عوامل مؤثر بر مشارکت جوامع محلی در حفاظت از منابع آب (مورد مطالعه: حوزه آبخیز سد ایلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

2 گروه مدیریت حوزه‌های آبخیز، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

3 گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع‌ طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

10.22126/ges.2025.11526.2816

چکیده

در راستای حفاظت از منابع آب حوزه‎های آبخیز، نقش مشارکت جوامع محلی در مدیریت منابع آب از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است. هدف از این پژوهش، تحلیل عوامل اثرگذار بر رفتار مشارکتی آبخیزنشین‎ها در راستای حفاظت از منابع آب در حوزه آبخیز سد ایلام است. این مطالعه جزو تحقیقات توصیفی - همبستگی است که در آن از تکنیک پیمایش برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده ‌شد. جامعه آماری شامل 135 آبخیزنشین بود که نمونه‌ها به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات، پرسش‎نامه بوده است. نتیجه تحلیل توصیفی شاخص‌ها نشان داد که رابطه‌ رفتار مشارکتی آبخیزنشین‎ها و سه متغیر باورهای هنجاری، هنجارهای قانونی و هنجارهای مشارکتی در سطح متوسط بودند. همچنین نتایج بررسی ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که این سه متغیر با رفتار مشارکتی آبخیزنشین‎ها در سطح خطای یک درصد رابطه مثبت و معنی‌داری داشتند. به‌علاوه، هنجارهای قانونی، باورهای هنجاری و هنجارهای مشارکتی به ترتیب بیشترین سهم را در رفتار مشارکتی آبخیزنشین‎ها در راستای حفاظت از منابع آب داشتند؛ بنابراین به نظر می‌رسد تقویت هنجارها و باورهای آبخیزنشینان در زمینه حفاظت از منابع آب، موجب افزایش رفتارهای مشارکتی ‌شود. این ارتقای آگاهی و تغییر نگرش در جوامع محلی موجب مشارکت فعال‌تر و مسئولیت‌پذیری بیشتر می‌شود که در نهایت، با هم‌افزایی این جوامع با سیاست‌های حفاظتی، به مدیریت پایدار منابع آبی و تضمین پایداری آن‌ها کمک خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

امین فنک، داود؛ رضایی، روح اله ؛ زینال زاده، کامران (1402). شناسایی و تبیین موانع حفاظت از منابع آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه: یک پژوهش کیفی. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 54(1). 73-88. doi: 10.22059/ijaedr.2022. 342469.669146
حسین‌پور، زهرا؛ منهاج، محمدحسین؛ کاوسی‌کلاشمی، محمد (1394). ارزیابی عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای تعاونی آب‌بران در مدیریت منابع آب کشاورزی. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 5(مکرر دوم شماره 20). 91-104. https://egdr.journals. pnu.ac.ir/article_4678.html
رنجبر، بهزاد؛ نعیمی، امیر؛ نهاوندیان، فرنوش (1398). تحلیل هنجارهای تأثیرگذار بر رفتار مشارکتی کشاورزان در راستای حفاظت از آب حوضه آبخیز تالاب زریوار شهرستان مریوان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 15(2). 1-16.  doi: 10.22034/iaeej. 2020.194549.1443
زاهدی‌مازندرانی، محمدجواد؛ شیانی، ملیحه ؛ علیپور، پروین (1393). تأثیر هنجارهای مشارکتی بر رفاه اجتماعی. مجله رفاه اجتماعی، 14(52)، 33-63. doi: 10.1016/j.techfore.2021.121198
سلطانی، عادل؛ قضاوی، رضا؛ دخانی، سیامک (1403). بررسی اثرات هنجارهای قانونی، مشارکتی و باورها بر شاخص مشارکت و رفتار آبخیزنشینان (مورد مطالعه: حوزه آبخیز بنچله، شهرستان روانسر). مدیریت جامع حوزه های آبخیز، 4(1). 1-15. doi: 10.22034/iwm.2023.2010899.1104
صالحی، سعید؛ چیذری، محمد؛ صدیقی، حسن؛ بیژنی، مسعود (1396). تأثیر باورهای زیست‌محیطی بر رفتار پایدار کشاورزان استان فارس در بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 13(1). 175-193. doi: 20.1001.1.20081758.1396.13.1.12.0
صفا، لیلا؛ ولی نیا، سپیده. (1399). عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای حفاظت از منابع آب در بین کشاورزان شهرستان زنجان: کاربرد نظریه انگیزش حفاظت. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 16(1). 131-150.  10.22034/iaeej.2020.219912.1501 doi:
مصفایی، جمال؛ سرفراز، فرامرز؛ صالح پورجم، امین؛ طباطبایی، محمودرضا (1401). تحلیل موانع مشارکت مردمی در طرح‌‌های آبخیزداری حوضه نینه‌رود استان قزوین، مجله پ‍‍ژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، 13(26). 82-92. doi: 10.52547/jwmr.13.26.82
میرزایی، حیدر؛ احمدی، فرزاد (1400). تحلیل هنجارهای اثرگذار بر رفتار مشارکتی مرتعداران در راستای حفاظت از مراتع (مورد مطالعه: حوزه آبخیز کریم‌آباد، شهرستان دهگلان. تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 19(1). 110-124. doi: 10.22092/ijfrpr.2021.352007.1448
ولی‌زاده، ناصر؛ بیژنی، مسعود؛ عباسی، عنایت (1395). تحلیل محیط‏ زیست‏ گرایانه رفتار مشارکتی کشاورزان در حفاظت از منابع آب سطحی در حوزه جنوبی آبریز دریاچه ارومیه. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 11(2). 183-201. doi: 20.1001.1.20081758.1394.11.2.12.8
یزدان‌پناه، مسعود؛ حیاتی، داریوش، زمانی، غلامحسین (1390). واکاوی رفتار و تمایلات رفتاری کارکنان سازمان های کشاورزی نسبت به حفاظت آب : کاربرد تئوری تکامل یافته رفتار برنامه ریزی شده. فصلنامه علوم محیطی، 1(9). 1-22. doi: 10.22092/ijfrpr.2021.352007.1448
یزدانی، هیمن (1395). بررسی عوامل مؤثر بر رفتارهای زیست‌محیطی ذینفعان دریاچه زریوار در شهرستان مریوان، پایان نامه دکتری، پایان نامه کارشناسی‌ارشد توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، https://elmnet.ir/doc/10896987-11614

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار