری، صادق؛ رنجبر، هادی؛ قربانی، سمیه (1391) شاخص ترکیبی رفاه اقتصادی و اندازه‎گیری آن برای منتخبی از کشورهای در حال توسعه، پژوهشهای رشد و توسعة اقتصادی، 3 (9)، صص. 127-113.
جوکار، سجاد (1394) بررسی الگوهای مراکز خرید و مجتمعهای تجاری در شهر اهواز، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سعید امانپور، دانشکدة علوم زمین، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
خوارزمی، امیدعلی؛ ندائی، امین (1393) تأثیر اعتماد بر شکوفایی نوآوری در شهرها: مطالعة پارک علمی‌ و فنّاوری پردیس تهران، مدیریت دولتی، 6 (2)، صص. 248-227.
رباطی، مریم (1394) سنجش کیفیّت محیط‌زیست شهری با به‎کارگیری مدل شاخص ترکیبی (مورد مطالعه: کلان‌شهر تهران)، آمایش سرزمین، 7 (2)، صص. 163-142.
زیاری، کرامت‌الله؛ محمدپور، صابر؛ منوچهری، ایوب؛ عیوضلو، محمود (1389) اهمّیّت توسعة زیرساخت‌های اطّلاعاتی و ارتباطی شهری در روند جهانی‌شدن شهرها، پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، 1 (2)، صص. 28-12.
ساوج، مایک؛ اورد، آلن (1380) جامعه‌شناسی شهری، ترجمة ابوالقاسم پوررضا، انتشارات سمت، تهران.
سجادیان، ناهید؛ نعمتی، مرتضی؛ دامن باغ، صفیه؛ شجاعیان، علی (1395) تحلیلی بر رشد سریع شهرنشینی و کیفیّت زندگی در کلان‌شهر اهواز، جغرافیا و آمایش شهری - منطقهای، 5 (18)، صص. 214-187.
سلیمانی راد، اسماعیل (1393). طبقه‌بندی/ پوشش زمین شهری مبتنی بر هوش مصنوعی با استفاده از تصاویر سنجش از دور (مطالعۀ موردی: محلّۀ کیانپارس اهواز)، پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سعید ملکی، دانشکدة علوم زمین، دانشگاه شهید چمران، اهواز
شریفی، عبدالنّبی (1385) عدالت اجتماعی و شهر: تحلیلی بر نابرابریهای منطقهای در شهر اهواز، پایان‌نامۀ دکتری، استاد راهنما: مهدی قرخلو، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.
صفایی‌پور، مسعود؛ احمدی، زهرا (1393) ارزیابی و سنجش شاخص‌های کیفیّت زندگی در منطقة 4 شهر اهواز، توسعة اجتماعی (توسعة انسانی سابق)، 9 (2)، صص. 84-63.
محتشمی، نگار؛ مهدوی‎نژاد، محمد جواد؛ بمانیان، محمدرضا (1395) عوامل رشد و موانع بازدارندة شکوفایی شهری، دوّمین کنفرانس بین‌المللی یافته‌های نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری. صص. 449-436.
ملکی، سعید؛ مدانلوجویباری، مسعود (1395) شکوفایی شهری، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.
نظم‌فر، حسین؛ عشقی چهاربرج، علی؛ قاسمی، مهدی (1393) بررسی وضعیّت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی درون شهری (مورد: شهر مراغه)، جغرافیا و مطالعات محیطی، 3 (11)، صص. 151-136.
Kratke, S. (2011) The Creative Capital of Cities: Interactive Knowledge Creation and the Urbanization Economies of Innovation, Informationen Zur Umweltpolitik, Wiley-Blackwell ,Chichester, 149, pp. 5-10.
Legatum Prosperity Index Legatum Institute, UK (2008) Report on Indian Urban Infrastructure and Services, National Institute of Urban Affairs, New Delhi.
Prosperity Index Regional Research Institute, USA (2006) Guidelines for Environmental Impact Assessment (EIA), in the Arctic, Finnish Ministry of the Environment.
Redefining Prosperity UN Sustainable Development Commission (2009) Promoting Sustainable Urban Development in Europe: Achievements and Opportunities. European Commission, Brussels
United Nations (2012) World Economic and Social Survey: Retooling Global Development, United Nation (DESA), New York.