ارزیابی کارایی شاخص‎های هوازدگی در منشأیابی رسوبات بادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

کنترل فرسایش خاک و تولید رسوب موجب کاهش اثرات محلی و برون محلی فرسایش بادی و در نتیجه پایداری محیط‌زیست می‎گردد. در این پژوهش کارایی شاخص‎های هوازدگی در شناسایی و تفکیک منابع و سهم هرکدام در تولید رسوبات بادی کویردرانجیر بافق ارزیابی شد. بدین منظور، تعداد ۲1 نمونه از منابع رسوب (شامل مخروط‌افکنه، اراضی کشاورزی و پهنه‎های رسی) و ۷ نمونه از تپه‎های ماسه‎ای به‌عنوان رسوب هدف سالانه جمع‎آوری گردید و ۵۴ شاخص هوازدگی محاسبه شد. با به‌کارگیری روش‎های آماری، چهار شاخص هوازدگی شامل Fe/Al، Bases to Alumina، CPA، K/Al به‌عنوان مجموعه ردیاب‎ نهایی با قابلیت تفکیک ۱۰۰ درصدی منابع رسوبات بادی انتخاب شدند. بر اساس مدل Bayesian، سهم منابع در تولید رسوب برای پهنه رسی، مخروط‌افکنه و اراضی کشاورزی به ترتیب 86%، 9/5%، 9/5% بود. نتایج شبیه‎سازی مدل رسوبات مجازی نشان داد که پیش‎بینی‎ها با داده‎های واقعی هماهنگی قابل‌توجهی دارند. نتایج این مطالعه کارایی شاخص‎های هوازدگی را به‌عنوان ردیاب‎های مؤثر برای تفکیک منشأ و سهم رسوبات بادی اثبات می‌نماید که در مدیریت فرسایش بادی و پایداری محیط‌زیست کاربرد دارند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اکبریان، محمد؛ نوحه‌گر، احمد (1393). ارزیابی تاثیر جنگل کاری در کاهش فرسایش بادی محدوده پی‎بشک در شهرستان جاسک. تحقیقات جغرافیایی، 29(114)، 179-190. https://jgr.ui.ac.ir/article_18061.html.
حکیم‌خانی، شاهرخ (1385). بررسی استفاده از ردیابها در منشأیابی رسوبات آبی ریزدانه (مطالعه موردی حوضه ایستگاه پخش سیلاب پلدشت). پایان نامه دکتری احیا مناطق خشک و بیابانی، دانشگاه تهران.
رفاهی، حسینقلی (1388). فرسایش بادی و کنترل آن. تهران: دانشگاه تهران.
روشن‌نکو، پروین؛ نصرتی، کاظم؛ دهبندی، رضا (1404). کارایی شاخص‌های هوازدگی و عناصر ژئوشیمیایی در منشأیابی منابع رسوب زیرحوضه‌ها (منطقه مطالعاتی: حوضه آبخیز الوند، استان کرمانشاه). تحقیقات آب‌وخاک ایران، 56(1)، 1-16. doi: 10.22059/ijswr.2024.378696.669743.
طاهری‌نژاد، کاظم (1396). تحلیل مکان گزینی و تغییرات مورفولوژیکی ریگ بافق با تاکید بر نقش باد و توپوگرافی محلی. پایان نامه کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه یزد.
فیض‌نیا، سادات؛ پورطیب، فرانک؛ احمدی، حسن؛ شیرانی، کوروش (1394). منشأیابی رسوبات بادی حاشیه پلایای گاوخونی با استفاده از روش ژئوشیمی. فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 22(4)، 695-710. doi: 10.22092/ijrdr.2016. 106042.
قیصری، فاطمه؛ ایوبی، شمس الله (1395). بررسی تغییرپذیری برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در طول یک ترانسکت تحت‌تأثیر فرسایش بادی در منطقه سگزی اصفهان. نشریه آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 30(1)، 136-148. .doi: 10.22067/jsw.v30i1.31897
محمدخان، شیرین؛ آبروش، صادق؛ ثروتی، محمدرضا؛ قهرودی تالی، منیژه (1400). منشأیابی رسوبات بادی بر اساس ردیاب‎های ژئوشیمیایی به روش انگشت‌نگاری رسوبی. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 12(46)، 17-30.https://jargs.hsu.ac.ir/ article_161553.html.
ملکی، صدیقه؛ کریمی، علیرضا؛ هاشمی، حسن (1389). فرسایش بادی و کنترل آن در گناباد. در: مجموعه مقالات دومین همایش ملی فرسایش بادی و طوفانهای گرد و غبار، (صص.27-31). یزد: دانشگاه یزد. https://civilica. om/doc/101026.
نصرتی، کاظم؛ احمدی، فروزان (1397). منشأیابی منابع رسوب در فصل‎های بهار و پاییز با استفاده از ردیاب‎های ژئوشیمیایی. فصلنامه زمین شناسی ایران، 12(46)، 65-73. https://www.magiran.com/p1905103.
نصرتی، کاظم؛ احمدی، حسن؛ شریفی، فرود (1391). منشأیابی منابع رسوب، ارتباط بین فعالیت‎های آنزیمی خاک و رسوب. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، 16(60)، 227-237. dor: 20.1001.1.24763594.1391.16.60. 19.4