تحلیل و اولویّت بندی پایداری اجتماعی محیط های روستایی (مطالعة موردی: دهستان قلعه بیابان شهرستان داراب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

توسعة پایدار روستایی دارای ابعاد مختلفی است که در بین آنها بُعد پایداری اجتماعی در تحقّق اهداف توسعة روستایی بسیار حائز اهمّیّت است. این بعد از پایداری، تعیین نیازمندی‌های اجتماعی حداقلی برای توسعة بلندمدّت و شناسایی چالش‌های پیش روی عملکرد جامعه در بلندمدّت را دنبال می‌کند. دستیابی به پایداری اجتماعی در نواحی روستایی، نیازمند شناخت و تحلیل وضعیّت پایداری اجتماعی روستاها است. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف سنجش، تحلیل و اولویّت‌بندی نواحی روستایی دهستان قلعه­بیابان (شهرستان داراب) از لحاظ پایداری اجتماعی تدوین یافته است. اطّلاعات و داده‌های مورد نیاز در این پژوهش، با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع­آوری شده است. واحد تحلیل پژوهش خانوارهای ساکن در 7 روستای بالای 20 خانوار است که 10 درصد آنها (185 خانوار) به عنوان خانوار نمونه انتخاب شدند. داده‌های گردآوری­شده با استفاده از آزمون­های آماری Tتک­نمونه­ای، تحلیل واریانس یک‌طرفه و آزمون تحلیل واریانس اندازه­­گیری مکرّر، تجزیه و تحلیل و در راستای اولویّت­بندی روستاهای مورد مطالعه از تکنیک RALSPI استفاده شده است. نتایج حاصله نشان می­دهد که نواحی روستایی داراب از لحاظ پایداری اجتماعی بالاتر از حد متوسّط قرار دارند که البتّه تفاوت معناداری از این لحاظ در بین روستاها وجود دارد؛ همچنین بر اساس مدل RALSPIمشخّص شد که از لحاظ پایداری اجتماعی روستای فتح­آباد در بالاترین رتبه و روستای بیخ­وبنگل در پایین‌ترین رتبه قرار دارد. نهایتاً اینکه مشخّص گردید، معیارهای جمعیّت، امکانات و خدمات و نیز معیار رضایت زیستی نقش مؤثّری در بالابودن میزان پایداری اجتماعی روستاها دارند.

کلیدواژه‌ها


پورطاهری، مهدی؛ زال، ابوذر؛ افتخاری، عبدالرضا رکن­الدین (1390) ارزیابی و اولویّت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی:مطالعه موردی روستاهای شهرستان خرم بید استان فارس، روستا و توسعه، 14 (15)، صص. 49-19.
پورطاهری، مهدی؛ سجاسی، حمداله؛ صادقلو، طاهره (1389) سنجش و رتبه­‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی با تأکید بر تکنیک رتبه‌بندی بر اساس تشابه به حل ایده­آل فازی (مطالعه موردی: دهستان حومه بخش مرکزی شهرستان خدابنده)، پژوهش‌های روستایی، 1 (1)، صص. 31-1.
تقوایی، مسعود؛ شیخ­بیگلو، رعنا (1392) ابداع و معرفی مدل RALSPI: مدلی جدید جهت ارزیابی گزینه­ها و سنجش سطح توسعة سکونتگاه­ها،مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 14 (16)، صص. 22-1.
خسروبیگی، رضا؛ شایان، حمید؛ سجاسی قیداری، حمداله؛ صادقلو، طاهره (1390) سنجش و ارزیابی پایداری در مناطق روستایی با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چند متغیّره فازی - تاپسیس، پژوهش­های روستایی، 2 (1)، صص. 185-151.
رضوانی، محمدرضا (1387) توسعة گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، چاپ اوّل، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
زاهدی، شمس السادات (1386) توسعة پایدار، چاپ اوّل، انتشارات سمت، تهران.
سالمی، مریم؛ همزه­ای، محمدرضا؛ میرک­زاده، علی­اصغر (1390) سنجش پایداری اجتماعی زنان روستایی شهرستان سقز، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، 9 (1)، صص. 76-55.
شایان، حمید؛ حسین­زاده، سیدرضا؛ خسروبیگی، رضا (1390) ارزیابی پایداری توسعة روستایی مطالعه موردی: شهرستان کمیجان، جغرافیا و توسعه، 9 (24)، صص. 120-101.
عنابستانی، علی‌اکبر؛ شایان، حمید؛ شمس­الدینی، رضا؛ تقیلو، علی­اکبر؛ زارعی، ابوالفضل (1392) ارزیابی پایداری اقتصادی در مناطق روستایی با استفاده از فن تصمیم‌گیری چند معیاره تخصیص خطی (مطالعه موردی: بخش جعفرآباد، شهرستان قم)، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1 (4)، صص. 140-118.
فتاحی، احداله؛ بیات، ناصر؛ امیری، علی؛ نعمتی، رضا (1392) سنجش و اولویّت­بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان دلفان با استفاده از مدل تصمیم‌گیری ویکور مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی، برنامه‌ریزی منطقه­ای، 3 (11)، صص. 78-65.
فراهانی، حسین؛ جوانی، خدیجه؛ کرمی دهکردی، اسماعیل (1391) تحلیل پایداری اجتماعی - اقتصادی تولید زعفران و تأثیر آن بر توسعة روستایی مورد: دهستان بالا ولایت شهرستان تربت حیدریه، اقتصاد فضا و توسعة روستایی، 1 (2)، صص. 112-95.
Assefa, G., Frostell, B. (2007) Social Sustainability and Social Acceptance in Technology Assessment: A Case Study of Energy Technologies, Technology in Society, 29 (1), pp.63-78.
Biart, M. (2002) Social Sustainability as Part of the Social Agenda of the European Community, in Ritt, T. (Ed.): Soziale Nachhaltigkeit: Von der Umweltpolitik zur Nachhaltigkeit? Arbeiterkammer Wien, Informationen zur Umweltpolitik, 149, pp.5–10.
Birkmann, J. (2000) Nachhaltige Raumentwicklung Im Dreidimensionalen Nebel, UVP-report,3 (2000), pp.164-167.
Colantonio, A. (2008) Traditional and Emerging Prospects in Social Sustainability: 2008/02. Oxford Institute for Sustainable Development (OISD) - International Land Markets Group.
Inskeep, E. (1991) Tourism Planning: An Integrated and Sustainable Development Approach, New York: Van Nostrand Reinhold.
Landorf, C. (2009) Managing for Sustainable Tourism: a Review of Six Cultural World Heritage Sites, Sustainable Tourism, 17(1), pp.53-70.
Littig, B., Griessler, E. (2005) Social Sustainability: a Catchword between Political Pragmatism and Social Theory, International Journal of Sustainable Development, 8 (1), pp. 65-79.
McKenzie, S. (2004) Social sustainability: Towards some definitions. Hawke Research Institute: Working Paper Series, Magill, Hawke Research Institute, 1, pp. 1-31.
Michael, Y. M. A. K., Peacock, C. J. (2011) Social Sustainability: A Comparison of Case Studies in UK, USA and Australia. 17th Pacific Rim Real Estate Society Conference, Gold Coast, 16-19 Jan 2011.
Schorner, B. (2010) Sustainable Mountain Tourism Development Illustrated in the Case of Switzerland. SPNHA Review, 6 (1), pp.87-108.
Young, M. D. (1992) Sustainable Investment and Resource Use. Great Britain: The Parthenon Publishing Group.