بررسی راهکارهای سازهای و غیر سازهای مدیریت پایدار منابع آب دشت همدان-بهار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مهندسی آب، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 کارشناس ارشد مهندسی آب، دانشگاه رازی کرمانشاه، ایران

3 استادیار مهندسی آب، دانشگاه رازی کرمانشاه، ایران

چکیده

منابع تامین‌کنندة آب شرب شهر همدان شامل سدّ اکباتان و منابع آب زیرزمینی دشت همدان - بهار است. با توجّه به بحران آب موجود در منطقه، در این پژوهش، امکان تأمین آب شرب شهر در افق­های زمانی میان‌مدّت (سال 1410) و بلندمدّت (سال 1430) بررسی شده است. برای این منظور، اقدام به مدل‌سازی سیستم منابع و مصارف حوضة سدّ اکباتان و منبع زیرزمینی تأمین‌کنندة آب شرب به کمک نرم‌افزار ویپبا استفاده از آمار 40 ساله گردید. ابتدا شرایط واقعی مصارف و منابع حوضة آبریز در شرایط فعلی و دو حالت برداشت آب غیرمجاز و مجاز از منبع آب زیرزمینی مدل شد. نتایج نشان داد که در وضع برداشت مجاز آب از منابع زیرزمینی، مقادیر کمبود سالانة آب شرب همدان حدود 8/2% است. همچنین این مقدار در سایر بخش­های مصرفی در محدودة مجاز قرار گرفت. سپس با داشتن مصارف سرانه و برآورد جمعیّت شهری در افق­های زمانی مذکور، ابتدا میزان تقاضای آب شرب محاسبه و با ثابت در نظر گرفتن تقاضای آبی در سایر بخش­ها، مدل‌سازی حوضة آبریز در افق­های زمانی تحقیق انجام شد. بر اساس نتایج، شهر همدان با منابع آب و روند رشد جمعیّت موجود، در سال‌های 1410 و 1430 به ترتیب با 6/19% و 3/34% کمبود مواجه خواهد شد. با توجّه به ثابت بودن منابع آب و کمبودهای قابل توجّهی که در افق­های تحقیق به دست آمد، جهت مقابله با این کمبودها، با مدیریت عرضه و تقاضا، راهکارهای سازه­ای و غیر سازه­ای مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که راهکارهای سازه­ای به تنهایی پاسخگو نبوده و ضروری است که در کنار راهکار سازه­ای، راهکارهای غیر سازه­ای به عنوان راهکار پایدار و اثرگذار ملاک عمل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


