نقش گردشگران در انحلال اشکال کارستی ثانویة درون غارها (مطالعة موردی: غار علیصدر همدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ژئومورفولوژی دانشگاه رازی کرمانشاه، ایران

2 استاد گروه زمین شناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان، ایران

3 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه رازی کرمانشاه، ایران

چکیده

غار علیصدر در روستایی به همین نام در شهرستان کبودرآهنگ قرار گرفته است.این غار توریست­پذیرترین غار کشور بوده و سالانه بیش از هشتصد هزار گردشگر داخلی و خارجی از آن دیدن می‌کنند.بازدید روزانه چندین هزار گردشگر از درون غار، به ویژه در نیمة اوّل سال و ایّام پایانی هفته،سبب تغییراتی در مقادیر عناصر اقلیمی و دی اکسید کربن موجود در درون غار می‌شود.غلظت بالای دی اکسید کربن ناشی از بازدم گردشگران و رطوبت نسبی اشباع یا نزدیک به اشباع درون غار، به تدریج منجر به کاهش PH محیط و شکل‌گیری یک محیط اسیدی در درون غار شده وانحلال و پوسته‌پوسته شدن اشکال ثانویة درون غار را در پی دارد.از این رو،در این مقاله تلاش شده است تا با شبیه‌سازی و بازسازی شرایط اقلیمی درون غار در محیط آزمایشگاهی کنترل شده،مقدار انحلال سالانة اشکال ثانویة درون غار به تفکیک سهم گردشگران،به شیوة وزنی محاسبه گردد.برای این منظور،با تفکیک فضای درون غار به دو بخش آزمایش و کنترل، اقدام به جمع‌آوری داده‌های مربوط به مقادیر درجه حرارت،رطوبت نسبی و دی اکسید کربن موجود در درون غار در دو دورة 30روزه در فصول تابستان و پاییز گردید.در مرحلة بعد،با شبیه‌سازی همین شرایط در محیط آزمایشگاهی کنترل شده،مقدار سالانة انحلال و پوسته‌پوسته شدن اشکال ثانویة درون غار، به روش وزنی محاسبه گردید. با به دست آوردن تفاضل بین مقادیر دی اکسید کربن مناطق آزمایش و کنترل و تعیین سهم عوامل طبیعی و انسانی،سهم گردشگران در انحلال و پوسته‌پوسته نمودن اشکال ثانویة درون غار به دست آورده شد.نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که مقدار انحلال و پوسته‌پوسته شدن اشکال ثانویة درون غار علیصدر 078/0 گرم بر سانتی­متر مکعب در سال است.از این مقدار، 060/0 گرم بر سانتی­متر مکعب در سال، معادل 77درصد کل انحلال سالانه سهم گردشگران می‌باشد.این امر در درازمدّت اثرات قابل توجّهی در تخریب اشکال کارست ثانویة درون غار ودر نهایتکاهش پایداری صنعت گردشگری منطقه دارد.

کلیدواژه‌ها


 نجایی،یوسف(1388)غار علیصدر،چاپ اوّل،انتشارات نازلی،همدان.
Baldini, J. U. L., Baldini, L. M., McDermott, F., Clipson, N. (2006)Carbon Dioxide Sources, Sinks, and Spatial Variability in Shallow Temperate Zone Caves: Evidence from Ballynamintra Cave, Journal of Cave and Karst Studies, 68, pp. 4-11.
Calaforra, J. M., Fernandez-Cortes, A., Sanchez-Martos, F., Gisbert, J., Pulido-Bosch, A. (2003) Environmental Control for Determining Human Impact and Permanen Visitor Capacity in Potential Show Cave Before Tourist Use,Environmental Conservation, 30,  pp 160-167.
Dragovich, D., Grose, J. (1990)Impact of Tourists on Carbon Dioxide Levels at Jenolan Caves, Australia: an Examination of Microclimatic Constraints on Tourist Cave Management, Geoforum, 21 (1), pp. 111-120.
Ek, C., Gewelt, M. (1985) Carbon Dioxide in Cave Atmospheres. New Result in Belgium and Comparison with Some other Countries, Earth Surface Processes and Landforms, 10, pp. 173-187.
Faimon, J., Licbinska, M., Zajicek., P. (2012)Relationship between Carbon Dioxide in Balcarka Cave and Adjacent Soils in the Moravian Karst Region of the Czech Republic, International Journal of Speleology, 41 (1), pp. 17-28.
Hutacharern, C. (2004) The Effects of Human Hmpacts on Cave and Karst Biodiversity Thailand Component, ARCBC, Thailand.
Hoyos, M., Solar, V., Canaveras, J. C., Sanchez-Moral, S., Sanz-Rubio, E. (1998)Microclimatic Characterization of a Karstic Cave. Human Impact on Microenvironmental Parameters of a Prehistoric Rock Art Cave (Andamo Cave, Spain), Enveronmental Geology, 33 (4), pp. 231-242.
Kermode, L. (1974) Glowworm Cave, Waitomo, Conservation Study. NZ, Speleological Bulletin, 5, pp. 329-344.
Linan, C., Vadilo, I., Carrasco, F. (2008)Carbon Dioxide Concentration Air within the Narja Cave, International journal of speleology, 37, pp. 99-106.
Monohan, H. (2008) Drip Water Chimestry from Diamond Caverns,Ky; Preliminary Results, North-Central Section - 42nd Annual Meeting, Evansville, Indiana, Geological Society of America Abstracts with Programs, 40(5), p. 87.
Moroni, M. (2013) Radon and Carbon Dioxide Monitoring as approach to touristic exploitation of Caves, 5eme Colloque National du Patrimoine Geologique,Tunis,p.1-11.
Pulido-Bosch, A., Martín-Rosales, W., López-Chicano, M., Rodríguez-Navarro, C.M., Vallejos, A. (1997) Human Impact in a Tourist Karstic Cave (Aracena, Spain), Environmental Geology, 31 (3-4), pp. 142-149.
Smith, M.J., Leah Burns, G. (2011) Australia’s Crystalline Heritage: Issues in Cave Management at Jenolan Caves, Helictite, 40 (2), pp. 27-34.
Van Beynen, P., Brinkmann, R., Van Beynen, K. (2012) A Sustainability Index for Karst Environments, Journal of Cave and Karst Studies, 74 (2), pp. 221-234.