تحلیل سازه های مؤثّر بر نگرش کشاورزان شهرستان شیروان و چرداول پیرامون مدیریت منابع آب زراعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان

چکیده

در طول تاریخ همواره آدمیان به«آب» به عنوان عنصری تمدّن­ساز ­نگریسته­اند. این گوهر هستی‌بخش، از عوامل اصلی ایجاد و بقای هر آبادانی است که در پهنة گیتی نمایان شده است؛ بنابراین مدیریت صحیح منابع آب در جهت حفظ و پایداری آن لازمة تداوم حیات و توسعة هر جامعة بشری است. به منظور رسیدن به اهداف مدیریت منابع آب و توسعة پایدار در جامعه، علاوه بر اقدامات فنّی و فعّالیّت­های سازه­ای و مهندسی، به کار­گیری رویکردها و راهکارهای فرهنگی و اجتماعی و توجّه به نگرش افراد نیز می­تواند کارساز باشد. هدف از نوشتار حاضر بررسی عوامل مؤثّر بر نگرش کشاورزان شهرستان شیروان و چرداول پیرامون مدیریت منابع آب زراعی است که اطّلاعات مورد نیاز آن با روش میدانی و با استفاده از پرسشنامة محقّق ساخته، به دست آمد. جامعة آماری تحقیق را کشاورزان شهرستان شیروان و چرداول که شامل 11211 نفر بوده­اند، تشکیل می­دهند. نمونة پژوهش 192 نفر از بهره­برداران ساکن در سطح 8 دهستان موجود در شهرستان شیروان و چرداول با روش نمونه­گیری طبقه­ای - تناسبی تصادفی، به دست آمد. در این مطالعة روایی و پایایی ابزار جمع­آوری اطّلاعات میدانی، با استفاده از آزمون مقدّماتی و از طریق 30 پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت و تجزیه و تحلیل داده­ها در این پژوهش با استفاده از نرم­افزار SPSS انجام گردید. نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد که با توجّه به مقادیر لامبدای ویلکز، متغیّرهای سطح کلّ اراضی، سطح اراضی آبی، دانش فنّی و سطح تحصیلات، در مقایسه با دیگر متغیّرها، بهتر قادر به پیش­بینی طبقة نگرشی کشاورزان نسبت به مدیریت پایدار منابع آب زراعی هستند.

