عوامل مؤثّر بر پایداری کشاورزی مزارع گندم در شهرستان کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

در ایران، استفادة بی­رویه از آفت­کش­ها و کودهای شیمیایی منجر به آسیب شدید به منابع آب و خاک، کاهش حاصلخیزی و عملکرد زمین، آلودگی محیطی، صدمه دیدن چرخة زیست­محیطی طبیعت و مشکلات بهداشتی برای انسان، دام و طبیعت شده است. هرچند در این زمینه برنامه­ریزی و اقدامات مختلفی صورت گرفته، امّا برای پی­ریزی مطمئن­تر این مسئله، ارزیابی و شناخت علمی پایداری کشاورزی و انتخاب مناسب­ترین راه­های برای حرکت از وضع موجود به وضعیّت مطلوب ضروری است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی عوامل مؤثّر بر پایداری کشاورزی مزارع گندم در شهرستان کرمانشاه است. جامعة آماری پژوهش که به صورت پیمایشی انجام شد شامل مجموعة گندم­کاران آبی بود که در شهرستان کرمانشاه به کشاورزی اشتغال داشته و از این تعداد 300 نفر از طریق نمونه­گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. پرسشنامه، مهم­ترین ابزار جمع­آوری اطّلاعات در پژوهش حاضر بود. در کنار پرسشنامه، از تکنیک مصاحبه نیز استفاده شد. روایی شاخص­ها و گویه­ها در پرسشنامه توسّط متخصّصان فن مورد تأیید قرار گرفت. برای بررسی پایایی ابزار پژوهش، ضریب آلفای کرونباخ آن محاسبه گردید که مقدار به دست آمده (82/0) نشان­دهندة پایایی قابل قبول پرسشنامه بود. در بخش تحلیل داده­ها روش­های مختلف آماری به­وی‍ژه رگرسیون چندگانه با استفاده از نرم­افزار SPSS به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که مزارع بیشتر کشاورزان (6/74%) در وضعیّت ناپایدار قرار دارد. نتایج همچنین بیانگر آن است که بین میزان پایداری مزارع کشاورزان با متغیّر سن و سطح تحصیلات آنان رابطه وجود نداشته ولی با متغیّرهای میزان عملکرد و نوع مالکیّت رابطه مثبت و معنی­دار وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که وضعیّت بهبود پایداری مزارع کشاورزان در کرمانشاه بیش از هر عاملی به ترتیب از عوامل زراعی- فنّی، اقتصادی - اجتماعی و آموزشی - ترویجی تأثیر می‌پذیرد.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی میمند، رضا؛ میردامادی، سید مهدی (1392) بررسی نگرش اعضای تعاونی­های تولید کشاورزی شهرستان کرج نسبت به استفاده از عملیات کشاورزی پایدار، تعاون و کشاورزی، 2 (6)، صص. 84-63.
افشاری، زهرا؛ آجیلی، عبدالعظیم؛ رضایی­مقدم، کوروش (1393) عوامل مؤثّر بر دانش کشاورزی پایدار زنان و مردان پنبه­کار استان اصفهان، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 45 (4)، صص. 714-703.
باقری، اصغر (1392) عوامل مؤثّر بر کاربست فنّاوری­ها و عملیات کشاورزی پایدار مزارع سیب­زمینی در دشت اردبیل، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 9 (2)، صص. 87-73.
جمشیدی، علیرضا؛ نوری زمان­آبادی، هدایت­اله؛ جمینی، داود؛ بهاری، عیسی؛ مرادی، نصرت (1394) بررسی و ارزیابی
سازه­های مؤثّر بر کشاورزی پایدار (مطالعة موردی برنجکاران شهرستان شیروان چرداول، استان ایلام)، تحقیقات جغرافیایی، 30 (3)، صص. 240-223.
داودی، هانیه؛ مقصودی، طهماسب (1390) بررسی دانش کشاورزی پایدار در بین سیب­زمینی­کاران شهرستان شوشتر، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 2-42 (2)، صص. 274-265.
شریفی، امید؛ رضایی، روح­الله؛ برومند، ناصر (1390) بررسی عوامل مؤثّر بر پایداری نظام کشت گلخانه­ای در منطقة جیرفت و کهنوج، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 2-41 (1)، صص. 152-143.
شیری، نعمت­اله؛ هاشمی، سید محمدکاظم؛ میرک­زاده، علی­اصغر؛ اسحاقی، سید رضا (1392) عوامل مؤثّر بر به کارگیری عملیات حفاظت خاک از سوی کشاورزان استان ایلام، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 44 (2)، صص. 308-297.
صالحی، صادق؛ پازوکی­نژاد، زهرا (1395) تحلیل عوامل اجتماعی - فرهنگی مؤثّر بر گرایش روستاییان به کشاورزی پایدار (مطالعة موردی: روستاهای شهرستان بابلسر)، مجلّة پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 5 (1)، صص. 81-67.
صیدایی، اسکندر؛ قنبری، یوسف؛ جمینی، داود؛ بسحاق، محمدرضا (1392) سنجش پایداری کشاورزی در مناطق روستایی (مطالعة موردی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان روانسر)، جغرافیا و پایداری محیط، 6، صص. 106-87.
عابدی، سمانه؛ یزدانی، سعید؛ صالح، ایرج؛ سلامی، حبیب­الله؛ جهانسوز، محمدرضا (1393) تجزیه و تحلیل عوامل مؤثّر بر پذیرش کشاورزی حفاظتی در استان فارس، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 45 (2)، صص. 255-247.
عربیون، ابوالقاسم؛ کلانتری، خلیل؛ اسدی، علی؛ شعبانعلی­فمی، حسین (1388) سنجش سطح پایداری نظام کشت گندم در استان فارس و تعیین عوامل مؤثّر بر آن، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 5 (2)، صص. 28-17.
عوض­زاده، علی؛ کرمی، آیت­اله (1394) تبیین پایداری نظام­های بهره­برداری خرد و دهقانی: مورد مطالعه بخش مرکزی شهرستان بویراحمد، راهبردهای توسعة روستایی، 2 (1)، صص. 41-27.
محمدیان­فر، افسانه؛ اصغری­پور، محمدرضا؛ سیروس مهر، علیرضا؛ رمرودی، محمود (1392) مطالعة پایداری بوم­شناختی نظام زراعی گندم در شهرستان تربت جام، دانش کشاورزی و تولید پایدار، 23 (1)، صص. 127-117.
مؤمنی هلالی، هادی؛ احمدپور، امیر (1394) ارزیابی نظام­های بهره­برداری در راستای پایداری فعّالیّت­های زراعی استان مازندران، اقتصاد و توسعة کشاورزی، 29 (2)، صص. 203-192.
نجفی، غلامعلی؛ زاهدی، شمس­السادات (1384) مسئلة پایداری در کشاورزی ایران، مجلّة جامعه­شناسی ایران، 6 (2)، صص. 73-106.
نعمتی، عبادالله؛ ایروانی، هوشنگ؛ اسدی، علی (1393) تحلیل وضعیّت پایداری کشت و کار سیب­زمینی در دشت بهار استان همدان، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 45 (3)، صص. 465-451.
Bos, M. G., Bosch, H. V. D., Diemont, H., Keulen, H. V., Lahr, J., Meijerink, G., Verhagen, A. (2007) Quantifying the Sustainability of Agriculture, Irrigation and Drainage Systems, 21 (1), 1-15.
Chizari, M., Lashkarara, F., Linder, J. R. (2001) Identifying Barriers to Sustainable Agricultural Practices: Perception of wheat Farmers in Iran, Available on: http://www.ag.arizona.edu/aed/aiaee/ conference/aiaee2001/altpaers.htm.
Kallas, Z., Baba, Y., Rabell, C. (2012) How Important Are Cultural and Environmental Objectives for Rice farmers in South Senegal? International Association of Agricultural Economists (IAAE) Triennial Conference, Brazil.
Kessler, C. A. (2005) Decisive Key-Factors Influencing Farm Households, Soil and Water Conservation Investments, Applied Geography, 26, 40-46.
Lugandu, S. (2013) Factors Influencing the Adoption off Conservation Agriculture by Smallholder Farmers in Karatu and Kongwa Districts of Tanzania, Presented at REPOA’s 18th Annual Research Workshop held at the Kunduchi Beach Hotel, Dar es Salaam, Tanzania; April 3-4.
Pretty, J., Hine, H. (2001) Reducing Food Poverty with Sustainable Agriculture: A Summary of New Evidence, Center of Envirenment and Society, University of Essex, Colchester, UK. Unpublished Manuscript. Available at: http://www.essex.ac.uk.
Samarakoon S. M. (2004) An Economic Assessment of Onsite Effect of Soil Erosion Due to Potato Cultivation in Nuwara Eliya district, M.Sc.in Natural Resource Management Dissertation Postgraduate Institute of Agriculture University of Peradeniya, Unpublished.
Sharma, L. K., Chandargi, D. M., Khurana, G. S. (2002) Farmer's Characteristics and Adoption of Kharif maize Technology, Indian Journal of Extension Education, 38 (102), 88-89.
Souza, D. G., Cyphers, D. M., Phipps, T. (1993) Factors Effecting the Adoption of Sustainable Agriculture Practices, Agricultural and Resource Economics Review, 22 (2), 159-165.
Subaiee, S., Yoder, S. F., Thomson, J. (2005) Extension Agents’ Perceptions of Sustainable Agriculture in the Riyadh Region of Saudi Arabia, Journal of International Agriculture and Extension Education, 12 (1), 5-19.
Tatlidil, F. F., Boz, I., Tatlidil, H. (2009) Farmer's Perception of Sustainable Agriculture and Its Determinants: A Case Study in Kahramanmaras Province of Turkey, Environmental Development Sustainable, 11, 1091-1106.
Teodor, S. (2010) Introduction for: A.V. Chayanov, The Theory of Peasant Economy, University of Wisconsin Press.