سنجش اثرات فشار توسعه بر تاب‌آوری کالبدی شهرهای ساحلی با تأکید بر معیارهای اکولوژیکی (نمونه موردی: شهر بابلسر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نور، نور، ایران

2 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نور، نور، ایران.

3 گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور،تهران، ایران.

چکیده

توجه به معیارهای تاب‌آوری کالبدی در ارزیابی اثرات توسعه شهری می‌تواند علاوه بر حل مشکلات توزیع نامتناسب فضا، مسکن و خدمات، در سازمان‌دهی مناسب فضای شهری مؤثر باشد و از تغییر وسیع کاربری‌های مولد و تهدید محیط‌زیست ساحلی این شهرها جلوگیری نماید. این پژوهش، به سنجش اثرات فشار توسعه بر تاب‌آوری کالبدی شهر ساحلی بابلسر با تأکید بر معیارهای اکولوژیکی پرداخته است. روش مطالعه حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی - تحلیلی و میدانی است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و شهروندان شهر بابلسر بوده که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه به تعداد 273 نفر شهروند و 48 کارشناس تعیین گردیده است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و پیمایشی و روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون تی تک نمونه‌ای، آزمون فیشر، ضریب کرامر و مدل‌سازی ساختاری) در قالب نرم‌افزار SPSS - pls و مدل soar انجام شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است در روند توسعه شهری بابلسر تأثیر فشار توسعه بر مؤلفه‌های اکولوژیکی، بیشترین اثرگذاری بر زیستگاه و حیات‌وحش و تغییر چشم‌انداز طبیعی است. در خصوص میزان آگاهی و عملکرد مدیریت شهری در کاهش تأثیر فشار توسعه بر تاب‌آوری کالبدی، از نگاه شهروندان، بیشترین عملکرد در حوزه ایجاد سازگاری بین منافع حاصل از انواع فعالیت‌های اقتصادی، عدم تمرکز فعالیت‌های انسانی در حوزه‌های اکوتوریسم، صنعت شیلات، بازرگانی و خدماتی است. بر اساس نظرات کارشناسان بیشترین عملکرد مدیریت شهری در حوزه توسعه دسترسی عمومی به ساحل و کمترین عملکرد آن‌ها در حوزه جلوگیری از تغییر و تخریب اراضی حاصلخیز است. بر اساس مدل‌سازی ساختاری، با توجه به معیارهای اکولوژیکی، فشار توسعه تا حد زیادی بر کاهش تاب‌آوری کالبدی شهر ساحلی بابلسر تأثیر داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذری، مرتضی؛ فنی، زهره؛ کوزه‌گر کالجی، لطفعلی؛ توکلی‌نیا، جمیله؛ حیدری تاشه کبود، اکبر (1400). بررسی نقش پیشران‌های کلیدی در تغییرات کاربری زمین و تحولات فضایی شهر با رویکرد آینده‌پژوهی (مورد مطالعه: منطقه دوازده شهر تهران). آمایش فضا و ژئوماتیک، ۲۵ (۲)، ۱۲۱-۱۴۴. http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-46255-fa.html
بابکان پور، فرزاد؛ رضائی، محمدرضا؛ استقلال، احمد؛ سرایی، محمدحسین؛ الحسینی المدرسی، سیدعلی (1400). مدیریت شهری و نقش آن در هدایت و کنترل توسعه فضایی- کالبدی مناطق پیراشهری یاسوج. توسعه فضاهای پیراشهری، 3(2)، 205-224. https://www.jpusd.ir/article_140225.html
جلالیان، سید اسحاق (1397). ارزیابی تاب آوری ساختاری-طبیعی کاربری اراضی شهری مطالعه موردی: منطقه 4 کلانشهر تهران. مجله شهر پایدار، 1(4)،109-122. doi: 10.22034/jsc.2019.91679
