مطالعة تحوّلات ژئومورفولوژی بستر رودخانة هریرود و تأثیر آن بر مرز بین المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه خوارزمی، تهران

2 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد

3 - دانشجوی دکتری، دانشگاه فردوسی، مشهد

4 دانشجوی دکتری ، دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

با توجّه به روند پیچیدة جابه­جایی بستر اصلی و فرسایش در رودخانة مرزی هریرود و اهمّیّت زیادی که تغییرات مورفولوژی این رودخانه در مسائل هیدروپلیتیکی دارد، نیاز به شناخت تغییرات مورفولوژی این رودخانه شدیداً احساس می‌گردد. در صورت پیش‌بینی روند تغییرات مورفولوژی کانال‌های رودخانه‌ای، راهکارهای بهتری را می‌توان برای حلّ مشکلات ارائه داد. با کمّی­سازی مئاندرهای این رودخانه از روی نقشه‌ها و تصاویر زمان‌دار گذشته و حال می‌توان میزان جابه­جایی­های بستر اصلی رودخانه را در دو جهت طولی و عرضی شناسایی نمود. روش تحقیق در این مقاله، به صورت تجربی آزمایشگاهی بوده است و به شیوة استقرایی در حدّ فاصل سرخس تا سه مرزی تایباد در مسیر هریرود انجام شده است این کمّی­سازی با بهره‌گیری از GIS ونرم­افزار SPSS و برداشت‌های میدانی صورت گرفته است. همچنین تأثیر متغیّرهای طبیعی همچون تکتونیک، میزان شیب، نوع سازند و دبی رودخانه، مورد سنجش قرار گرفت تا میزان تأثیر هرکدام از این پارامترها بر جابه­جایی مئاندرها شناسایی گردد. هدف اصلی از این پژوهش، بررسی تغییرات مورفولوژیک بستر هریرود به عنوان یک رودخانة مرزی و بررسی علل و عوامل تأثیرگذار در این تغییرات بوده است. نهایتاً مشخّص گردید یک سری عوامل محیطی و آنتروپوژنی در جابه­جایی­های صورت­گرفته در بستر هریرود نقش داشته و اینکه جابه­جایی‌ها بیشتر به سمت ایران بوده است.

کلیدواژه‌ها


افشار حرب، عباس (1373) زمین‌شناسی کپه‌داغ، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور.
جهاد دانشگاهی، 1389، طرح آمایش، مشهد.
رضایی­مقدم، محمدحسین؛ خوشدل، کاظم (1388) بررسی پیچ‌وخم‌های مئاندر اهرچای در محدوده دشت ازومدل و رزقان، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 33، صص. 112-101.
زرقانی، سید هادی (1386) مقدمه‌ای بر شناخت مرزهای بین‌المللی، انتشارات دانشگاه علوم انتظامی.
سازمان نقشه‌برداری کشور (1389) نقشه‌های توپوگرافی 50000: 1 منطقه هریرود و تصاویر هوایی 40000: 1 منطقه.
شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان (1378) زمین‌شناسی و زمین‌شناسی مهندسی، کتاب اول، جلد اول، شمارة گزارش 1223ـ232: مشهد.
شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان (1383) پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی دشت سرخس، هواشناسی و هیدرولوژی، جلد اول، شماره گزارش، 1/1971ـ230194، مشهد.
شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان (1386) مطالعات تلفیقی هیدروژئولوژی، تغذیة مصنوعی و آب زیرزمینی، مرحلة اوّل، شمارة گزارش 3058-430282، مشهد.
شرکت طوس آب (1384) مطالعات واحد سدسازی: مشهد.
ضیائی، حجت اله (1380) اصول مهندسی آبخیزداری، دانشگاه امام رضا، مشهد.
نوحه‌گر، احمد؛ یمانی، مجتبی (1382) بررسی وضعیّت ژئومورفولوژیکی پیچان‌رود و نقش آن در فرسایش بستر و کناره‌های رودخانه میناب (پایین‌دست سد میناب)، پژوهش‌های جغرافیایی، 51، صص. 84-65.
یمانی، مجتبی؛ حسین­زاده، محمد مهدی (1382) روش‌های بررسی تغییرات بستر و الگوی رودخانه بابل در محدوده جلگه ساحلی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲ (۲)، صص. 72-51.
یمانی، مجتبی؛ حسین­زاده، محمد مهدی (1383) بررسی الگوهای پیچان‌رودی رودخانه تالار با استفاده از شاخص­های ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 73، صص. 154-144.
Brian P. B) 2000) Logistic analysis of channel pattern thresholds: meandering, braiding, and incising.
Guccione, M. J., Mueller, K., Champion, J., Shepherd, S., Carlson, S.D., Odhiambo, B., Tate,A. (2001) Stream Response to Repeated Coseismic Folding, Tiptonville Dome, New Madrid Seismic Zone, Geomorphology, 43, pp. 313-349.
Lazervitz, D.J (1994) The flow of international water law: a violable in: www. Worldwaterdayo2. Org, 10-11.
Leopold, Wolman (1957) Meanders, Geo. soc America Bun. V71.
Tim Othy J; Martin L.B; Pollok, M. M; Baker, S; Davies, I. (2006) Channel pattern and rivor- floodplain dynamics in for ested.
Ribolin, A., Pagnolo, M. (2007) Drainage Network Geometry versus Tectonics intheArgentera Massif (French-Italian Alps), Geomorphology, 93 (3-4), pp. 253-266.