واکاوی الگوهای رشد شهری در بازه زمانی ۲۰ ساله بر اساس فنون تحلیل فضایی؛ نمونه موردی: شهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

بخش شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

شهرنشینی پدیده‎‌ای بسیار رایج در سرتاسر جهان به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه است و تأثیر بازگشت‎‌ناپذیری بر محیط‎‌زیست و کاربری اراضی دارد. ازاین‌رو، شناسایی و درک الگوهای رشد شهری به‌منظور هدایت الگوهای رشد شهری آینده به سمت توسعه پایدار از طریق سیاست‌های فضایی مناسب، ضروری است. باتوجه‌به این نیاز، هدف مطالعه حاضر محاسبه نرخ رشد شهری، شناسایی الگوهای رشد و تغییرات حاصله در الگوی منظر شهرنشینی در شهر شیراز در بازه زمانی 1380 تا 1402 است. با استفاده از تصاویر ماهواره‎‌ لندست، نقشه طبقه‎‌بندی تصاویر ماهواره‎‌ای در سال‎‌های 1380، 1392 و 1402 به‎‌دست آمد. پس از آن به منظور افزایش دقت سنجش الگوهای رشد شهر شیراز، از ترکیب 4 معیار فضایی شاخص شدت گسترش شهر، آنتروپی شانون، شاخص‎‌های منظر و شاخص گسترش منظر، در مقیاس‎‌های کلی و فرعی (در 8 جهت جغرافیایی و فواصل 2 کیلومتری از مرکز) استفاده شد. نتایج نشان داد الگوی رشد شهر شیراز پراکنده بوده و با گذشت زمان تشدید شده است. همچنین مشخص گردید میزان و الگوی رشد شهر شیراز در جهات و فواصل مختلف، متفاوت است. شاخص شدت گسترش نشان داد بیشترین سرعت گسترش در این بازه 22 ساله مربوط به محدوده‎‌های جنوب، جنوب‎‌غربی و شمال‎‌غربی بوده است. آنتروپی شانون و شاخص‎‌های منظر نشان‎‌دادند محدوده‎‌های شمال‎‌غربی و جنوب بیشترین مقدار پراکندگی را دارند. در نهایت شاخص گسترش منظر الگوی غالب رشد شهری در شهر شیراز را الگوی رشد لبه‎‌ای شناسایی کرد. همچنین مشخص گردید بیشترین درصد گسترش بیرونی نیز در نواحی جنوب و شمال‎‌غربی رخ داده است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بدیعی، نگار؛ المدرسی، سید علی؛ سرایی، محمدحسین (1401). ارزیابی ساختار شکل رشد شهری (موردمطالعه: کلان‌شهر شیراز). فصلنامه علمی کارافن، 19 (4)، 177-193. doi: 10.48301/kssa.2022.331648.2028
کریمی، ببراز؛ پیوسته‌گر، یعقوب؛ تقوایی، مسعود (1399). تحلیل و ارزیابی روند توسعه فضایی کلانشهر شیراز در افق1410 با استفاده از مدل تحول زمین و تکنیک هلدرن. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 11 (40)، 123 – 136. dor: 20.1001.1.22285229.1399.11.40.9.6
مغانی رحیمی، فریبا؛ مزیدی، احمد (1403). مطالعه و پایش تغییرات تالاب هورالعظیم با استفاده تصاویر لندست 8. جغرافیا و پایداری محیط، 14 (1)، 13-33. doi: 10.22126/GES.2023.9738.2698
مغانی رحیمی، فریبا؛ مزیدی، احمد؛ غفاریان مالمیری، حمیدرضا (1400). بررسی توسعه شهری و تغییرات پوشش اراضی محدوده شهر ابرکوه با استفاده از تلفیق باندهای تصاویر ماهواره ای لندست 7 و 8. اطلاعات جغرافیایی «سپهر»، 31 (121)، 141-127. doi: 10.22131/sepehr.2022.252773
مهیمی، امیرمهیم؛ فدایی قطبی، مریم؛ اسماعیلی، علی؛ غضنفرپور، حسین (1399). ارزیابی شاخص‌های فضایی - کالبدی در تبیین الگوی پراکنده‌رویی شهری با استفاده از داده‌های سنجش‌ازدور. نمونه موردی: شهر کرمان. آمایش جغرافیایی فضا، 10(38)، 107-126. doi: 10.30488/gps.2021.164892.2974
ناصحی، سعیده؛ نوحه‎‌گر، احمد؛ فرهادی، رضا (1402). سنجش فضایی زمانی الگوهای رشد شهری به منظور ارائه راهبردهای برنامه‎‌ریزی پایدار اراضی (نمونه موردی: شهر بندرعباس). جغرافیا و پایداری محیط، 13 (4)، 69-83. doi: 10.22126/ges.2023.9381. 2675