.تحلیل همدیدی-دورسنجی تداوم آلودگی هوا در دامنه های جنوبی البرز (تهران، البرز و قزوین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22126/ges.2024.10555.2752

چکیده

شناخت و تحلیل پهنه‌ای آلودگی هوا یکی از مؤلفه‌های مهم در برنامه اقدام برای پایداری محیط است. پژوهش حاضر باهدف تحلیل توزیع فضایی و چرایی تداوم آلودگی هوا و همین‌طور عوامل ایجادکننده آن در منطقه متراکم جمعیتی - صنعتی محدوده سه کلان‌شهر تهران، کرج و قزوین انجام شده است. در این راستا از تلفیق داده‌های ایستگاهی - ماهواره‌ای و جوی بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ استفاده شد. با استفاده از شاخص کیفیت هوا (AQI) روزهایی که در پنج سال دوره آماری میانگین شاخص روزانه آلودگی آنها بالای 150 و در وضعیت ناسالم قرار داشته و حداقل 6 روز یا بیشتر تداوم داشتند، استخراج گردید. سپس دو دوره ۱۷ تا ۲۹ ژانویه ۲۰۲۳ و ۱۹ الی 28 دسامبر ۲۰۲۲ که آلودگی هوا بیشترین تداوم را داشته است، جهت تجزیه‌وتحلیل انتخاب شدند. نتایج تحلیل سینوپتیک نشان داد که در طی مدت تداوم آلودگی، الگوی‌ بلاکینگ سبب مانا یا کندشدن حرکت سامانه شده است و با استقرار پشته‌ای قوی جو ایران و منطقه را در حالت پایدار نگه داشته است. پشته مذکور با استقرار ماندگار خود، سبب سکون هوا شده است. نتیجه این شرایط سبب عدم تخلیه روزانه آلودگی و انباشته‌شدن آن گردیده است. میانگین پراکنش و کانون آلاینده‌ها به کمک تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که بیشترین مقدار منو‎ اکسید کربن و نیتروژن دی‌اکسید در شهر تهران تمرکز دارد. درحالی‎که بالاترین مقدار گوگرد دی‌اکسید در استان قزوین تمرکز دارد. به نظر می‎رسد نیرو‌گاه شهید رجایی سهم بالایی از مقدار آلاینده گوگرد دی‌اکسید را عهده‌دار است. مطالعه الگو‌های جوی این 7 دوره که آلودگی هوا تداوم بالایی داشته، حاکی از تسلط الگو‌های بندالی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