خدادوست، حامد؛ وفایی، فریدون؛ هادی‌پور، وحید (1395). تعیین اولویت‌ها و تولید نقشه خطرپذیری مناطق ساحلی به ریزش‌های نفتی با مقایسه روش‌های تحلیل سلسله‌مراتبی و تحلیل شبکه‌ای مطالعه موردی سواحل استان بوشهر. نشریه مهندسی دریا، 12(23)، 57 – 68. http://marine-eng.ir/article-466-1-fa.html
دیوسالار، اسدالله؛ علی‌اکبری، اسماعیل؛ بخشی، امیر (1397). بررسی نقش رشد هوشمند در توسعه پایدار شهرهای ساحلی (مطالعه موردی: بابلسر). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8(29)، 181-200. https://gps.gu.ac.ir/article_80361.html
رنجبر، زینت؛ شکری فیروزجاه، پری؛ جانبازقبادی، غلامرضا (1401). تحلیل فضایی تاب‌آوری کالبدی با تأکید بر بازآفرینی شهری؛ مطالعه موردی: شهرهای ساحلی استان مازندران. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری، 13(4)، 17-34. doi: 10.30473/grup.2022.56544.2575
سیف‌الدینی، فرانک؛ شورچه، جمال (1393). برنامه‌ریزی هوشمند، کاربری زمین و حمل‌ونقل شهری، تهران: مدیران امروز.
عباداله‌زاده ملکی، شهرام؛ خانلو، نسیم؛ زیاری، کرامت‎اله؛ شالی امینی، وحید (1396). سنجش و ارزیابی تاب‌آوری اجتماعی جهت مقابله با بحران‌های طبیعی؛ مطالعه موردی: زلزله در محلات تاریخی شهر اردبیل. مدیریت شهری، 16(3)، 263-279. https://sid.ir/paper/92303/fa
فیض‎پور، محمدعلی؛ آسایش، فاطمه (1400). تمایزات منطقه‌ای در تغییرات نخست شهری ایران: 95-1355. اقتصاد و توسعه منطقهای، 28(22)، 79-109. .doi: 10.22067/erd.2022.70612.1047
قرایی، فریبا؛ مثنوی، محمدرضا؛ حاجی‎بنده، مونا (1396). بسط شاخص‎های کلیدی سنجش تاب‎آوری مکانی - فضایی شهری، مرور فشرده ادبیات نظری. باغنظر،14(57)،32-19. https://www.bagh-sj.com/article_57876.html
کرمی، تاج‌الدین؛ شماعی، علی؛ محبی، فاطمه (1402). تحلیل نقش تغییرات زیرساخت سبز شهری در تاب‌آوری اکولوژیک منطقه یک شهرداری تهران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،10(۴)، ۵۹-۷۸. .doi: 10.61186/jsaeh.10.4.59
محبوب، ائلسن؛ پورابراهیم، شراره؛ مخدوم، مجید؛ عباس‌زاده تهرانی، نادیا (1401). ارزیابی فشار وارد بر محیط‌زیست شهری با استفاده از مدل فضایی عدد فشار ظرفیت برد (منطقه موردمطالعه: شهر کرج). مطالعات علوم محیط‌زیست، 7(2)، 4925- 4936، doi: 10.22034/jess.2022.148551
مرکز آمار ایران (1335-1395). سرشماری نفوس و مسکن. برگرفته از: https://amar.org.ir/population-and-housing-census
مرکز آمار ایران (1400). سالنامه آماری استان مازندران . برگرفته از: https://amar.org.ir/salnameh-amari/agentType/ ViewSearch/CustomFieldIDs/65/ SearchValues/1400/ PropertyTypeID/642
مهردانش، گونا؛ آزادی زاده، نامدار (1399). مفهوم تاب آوری شهری مدیریت و برنامه ریزی آینده شهرها (کرونا 19). جغرافیا و روابط انسانی، 3(1)، 132-161. doi: 10. 2034/gahr.2020.109955.
ندایی طوسی، سحر؛ حسینی‌نژاد، رزا (1398). تحلیل وضعیت تاب آوری منطقه‌ای در برنامه‌ریزی فضایی با تاکید بر موردپژوهی منطقه مرکزی ایران (استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، ۶ (۲)، ۳۵-۵۲.doi:10.29252/jsaeh.6.2.35 .