تحلیل عوامل مؤثر بر مدیریت بهینه منابع آب کشاورزی منطقه مورد مطالعه: دهستان حسن آباد، شهرستان اسلام آباد غرب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه‎ریزی روستایی، دانشکده برنامه‎ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

کاهش منابع آبی و استفادة ناکارآمد از آن، تأثیر عمده‌ای بر اقتصاد روستایی و بخش کشاورزی داشته است؛ به همین دلیل توجه به مدیریت آب کشاورزی به مسئله‌ای محوری تبدیل شده است. ازاین‌رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است به بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت بهینة منابع آب کشاورزی در شهرستان اسلام‌آباد غرب در استان کرمانشاه پرداخته شود. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی – تحلیلی است. جامعة آماری را سرپرستان خانوار بهره‌بردار اراضی کشاورزی تشکیل می‌دهد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 337 نفر برآورد گردید. جهت تحلیل موضوع از مدل‌سازی معادلات ساختاری (Smart PLS) بهره گرفته شد. نتایج نشان می‌دهد که بیشترین بار عاملی برای معرف‌های افزایش میزان بهره‌وری محصولات کشاورزی (729/0)، استخر جمع‌آوری و ذخیره آب (743/0) و حفاظت از منابع آب (734/0) می‌باشد. همچنین میانگین ضریب آلفای کرونباخ 801/0 و پایایی ترکیبی 852/0 ارزیابی گردید. بیشترین مقدار T با 530/17 در مدل ساختاری بین متغیرها، مربوط به متغیر اقتصادی و فنی می‌باشد. مقادیر به‌دست‌آمده برای هفت عامل اصلی بیانگر این است که مدل ساختاری پژوهش از برازش مناسب و قابل‌قبولی برخوردار است و شاخص‌های مربوط به سازه‌های برون‌زای مدل را پیش‌بینی می‌کنند. نتایج بیانگر این است که مدیریت صحیح و افزایش بهره‌وری آب مستلزم به‌کارگیری مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، فنی، آموزشی و... با همکاری مردم، نهادها و اعمال اصلاحاتی در ساختار قوانین است؛ بنابراین جهت بهبود وضعیت روستاهای موردمطالعه، لازم است بهره‌برداری صحیح و افزایش راندمان آبی از دو بعد کمی و کیفی عامل محدودکننده در افزایش تولید کشاورزی صورت گیرد. ازاین‌رو باتوجه‌به اینکه بخش کشاورزی که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آبی است، در آینده باید با سایر بخش‌ها در زمینه مصرف آب رقابت کند و با تغییرات اقلیمی نیز سازگار باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حمدی، منیژه (1400). نقش مدیریت منابع آب کشاورزی در توسعه نواحی روستایی، مطالعه موردی: دهستان غنی بیگلو، شهرستان زنجان. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 10 (1) ، 137-154. 20. dor: 20.1001.1.23222131.1400.10.35.6.4
اسدپوریان، زینب؛ نادری مهدیی، کریم؛ محمدی، یاسر (1400). بررسی راهکارهای مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی در استان لرستان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 7 (2) ، 63-80. dor: 20.1001.1.20081758.1400.17.2.5.3
افشاری، سمیرا؛ قلی‌زاده، حیدر؛ رضایی، روح‌اله؛ شعبانعلی فمی، حسین (1395). عوامل تأثیرگذار بر بکارگیری اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار منابع آب در بین کشاورزان شهرستان کمیجان، استان مرکزی. فصلنامه علوم محیطی، 14 (3)، 73-88. https://envs.sbu.ac.ir/article_97755.html
خاتمی، سیده سمیه؛ بوذرجمهری، خدیجه؛ زرین، آذر؛ فال سلیمان، محمود (1401). واکاوی مطالعات مدیریت منابع آب در ایران و جهان. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 11 (42) ، 251-271. doi: 10.22067/geoeh.2022.73891.1136
رمرودی، محمود؛ رضایی اصل، محمدرضا؛ احمدپوربرازجانی، محمود؛ مرزبان، زهرا (1401). ارزیابی الگوی کشت بهینه در منطقه سیستان با تأکید بر توزیع بهینه آب. دانش کشاورزی و تولید پایدار، 32 (4)، 269-284.doi: 10.22034/SAPS.2022. 49251.2779
سواری، مسلم؛ شوکتی آمقانی، محمد (1402). تحلیلی بر راهکارهای مدیریت منابع آب کشاورزی در شرایط خشکسالی در استان آذربایجان غربی. فصلنامه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 15 (4)، 108-122. doi: 10.30495/jae.2021.27232.2226
شاه‌پسند، محمدرضا؛ سواری، مسلم (1396). موانع مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی جهت آموزش کشاورزان در مناطق روستایی، مطالعه موردی: سد قشلاق استان کردستان. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 5 (3) ، 91-104. dor: 20.1001.1. 23223057.1396.5.3.6.9
عباسی، حسن (1392). تحلیلی بر اثرات اجرای طرح‌های مهار آب‌های سطحی بر توسعه مناطق روستایی، مطالعه موردی: دهستان‌های درام و چورزق شهرستان طارم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زنجان.
