ارزیابی توزیع فضایی مؤلّفه‌های توسعة صنعتی (مطالعة موردی: شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان،گرگان، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

تحلیل و مقایسة سطح برخورداری از امکانات و شناخت نابرابری‌ها و بی‌تعادلی‌ها در چارچوب محدوده‌های جغرافیایی مختلف و در نتیجه پی بردن به ضعف‌ها و اختلاف‌های موجود و سیاست‌گذاری برای رفع آنها از اهمّیّت بسیاری برای شناخت مناطق مختلف از لحاظ توسعه‌یافتگی برخوردار است. در همین راستا، رتبه‌بندی صنعتی یکی از راه‌های بررسی روند تغییرات در توسعة صنعتی استان‌های کشور است که سال‌هاست از طرف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و وزارت صنایع و معادن انجام گرفته است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل میزان توسعه‌یافتگی صنعتی در سطح شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیارة تاپسیس و ساو است. برای انجام پژوهش از داده‌های سالنامة آماری سال 1392 استفاده گردیده است. همچنین تجزیه و تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار آماری اکسل انجام شده است. نتایج پژوهش با استفاده از تکنیک تاپسیسگویای آن است که شهرستان شهرکرد با امتیاز 1، به عنوان توسعه‌یافته‌ترین ناحیه از لحاظ شاخص‌های صنعتی در سطح شهرستان‌ها و شهرستان بن با امتیاز 00/0، به عنوان محروم‌ترین شهرستان استان چهارمحال و بختیاری هستند. نتایج با استفاده از تکنیک ساو نیز نشان‌دهندة توسعه‌یافتگی شهرکرد با امتیاز 697/0 و محرومیت شهرستان بن با امتیاز 00/0 است. در این میان، شهرکرد دارای بهترین وضع از نظر شاخص‌های صنعتی در سطح استان چهارمحال و بختیاری و شهرستان بن دارای بدترین شرایط توسعة صنعتی است که این امر نیازمند بازنگری در امر برنامه‌های توسعه و آمایش استان در آینده است.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی (1381) جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستایی ایران، انتشارات اطّلاعات، تهران.
امانپور، سعید؛ مختاری چلچه، صادق؛ حسینی کهنوج، سیدرضا؛ ویسی، الهام (1394) تحلیل فضایی و سنجش سطح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی (مطالعة موردی: شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 4 (10)، صص. 110-97.
پاپلی یزدی، محمد حسین؛ ابراهیمی، محمد (1381) نظریّه‌های توسعة روستایی، انتشارات سمت، تهران.
پردازی‌مقدم، سعیده؛ صفوی، بیژن (1385) روش‌های تحلیل چندمتغیّره و کاربرد آن در سطح‌بندی استان‌های کشور، مجلّة بررسی‌های بازرگانی، 3 (18)، صص. 45-30.
پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ غلامی، بهادر؛ میراحمدی، فاطمه­السادات؛ ویسی، عبدالکریم؛ خلیلی، سعید (1391) بررسی تأثیرات شکل جغرافیایی استان ایلام بر توسعه‌نیافتگی آن، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 2 (8)، صص. 91-79.
تقوایی، مسعود؛ صالحی، مریم (1392) سنجش سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان همدان با تأکید بر رویکرد تحلیل منطقه‌ای، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3 (11)، صص. 30-19.
حاتمی‌نژاد، حسین؛ ابوبکری، طاهر؛ احمدی، افسانه؛ نایب‌زاده، فرشته (1390) سنجش درجة توسعه‌یافتگی صنعتی در مناطق مرزی ایران (مطالعة موردی؛ شمال غرب کشور، شهرستان‌های جنوبی استان آذربایجان غربی)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 2 (6)، صص. 18-1.
حسین‌زاده دلیر، کریم (1380) برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، چاپ اوّل، انتشارات سمت، تهران.
رخشانی‌نسب، حمیدرضا (1387) بررسی روند توسعة پایدار شهری در ایران، پایان نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: اصغر ضرابی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
روزبهان، محمود (1393) مبانی توسعة اقتصادی، چاپ هفدهم، انتشارات تابان، تهران.
رهنمائی، محمد تقی؛ منوچهری میاندوآب، ایوب؛ فرجی ملایی، امین (1390) تحلیل کیفیّت زندگی شهری در بافت فرسودة شهر میاندوآب، مدیریت شهری، 9 (28)، صص. 240-223.
زارعی، یعقوب (1393) تحلیل درجة توسعه‌یافتگی مناطق روستایی استان چهارمحال و بختیاری با تکیه بر مدل تاکسونومی عددی، دوّمین همایش سراسری محیط‌زیست، انرژی و پدافند زیستی، صص. 9-1.
زالی، نادر (1379) سطح‌بندی توسعة منطقه‌ای نمونة موردی استان آذربایجان شرقی، پایان نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: فرانک سیف‌الدّینی، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
زنگی‌آبادی، علی؛ احمدیان، مهدی؛ کرمی، محمد (1393) تحلیل فضایی شاخص‌های توسعة منطقه‌ای با بهره‌گیری تلفیقی از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه، مورد پژوهش: استان کردستان، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 5 (9)، صص. 96-83.
