ارزیابی تغییرات سرمایه طبیعی و میزان پایداری اکولوژیک در منطقه حفاظت شده حرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران. ‏

10.22126/ges.2024.10607.2754

چکیده

افزایش تقاضا و سطح مصرفی جوامع انسانی، منجر به بهره‌برداری بی‌رویه از سرمایه طبیعی و ‏افزایش ناپایداری اکولوژیک در اکوسیستم‌های طبیعی به‌ویژه مناطق تحت حفاظت شده است. ‏از‌این‌رو، تداوم روند استفاده از خدمات اکوسیستمی، منجر به افزایش فشارهای اکولوژیک و کاهش ظرفیت سرمایه‌های ‏طبیعی در تأمین نیازهای بشری می‌شود. براین اساس، در مطالعه حاضر به ارزیابی تغییرات مکانی-زمانی سرمایه طبیعی و میزان پایداری اکولوژیک در منطقه حفاظت شده حرا طی سال‌های 2021-1989 با استفاده از مدل ردپای اکولوژیک پرداخته شد. نتایج نشان داد که در بین کاربری‌های موجود، پهنه‌های جزر‎و‎مدی بیش‌ترین روند افزایشی و ‏پهنه‌های ‏آبی بیش‌ترین روند ‏کاهشی را دارند. علاوه‌براین، نتایج به‌دست آمده حاکی از آن است ‏که وسعت رویشگاه‌های مانگرو طی سال‌های مورد مطالعه، کاهش یافته است. ‏همچنین نتایج عملکرد و هم‌ارزی در بین کاربری‌های منطقه نشان داد که، پهنه‌های آبی (بسترصید) بیشترین ضریب هم‌ارزی را ‏به خود ‏اختصاص داده‌اند و در طی این دوره، بیشترین کاهش سطح را نشان می‌دهند. در حالی‌که، جنگل‌های مانگرو با ‏کمترین ‏سطح در بین کاربری‌ها، بیشترین ضریب عملکرد را دارا می‌باشند. در محدوده ‏مورد مطالعه، ردپای اکولوژیک دارای ‏روند افزایشی، ظرفیت زیستی کاهشی و کسری اکولوژیک از روند افزاینده‌ای برخوردار ‏است.‏ بدین ترتیب، شاخص اندازه ردپای اکولوژیک طی سال‌های 1989-2021 افزایش یافته است که این ‏نتایج حاکی از شدت ‏بالای استفاده از منابع دارد. همچنین شاخص عمق پا نیز از روند افزاینده‌ای برخوردار است که نشان دهنده ‏افزایش شدت ‏مصرف سرمایه طبیعی و کاهش انباشت سرمایه در طی سال‌های مورد مطالعه می‌باشد. بنابراین، تغییر در الگوی تولید و مصرف به‌منظور ایجاد تعادل اکولوژیک و کنترل ناپایداری ‏در این منطقه امری ضروری است. از طرفی، جلوگیری از افزایش تغییرات پوشش/ کاربری اراضی و همچنین حفاظت از ‏سرمایه طبیعی، مستلزم ایجاد مدیریتی یکپارچه برای توسعه پایداری و استفاده از منابع طبیعی با توجه به ظرفیت ‏برد زیستی منطقه می‌باشد.‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

سبحانی، پروانه؛ دانه‌کار، افشین (1402/الف). روند تغییرات کاربری اراضی و میزان ریسک اکولوژیک در منطقه حفاظت شده حرا. توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 5 (9)، 1-19doi:10.48308/SDGE.2023.232851.1147.
سبحانی، پروانه؛ دانه‌کار، افشین (1402/ب). مروری بر مطالعات سیمای طبیعی و محدوده‌های مدیریتی جنگل‌های مانگروی خمیر و قشم. طبیعت ایران، 8 (4)، 97-112doi:10.22034/envj.2023.398768.1292.
سبحانی، پروانه؛ دانه‌کار، افشین (1402/پ). ارزیابی و پهنه‌بندی خدمات اکوسیستمی در جنگل‌های مانگرو حوزه خمیر و قشم. آمایش سرزمین، 15 (2)، 275-292doi: 10.22059/jtcp.2023.358990.670391.
صمدپور، پریماه؛ فریادی، شهرزاد؛ زبردست، لعبت (1402). بررسی پایداری اکوسیستم با تلفیق دو رویکرد ردپای اکولوژیکی و ارزیابی خدمات اکوسیستمی (مورد مطالعه: شهرستان نوشهر). محیط زیست و توسعه فرابخشی، 8 (80)، 61-78. doi: 10.22034/envj.2023.398768.1292
نظری، مریم؛ کلانتری، محسن (1402). بررسی عوامل مؤثر بر ردپای اکولوژیکی شهری ساری. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی 2 (34)، 17-26. doi: 10.22108/GEP.2022.133118.1506

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار