محاسبة شاخص‌های پایداری آب و پایداری حوضة آبریز در راستای حفظ توسعة پایدار (مطالعة موردی: حوضة آبریز گاماسیاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار مهندسی آب، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

به منظور حفظ و بقای حوضه­های آبریز، ارزیابی پایداری آنها بر اساس شاخص­های پایداری منابع آب و شاخص­های توسعة پایدار حوضة آبریز در برابر وقایع و رخدادهای آینده ضروری است. در این پژوهش، شاخص­های پایداری منابع آب و حوضة آبریز به صورت ترکیبی با استفاده از خروجی مدل شبیه­سازی WEAPدر محیط اکسل محاسبه شده است. شاخص­های پایداری منابع آب، مقادیر و میزان دسترسی منابع آب سطحی و زیرزمینی را بررسی می­کند در حالی که شاخص­های پایداری حوضة آبریز، از ترکیب شاخص­های اطمینان­پذیری، برگشت­پذیری و آسیب­پذیری به دست می­آید. در همین راستا، حوضة آبریز گاماسیاب، توسّط دو سناریو یکی شامل تنها سدّ جامیشان و دیگری شامل سدهای جامیشان، قشلاق و آناهیتا، راهکارهای مدیریتی برای حفظ و پایداری در آن شبیه­سازی شد و شاخص­های پایداری آن محاسبه گردید. در نهایت، بهترین راهکار اجرایی در این حوضه با تصمیم­گیری چندمعیاره (MCDM) و روش برنامه­ریزی سازشی در هر سناریو محاسبه شد. در سناریو، تنها سدّ جامیشان بهترین راهکار سازه­ای برای بهترشدن وضعیّت پایداری حوضه، تلفیق کاهش تلفات و افزایش راندمان و در سناریو هر سه سد، بهترین راهکار کاهش تلفات است.

کلیدواژه‌ها


حافظ­پرست، مریم؛ عراقی­نژاد، شهاب؛ شریف آذری، سلمان (1394) معیارهای پایداری در ارزیابی مدیریت یکپارچة منابع آب حوضة آبریز ارس بر اساس رویکرد DPSIR، پژوهش­های حفاظت آب‌وخاک گرگان، (2) 22، صص. 77-61.
صفاری، نسیم؛ ضرغامی، مهدی (1392)، تخصیص بهینة منابع آب سطحی حوضة دریاچة ارومیه به استان‌های ذی­نفع با روش‌های تصمیم‌گیری فاصله محور، دانش آب‌وخاک، (1) 23، صص. 149-135.
مطالعة مرحلة اوّل سدّ مخزنی جامیشان (1383) ادارة کلّ امور آب استان کرمانشاه، نیازها، برنامه‌ریزی منابع آب و به‌گزینی سد و شبکه، وزارت نیرو، آب منطقه‌ای غرب.
ASCE/UNESCO (1998) Sustainability Criteria for Water Resource Systems, American Society of Civil Engineers (ASCE), Task Committee on Sustainability Criteria and Working Group of UNESCO/IHP-IV Project M-4.3.
Attari, J., Mojahedi, S. A. (2009) Water Sustainability Index: Application of CWSI for Ahwaz County, World Environmental and Water Resources Congress: Great Rivers, pp. 1-7.
Chaves, H. M. L., Alipaz, S. (2007) An Integrated Indicator Based on Basin Hydrology Environment, Life, and Policy: The Watershed Sustainability Index, Water Resource Management, 21 (5), pp. 883–895.
Dinar, A., Kemper, C., Blomquist, W., Kurukulasuriya, P. (2007) Whitewater: Process and Performance of Decentralization Reform of River Basin Water Resource Management, Policy Modeling, 29 (6), pp. 851-867.
Falkenmark, B. (1986) Fresh Water-Time for a Modified Approach. AMBIO. 15, pp. 192–200.
Gleick, P. H. (1990) Vulnerability of Water Systems, in Climate Change and US Water Resources, P. E.Waggoner, ed., New York, John Wiley and Sons, pp. 223-240.
Ioris, A. A. R., Hunter, C., Walker, S. (2008) The Development and Application of Water Management Sustainability Indicators in Brazil and Scotland, Environmental Management, 88 (4), 1190-1201.
Juwana, I., Perera, B. J., Muttil, N. (2009) Conceptual Framework for the Development of West Java Water Sustainability Index,18th World IMACS/ MODSIM Congress, Cairns, Australia 13-17 July.
Kondratyev, S., Gronskaya, T., Ignatieva, N., Blinova, I., Telesh, I., Yefremova, L. (2002) Assessment of Present State of Water Resources of Lake Ladoga and its Drainage Basin Using Sustainable Development Indicators, Ecological Indicators, 2(1-2), pp. 79-92.
Loucks, D. P. (2000) Sustainable Water Resources Management, Water International, 25 (1), pp. 3-11.
Margerum, R. D. (1999) Integrated Environmental Management: The Foundations for Successful Practice, Environmental Management, 24, pp. 151-166.
McLaren, R. A., Simonovic, S. P. (1999) Evaluating Sustainability Criteria for Water Resources Decision Making: Assiniboine Delta Case Study, Canadian Water Resources Journal, 24 (2), pp. 147-163.
Meigh, J. R., McKenzie, A., Sene, K. (1999) A Gride-Based Approach to Water Scarcity. Estimates for Eastern and Southern Africa, Water Resources Management, 13, pp. 85-115.
Mimi, Z., Sawalhi, B. (2003) A Decision Tool for Allocating the Waters of the Jordan River Basin between all Riaprian Parties, Water Resources Management, 17, 447-461.
Pastor, A., Ludwig, V., Biemans, F., Hoff, H., Kabat, P. (2013) Accounting for Environmental Flow Requirements in Global Water Assessments, Hydrology and Earth System Science Discussion, 10, 5059–5041.
Shieh, H. J., Wang, Y. M. (2008) The Computation and Assessment of the Indicators on Sustainable Development of Water Resources in Taiwa, World Environmental and Water Resources Congress, Ahupua'a, Diwan Univwersity.
Sullivan, C. (2002) Calculating a Water Poverty Index. World Development, 30 (7), 1195-1210.
Sullivan, C. A., Meigh, J. R. (2005) Targeting Attention on Local Vulnerabilities Using an Integrated Indicator Approach: the Example of the Climate Vulnerability Index, Water Science Technology, 51 (5), pp. 69–78.
The Centre for Indigenous Environmental Resources (CIER) & Morin, A. (2006) The Canadian Water Sustainability Index (CWSI): Case Study Report, Ottawa: Policy Research Initiative.
Van Be, L.P.H., Wada, Y., Bierkens, F. (2011), Global Monthly Water Stress: I. Water Balance and Water Availability, Water Resources Research, 47. W07517.
Wang, G. Y., Innes, J. L. (2005) Watershed Sustainability: Strategic and Tactical Level Assessment in the Min River Watershed, China, Environmental Informatics Archives, 3, pp. 76–83.
World Resources Institute. (2000) World Resources: 2000-2001: People and Ecosystems. The Fraying Web of Life, Oxford (UK): Elsevier Science Limited.
Yilmaz, B., Harmancioglu. N. (2010) An Indicator Based Assessment for Water Resources Management in Gediz River Basin, Turkey‌, Water Resources Management, 24 (15), pp. 4359–4379, doi:10.1007/s11269-010-9663-3.