ساعی، احمد (1384) توسعه در مکاتب متعارض، نشر قومس، تهران.
سلیمانی، محمد (1381)، دگرگونی روستاهای حاشیة شهرهای جدید صنعتی؛ بررسی موردی (الوند البرز)، تحقیقات جغرافیایی، 81 (65 و 66) ، صص. 150-127.
صلاحی اصفهانی، گیتی؛ مرصوصی، نفیسه (1382) مبانی جغرافیای اقتصادی، انتشارات دانشگاه پیام نور.
عبدالهی، علی‌اصغر؛ کاکادزفولی، امین؛ کاکادزفولی، انیس (1393) سنجش درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کرمان از نظر شاخص‌های توسعه با استفاده از مدل SAW، مطالعات نواحی شهری، 1 (1)، صص. 86-63.
فرید، یدالله (1384) جغرافیا و شهرشناسی، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه تبریز، تبریز.
قنبری، یوسف؛ برقی، حمید؛ حجاریان، احمد (1390) سنجش توزیع فضایی مؤلّفه‌های صنعتی شهرستان‌های استان اصفهان از نظر برخورداری از سطوح توسعه، برنامه‌ریزی فضایی، 1 (1)، صص. 36-17.
لفت ویچ، ادریان (1385) دولت‌های توسعه‌گرا: پیرامون اهمّیّت سیاست در توسعه، ترجمة جواد افشارکهن، انتشارات مرندیز، نی‌نگار، مشهد.
محمدی، جمال؛ عبدلی، اصغر؛ فتحی بیرانوند، محمد (1391) بررسی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان لرستان به تفکیک بخش‌های مسکن و خدمات رفاهی - زیربنایی، کشاورزی و صنعت، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12 (25)، صص. 150-127.
مصری‌نژاد، شیرین؛ ترکی، لیلا (1383) تعیین درجه توسعه‌نیافتگی آموزشی استان‌های ایران (تکنیک تاکسونومی عددی)، مجلّة دانشکدة علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، 16 (3 و4)، صص. 196-177.
منصوری دانشور، محمدرضا؛ رقمی، لیدا (1390) کاربرد تحلیل عاملی در سطح‌بندی شاخص‌های توسعه‌یافتگی برای شهرستان‌های استان خراسان رضوی، طاق سازمان نظام‌مهندسی ساختمان خراسان رضوی، 90 (55)، صص. 57-50.
مولایی، محمد (1387) بررسی و مقایسة درجة توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی استان‌های ایران طی سال‌های 1383-1373، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 16 (63)، صص. 88-71.
مؤمنی، مهدی (1387) اصول و روش‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، چاپ اوّل، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، نجف‌آباد.
نظم‌فر، حسین؛ پادروندی، بهزاد (1392) بررسی و تحلیل سطح برخورداری شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری از شاخص‌های توسعه با استفاده از مدل تاپسیس فازی، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 4 (14)، صص. 122-103.
نظم‌فر، حسین؛ علی‌بخشی، آمنه (1394) سنجش نابرابری فضایی توسعه‌یافتگی صنعتی استان خوزستان، جغرافیا و مطالعات محیطی، 4 (13)، صص. 91-81.
Astle, A. (1989) What Is Development, New Zealand Journal of Geography.
Fang, P., Dong, S., Xiao, J., Liu, Ch., Feng, X., Wang, Y. (2010) Regional Inequality in Health and Its Determinants: Evidence from China, Health Policy, 94 (1), pp. 14–25.
Friedman, J. (1966) Regional Development Policy: A Case Study of Venezuela, M. I. T. Press.
Hadder, R. (2000) Development Geography. London & New York: Routledge.
John, T. J., Abel, R. (2002) Sustainable Development and Health: an Indian Perspective, The Lancet, 360 (9333), pp. 638-639.
Laurent, E. (2011) Issues in Environmental Justice within the European Union, Ecological Economics, 70 (11), pp. 1846-1853.
Lees, N. (2010) Inequality as an Obstacle to World Political Community and Global Social Justice, Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR, 7th Annual Conference on International Relations, Sweden, September 1-28.
Martinez, J. (2009) The Use of GIS and Indicators to Monitor Intra- Urban Inequalities: A Case Study in Rosario, Argentina, Habitat International, 33 (4), pp. 387-396.
Rae, M. (2006) Health Inequalities-A Sustainable Development Issue, Public Health, 120 (12), pp. 1106-1109.
Shen, G., Huang, X. (2011) Advanced Research on Computer Science and Information Engineering, Wuhan, China.
Vlahov, D., Galea, S., Gibble, E., Freudenberg, N. (2005) Perspectives on Urban Health Condition and Population Health, Cadernos de Saúde Pública, 21 (3), pp. 949-957.
Wheeler, T. (1999) The Concept of Development: Indicator and Defining, Edition of UK Housing Ministry, First press. p. 67.