کلیدواژه‌ها


جهان‌نما، فهیمه (1380) عوامل اجتماعی - اقتصادی مؤثّر در پذیرش سیستم­های آبیاری - تحت فشار، فصلنامة اقتصاد کشاورزی و توسعه، 36، صص. 258-237.
حسن­پور، عمران؛ صانعی، خدیجه (1384) راهکارهایی برای مدیریت مصرف آب در کشاورزی، فصلنامۀ مهاب قدس، 31، صص. 82.
رضایی­مقدم، کورش؛ کرمی، عزت­الله (1385) ترویج کشاورزی، فقر و کشاورزی پایدار، کاربرد تحلیل مسیر، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 2 (1)، صص. 72-55.
سالنامه آماری استان ایلام، 1385.
شاهرودی، علی‌اصغر؛ چیذری، محمد (1387) تحلیل حیطه­های رفتاری کشاورزان استان خراسان رضوی در زمینۀ مدیریت بهینة آب کشاورزی: مقایسة مشارکت­کنندگان و غیر مشارکت­کنندگان در تعاونی آب­بران، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 2، صص. 99-81.
شاهرودی، علی‌اصغر؛ چیذری، محمد؛ پزشکی­راد، غلامرضا (1387) تأثیر تعاونی آب­بران بر نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت آب کشاورزی: مطالعة موردی استان خراسان رضوی، مجلّة علمی اقتصاد و توسعه کشاورزی، 22 (2)، صص. 85-71.
عمانی، احمدرضا (1389) بررسی عوامل مؤثّر در مدیریت پایدار منابع آب زراعی در بخش شمالی حوزة آبخیز مدرس، استان خوزستان، پژوهش­های آبخیزداری، 88، صص. 34-27.
عمانی، احمدرضا؛ چیذری، محمد (1390) شناسایی مدل مناسب پیش‌بینی پذیرش مدیریت پایدار منابع آب زراعی در بین گندم­کاران شهرستان اهواز، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 73، صص. 100-77.
گودرزی، سمیه؛ شبانعلی­فمی، حسین؛ موحد­محمدی، حمید؛ جلال­زاده، محمد (1388) بررسی عوامل فردی و حرفه‌ای تأثیرگذار بر ادراک کشاورزان شهرستان کرج نسبت به مشکلات مدیریت آب کشاورزی، مجلّة علمی اقتصاد و توسعة کشاورزی، 23 (2)، صص. 62-55.
محمدی، یاسر؛ شبانعلی­فمی، حسین؛ اسدی، علی (1388) تحلیل مؤلّفه‌های مؤثّر بر مدیریت آب کشاورزی در شهرستان زرین‌دشت از دیدگاه کشاورزان، فصلنامه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 16، صص. 18-9.
موسوی، فاطمه؛ پزشکی­راد، غلامرضا؛ چیذری، محمد (1387) رابطة مشخّص­های اجتماعی با نگرش بهره‌برداران نسبت به مدیریت پایدار منابع آب، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 4 (2)، صص. 52-43.
نوروزی، امید (1384) بررسی عوامل مؤثّر بر دانش، نگرش و مهارت گندم­کاران شهرستان نهاوند پیرامون مدیریت آب زراعی، پایان­نامة کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، تهران.
نوروزی، امید؛ چیذری، محمد (1385) سازه­های فرهنگی و اجتماعی مؤثّر در نگرش گندم­کاران شهرستان نهاوند پیرامون توسعة آبیاری بارانی، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 2 (2)، صص. 71-59.
نوروزی، امید؛ چیذری، محمد (1385) عوامل مؤثّر بر پذیرش آبیاری بارانی در شهرستان نهاوند، مجلّة اقتصاد کشاورزی و توسعه، 54، صص. 84-61.
Arayesh, B. (2011) Studying the Key Factors in Successes of Under Pressure Irrigation Systems (Case Study: Ilam, Iran), World Applied Sciences Journal, 13 (9), pp. 2126-2130.
Chandran, K. M., Chackacherry, G. (2004) Factors influencing farmer participation in irrigation management, Journal of Tropical Agriculture, 42, pp. 1-12.
Kijne, J. W. (2001) Lessons learned from the change from supply to demand water management, Water Policy, 2, pp. 109-123.
Knowler, D., Bradshaw, B. (2007) Farmers adoption of conservation agriculture: A review and synthesis of recent research, Food Policy, 32, pp. 25-48.
Margerum, R. D. (2001) Organizational commitment to integrated and collaborative management: matching strategies to constraints, Journal of Environmental Management, 28 (4), pp. 421-431.
Mojiri, A., Amirossadat, Z. (2011) Effects of Urban Wastewater on Accumulation of Heavy Metals in Soil and Corn (Zea mays L.) with Sprinkler Irrigation Method, Asian Journal of Plant Sciences, 10 (3), pp.233-237
Molden, D. (2007) Water for food water for life, a comprehensive assessment of water management in agriculture, International Water Management Institute. Available on the: http://www.fao.org/nr/water/docs/Summary_SynthesisBook.pdf.
Norman, S. (1996) Man and water: a history of hydro- technology. Printed in great Britania by Richard Clay (the Chaucer press), Ltd, Bungay, Suffolk.
Ommani, A. R., Chizari. M. (2006) Management of dryland sustainable agriculture. Proceedings of International Symposium on Drylands Ecology and Human Security, Regional Perspectives, Policy Responses and Sustainable Development in the Arab Region - Challenges and Opportunities, Dubai.
Oweis, T. Y., Hachum. A. Y. (2003) Improving water productivity in the dry areas of West Asia and North Africa, Available at: http://www.iwmi.cgiar.org/pubs/Book/ CACABISeries/Water_Productivity/unprotected/0851996698ch11.pdf.
Pereira, L. S. (2005) Water and agriculture: Facing water scarcity andenvironmental challenges, Agricultural Engineering International: the CIGR Journal of Scientific Research and Development. Invited Overview Paper, 5, 35-42.
Ponce-Hernandez, R. (2002) Land degration assessment in drylands: approach and development of a methodological framework. FAO, Rome.