عیدی، اسماء؛ کاظمیه، فاطمه؛ ظریفیان، شاپور (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی از دیدگاه کشاورزان، مطالعه موردی: گندمکاران روستاهای شهرستان مراغه. دانش کشاورزی و تولید پایدار، 30 (4)، 311-326. doi: 10.22034/saps.2020.12319
فراهانی، حسین؛ محمدی یگانه، بهروز؛ پهلوانی، محمود (1402). نقش منابع آب در پایداری روستاهای استان زنجان. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای مرودشت، 13 (50)، 17-32. doi: 10.30495/jzpm.2021.26617.3794
قاسمی، مریم؛ علیزاده دولت‌آبادی، لیدا؛ سهیلی‌فر، حسین (1400). شناسایی راهبردهای مطلوب مدیریت صحیح منابع آب کشاورزی از دیدگاه بهره‌برداران خرده‌پا، مطالعه موردی: دهستان درز آب، شهرستان مشهد. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 13 (2)، 81-108. dor: 20.1001.1.20086407.1400.13.2.5.6
کاظمیه، فاطمه؛ حسین‌زاده، جواد؛ دشتی، قادر؛ غفوری، هوشنگ (1393). تحلیل شاخص‌های مؤثر در توسعه کشاورزی و مدیریت منابع آب در سکونتگاه‌های روستایی. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3 (2)، 18-1. http://serd. hu.ac.ir/article-1-2010-fa.html
گوهری، سعید؛ حسینی، سید حسن؛ جعفری بجنوردی، عبدالرضا (1401). اعمال مجازات‌های کیفری و اداری به مثابه ابزار مدیریت منابع آب، مطالعه موردی: آبیاری نوین دشت سیستان. پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 4 (12)، 173-202. doi: 10.22034/mral.2022.549655.1283
مزرعه، فاطمه؛ امیرنژاد، حمید؛ نیکویی، علیرضا (1401). مدیریت منابع آب حوضه قره‌سو استان گلستان در شرایط خشکسالی و حفظ محیط‌زیست. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 30 (119)، 237-265. doi: 10.30490/aead.2022.356039.1381
منتظری، عبدالقیوم؛ صحنه، بهمن؛ قانقرمه، عبدالعظیم (1400). نقش مدیریت منابع آب در معیشت پایدار خانوارهای نواحی روستایی، نمونه موردی، دهستان مزرعه شمالی و جنوبی شهرستان آق‌قلا. برنامه‌ریزی فضایی، 11 (1)، 67-86. doi: 10.22108/sppl. 2020.122008.1478
مینایی، حسن؛ تقیلو، علی‌اکبر (1398). اولویت‌بندی راهکارهای مدیریت بهینه منابع آب کشاورزی از دیدگاه کارشناسان کشاورزی، مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی، شهرستان بوکان. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 17 (1)، 307-332. doi: 10.22067/ geography.v17i1.65590