حافظ‌پرست مودت، مریم؛ خلقی، مجید؛ فاطمی، سیّد احسان (1387) ارزیابی و برنامه‌ریزی منابع آب دشت تاکستان با استفاده از مدل‌های LINGO و WEAP، چهارمین کنگرة ملّی مهندسی عمران، تهران، دانشگاه تهران.
حافظ‌پرست مودت، مریم؛ فاطمی، سیّد احسان (1395) محاسبة شاخص‌های پایداری آب و پایداری حوضة آبریز در راستای حفظ توسعة پایدار (مطالعة موردی: حوضة آبریز گاماسیاب)، مجلّة جغرافیاوپایداریمحیط، 6 (18)، صص. 33-21.
سعیدی‌نیا، مهری؛ صمدی بروجنی، حسین؛ عرب، داودرضا؛ زارعی، علیرضا (1387) بررسی میزان آب قابل انتقال از سرشاخه‌های کارون به حوضه‌های مجاور با استفاده از مدل WEAP، سوّمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، دانشگاه تبریز.
شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان همدان (1394) مطالعات زمین‌شناسی مهندسی و ژئوتکنیک و مطالعات تکمیلی هیدرولوژی و مدیریت منابع آب، طرح افزایش ارتفاع سدّ اکباتان، مطالعات مرحلة دوّم، وزارت نیرو.
فاطمی، سیّد احسان؛ جلالی، محمدرضا (1387) شبیه‌سازی و بررسی برهم‌کنش مخازن سری ابوالعباس و جره با رویکرد سیستمی، چهارمین کنگرة ملّی مهندسی عمران، تهران، دانشگاه تهران.
کریمی، فاطمه؛ ابریشم‌چی، احمد (1395) ارزیابی طرح‌های توسعه منابع آب حوضه زرّینه‌رود با مدل WEAP، ششمین کنفرانس ملّی مدیریت منابع آب ایران، کردستان، دانشگاه کردستان.
یزدان‌پناه، طلا؛ خداشناس، سعیدرضا؛ داوری، کامران؛ قهرمان، بیژن (1387) مدیریت منابع آب حوضة آبریز با استفاده از مدل WEAP، مطالعة موردی حوضة ازغند، مجلّة علوم و صنایع کشاورزی، ویژة آب‌وخاک، 22 (1)، صص. 222-213.
Abrishamchi, A., Alizadeh, H., Tajrishi, M. (2007) Water Resource Management Scenario Analysis in the Iran, Using the WEAP Model, American Journal of Hydrological Science and Technology, 23 (1-4), pp.1-11.
Alfarra, A., Kemp, E., Hotzl, H., Sader, N., Sonneveld, B. (2012) Modelling Water Supply and Demand for Effective Water Management Allocation in the Jordan Valley, Agricultural Science and Applications (JASA), 1 (1), pp. 1-7
Arranz, Z. R., McCartney, M. P. (2007) Evaluation of Historic, Current and Future Water Demand in the Olitants River Catchment South Africa, International Water Management Institute, report 118.
Fatemi, S. E., Vafaie, F., Bressers, H. (2013) Assessment of Environmental Flow Requirement Effects at an Estuary, ICE-Water Management,166 (8), pp. 411-421.
Harma, K. J. (2010) Changing with the Flow: An Analysis of Water Supply and Demand in a Subwatershed of the Okangan Basin, British Columbia, Master Thesis, Resource Management: An introduction to methods, Models and Application. UNESCO.
Hollerman, B., Giertz, S., Diekkruger, B. (2010) Bennin 2025- Balancing Future Water Availability and Demand Using the WEAP, Water Evaluation and Planning System, Water Resource Mange, 24, pp. 3591-3613.
Levite, H., Sally, H., Cour, J. (2002) Water Demand Scenarios in a Water-Stressed Basin in South Africa, 3rd WARSFA/Water Symposium, Arusha, Tanzania.
Mehta, V., purkey, D., Young, C., Joyce, B., Yates, D. (2008) Application of the Water Evaluation and Planning (WEAP) System for Integrated Hydrologic and Scenario-Based Water Resources Systems Modelling in the Western Sierra Nevada, American Geophysical Union Fall Meeting, San Francisco.
Mohie, E. D. O., Moussa. A. (2016) Water Management in Egypt for Facing the Future Challenges, Advanced Research, 7 (3), pp. 403-412.
Mutiga, J. K., Mavengano, S. T., Zhangbo, S., Woldai, T., Becht, R. (2010) Water Allocation as a Planning Tool to Minimize Water Use Conflicts in the Upper Ewaso Ng’iro North Basin, Kenya, Water Resource Manage, 24, pp. 3939-3959.
Purkey, D. R., Joyce, B., Vicuna, S., Hanemann, M. W., Dale, L. L., Yates, D., Dracup, J. A. (2008) Robust Analysis of Future Climate Change Impacts on Water for Agriculture and Other Sectors: A Case Study in the Sacramento Valley, Climatic Change, 87 (Supply 1), S. 109-122.
Samboum, D., Weihrauch, D., Hellwing, V., Diekkruger, B., Hollermann, B., Gaye, A. (2015) Assessment of Water Availability and Demand in Lake Guiers, Senegal, American Geophysical Union Fall meeting, San Francisco.
Tennant, D. L. (1976) In-Stream Flow Regimens for Fish, Wildlife, Vecreation and Related Environmental Resource. Fisheries (1), pp. 6-10.
Xue, L., Yue, Z., Chunli, Sh., Jian, Sh., Zhong Ling, W., Yuqia, W. (2015) Application of Water Evaluation and Planning (WEAP) Model for Water Resources Management Strategy Estimation in Coastal Binhai New Area, China, Ocean & Coastal Management, 106, pp. 97-109.