افشاری‌ آزاد، ‌علی؛ رمضانی، ‌بهمن؛ بیگدلی، ‌آتوسا؛ افشاری ‌آزاد، ‌محمدرضا (1400). تحلیل سینوپتیکی آلودگی هوای مناطق 9،5،2 و 18 شهرداری تهران. مهندسی جغرافیای سرزمین، 6 (2)، 345–361 https://sid.ir/paper/1044690/fa
براتی‌، غلامرضا؛ شکیبا‌، هانیه (1403). تحلیل همدید موقعیت‌یابی فراز موثر بر آلودگی هوا در پنج کلان‌شهر برگزیده ایران. جغرافیا و پایداری محیط،14(1), 69–83. doi: 10.22126/ges.2024.10013.2719
پناهی، ‌علی (1395). برسی الگوهای همدیدی بر اساس دوره‌های بحرانی آلودگی هوا در وارونگی دمایی شدید شهر تبریز. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 48(4)، 607–625. doi: 10.22059/jphgr.2016.60831
پیشداد، الهام؛ علیجانی، ‌بهلول؛ علی‌اکبری، ‌بیدختی‌؛ عباسعلی، اکبری ‌مهری (1399). تحلیل وضعیت بلندمدت آلاینده‌های اصلی و تعیین دوره‌های آلودگی هوا در کلان‌شهر تهران. فیزیک زمین و فضا، 46(2), 355–377. doi:10.22059/ JESPHYS.2020.292565.1007177
حسین‌زاده، سید رضا؛ دوستان، رضا؛ حقیقت ضیابری، سیده مرضیه؛ حقیقت ضیابری، سیده مریم. (1392). بررسی الگوهای همدید مؤثر بر آلودگی هوا در کلان شهر مشهد. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای،11(2)، doi: 10.22067/geography.v11i21.36332
رنجبرسعادت آبادی، عباس؛ قصابی، زهرا (1390). مطالعه همدیدی الگوهای جوی حاکم بر روی تهران در روزهای با آلودگی بسیار شدید هوا. پژوهش های اقلیم شناسی، 2(6)، 39-56. SID. https://sid.ir/paper/391439/fa
سلطانی گردفرامرزی، طاهره؛ مفیدی، عباس؛ گندمکار، امیر (1394). بررسی همدیدی روزهای بسیار آلوده در شهر مشهد مورد مطالعه: 13 و 14 نوامبر 2007. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،2(4)، 95-112. doi: 10.18869/ acadpub.jsaeh.2.4.95
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران(1402). آرشیو شاخص کیفیت هوا بر گرفته از: https://airnow.tehran.ir/home/ AQIArchive.aspx
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران (1400). گزارش سالانه کیفیت هوا و صدای تهران در سال 1400، برگرفته از: https://air.tehran.ir/.
صیدایی، سیداسکندر؛ حسینی، سیده سمیه؛ یزدان بخش، بنت الهدی (1397). ارزیابی پایداری زیست محیطی شهر اصفهان با تاکید بر آلودگی هوا. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 29(1)، 113-126. SID. https://sid.ir/paper/153268/ fa
قنبری، حسینعلی؛ عزیزی، قاسم (1388). شبیه‎سازی عددی رفتار آلودگی هوای تهران بر اساس الگوی باد. پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 41(68)، 15-32. SID. https://sid.ir/paper/138825/fa
عزیزی، قاسم؛ شمسی پور، علی اکبر؛ مهدیان ماهفروزی، مجتبی؛ میری، مرتضی (1392). تأثیرپذیری شدت جزیرة گرمایی شهری تهران از الگوهای همدیدی جو. محیط شناسی،394(4)،55-66. doi: 10.22059/jes.2014.36462
کرمانی، آذر؛ اکبری، مهری؛ علیجانی، بهلول؛ مفاخری، امید (1394). تحلیل آماری - همدیدی غلظت آلاینده مونواکسیدکربن بر اساس سمت و سرعت باد و مخاطره‎ی آن در شهر تهران. مدیریت مخاطرات محیطی، 2(4 )، 439-450. doi: 10.22059/jhsci.2015.58272
لشکری، حسن؛ کیخسروی، قاسم؛ کریمیان، ندا (1399). بررسی الگوهای همدیدی آلودگی‌های شدید هوا در لایه وردسپهر زیرین کلان‌شهر تهران. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 9(3)، 1-20. doi: 10.22067/geo.v9i3.87260
مرکز‌ آمار ایران (1395). داده‎ها و اطلاعات آماری، برگرفته از: www.amar.org.ir
مظفری، غلامعلی؛ نارنگی فرد، مهدی؛ حقیقت، سیده مرضیه (1394). تحلیل رابطه الگوهای همدید با میزان آلاینده ذرات معلق و منواکسید کربن در شهر شیراز. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 4(2)،95-115. doi: 10.22067/geo.v4i2. 24849
منصورمقدم، محمد؛ نقی پور، نگار، روستا، ایمان؛ غفاریان مالمیری، حمیدرضا (1401). پایش و پیش‎بینی زمانی و مکانی گردوغبار معلق در جو در استان قزوین با استفاده از سامانه گوگل ارث انجین، مجله مدیریت بیابان،10(1) ، 77-98 . doi: 10.22034/jdmal.2022.544754

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار