تغییرات زمانی مکانی میزان ازن کل جو ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و برنامه‎ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

چکیده

ازن اتمسفری به‎عنوان یک گاز گلخانه‎ای و محافظ در برابر پرتوهای ماورای بنفش، نقش مهمی در تعادل اکوسیستم و سلامت انسان ایفا می‎کند. نوسانات غلظت آن می‎تواند اثر منفی بر تغییرات اقلیمی و کیفیت هوا داشته باشند؛ بنابراین، پایش مستمر ازن برای مدیریت پایداری محیط‎زیست ضروری است. بدین منظور، از داده‎های MERRA-2 در طول دوره 2019-1980 استفاده شد. پژوهش پیش‎رو دارای دو بخش است. این مطالعه به تحلیل فضایی-زمانی میزان ازن در جو ایران پرداخته و برای آشکارسازی روند تغییرات زمانی-فضایی از روش ناپارامتریک من-کندال و شیب سن استفاده کرده است. نتایج بخش اول نشان داد که بیشترین ازن در ماه مه و فصل بهار و کمترین آن مربوط به ماه اکتبراست. از نظر جغرافیایی، بیشترین غلظت ازن در نواحی شمال و شمال غرب ایران مشاهده می‎شود، در حالی که کمترین میزان آن به نواحی جنوبی اختصاص دارد. این تغییرات به‎طور ماهانه تحت تأثیر عوامل مختلف، دستخوش نوساناتی می‎گردد. در فصل سرد سال، غلظت ازن به طور عمده تابعی از عرض جغرافیایی است، درحالی‎که در فصل گرم سال، تأثیر ارتفاع نسبت به عرض‌جغرافیایی به مراتب بیشتر و بارزتر می‎شود. تغییرات زمانی – فضایی مطالعه نشان داد که دامنه تغییرات سالانه ازن بین 294 تا 47/354 دابسون است. دیگر یافته‎ها نشان داد که در میزان کلی ازن جو ایران در مقیاس سالانه، فصلی و ماهانه روند منفی مشاهده می‎گردد. روند میزان ازن در دورۀ (ماه‎های) سرد سال به طور کلی مشهودتر و به لحاظ آماری در فصل زمستان معنی‎دار بود. به لحاظ فضایی نواحی شمال‎غربی کشور تا ضلع مرکزی کشور دارای روند منفی معنی‎دار بوده و دیگر نواحی همان روند منفی مشاهده می‎شود ولی در هیچ سطح آماری معنی‎دار نیستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

احمدی مقدم، مهدی؛ محمودی، پرویز (1392). تحلیل داده‎های آلودگی هوای تهران در دهه اخیر (۱۳۸۸-۱۳۷۹). سلامت و محیط‎زیست. ۶ (۱)، ۳۳-۴۴. URL: http://ijhe.tums.ac.ir/article-1-5135-fa.html.
حیدرزاده، احسان؛ بهزادفر، مصطفی (1398). تأثیر تراکم جمعیتی بر شاخص‎های کیفیت زندگی شهری نمونۀ مطالعه: منطقۀ 3 کلانشهر تهران. پژوهش و برنامه‎ریزی شهری، 10(37)، 1-12. doi: 20.1001.1.22285229.1398.10.37.1.5.
رئیس‎پور، کوهزاد؛ حسین، عساکره (1398). پایش ماهواره‎ای تغییرات لایۀ اُزون در اتمسفر ایران. مخاطرات محیط طبیعی، 8(22)، 213-231. doi: 10.22111/jneh.2019.28381.1490
شرعی‎پور، زهرا؛ علی‎اکبری بیدختی، عباسعلی (1393). بررسی توزیع مکانی زمانی آلاینده‎های هوا در شهر تهران برای ماه‎های سرد سال‎های 2013-2011. علوم و تکنولوژی محیط‎زیست، 16(ویژه‎نامه)، 133-147. URL: https://sanad.iau.ir/Journal/ jest/Article/839712.
فرج‎زاده، منوچهر؛ قویدل، یوسف؛ علی‎اکبر بیدختی، عباسعلی؛ موسوی، سید شفیع (1395). تحلیل همدیدی رخداد حفره‎های کوچک ازن در منطقه ایران مرکزی (اصفهان). فیزیک زمین و فضا، 42(3)، 686-673. doi: 10.22059/jesphys.2016.58890
کاظمی، آفاق؛ اسکندری، امید؛ کریمی، محمد (1394). بروز و توزیع جغرافیایی سرطان پوست در استان کردستان ایران. پوست و زیبایی. ۶ (۱)، ۳۸-۴۵. URL: http://jdc.tums.ac.ir/article-1-5110-fa.html
مجله ویستا (1403). نقشه سرطان در ایران. برگرفته از: https://vista.ir/w/a/16/w1ss5/ نقشه-سرطان-در-ایران

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار