مطالعه و پایش تغییرات تالاب هورالعظیم با استفاده تصاویر لندست8

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیا، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران .

10.22126/ges.2023.9738.2698

چکیده

تالاب‎ها از جمله مهم‎ترین اکوسیستم‎ها و عرصه‎های حیات در جهان، یکی از بارزترین زیبایی و شاهکارهای خلقت هستند. این تالاب‎ها به عنوان جزء اساسی اکوسیستم جهانی در پیشگیری یا کاهش شدت سیل، تغذیه سفره‎های زیرزمینی، فراهم زیستگاه منحصر به فرد برای گیاهان و جانوران، حفظ کیفیت آب‎ها، تولیدکشاورزی، شیلات، ذخیره سیلاب‎ها و کنترل فرسایش خاک نقش مهمی داشته‎اند. هدف پژوهش حاضر با استفاده از تصاویر ماهواره‎ای لندست 8، به بررسی تغییرات سطح و پهنه آبی و همچنین تغییرات پوشش اراضی تالاب هورالعظیم برای دوره آماری 2013 تا 2022 می‎باشد. در این مطالعه نقشه‎های پهنه‎های آبی و پوشش‎اراضی با استفاده از تکنیک‎های تلفیق تصاویر لندست 8 و با اعمال شاخص طیفی AWEI و الگوریتم حداکثراحتمال در نرم‎افزارهای ENVI5.3، ArcGIS، انجام شد. با بررسی صحت نتایج حاصل از پردازش و طبقه‎بندی تصاویر ماهواره‎ای (سال‎ 2013 ضریب کاپا برابر 95% و دقت کلی 96 درصد، سال 2022 ضریب کاپا برابر با 90% و دقت کلی 92 درصد) مشخص شد که طبقه‎بندی تصاویر به صورت نظارت‎شده، الگوریتم حداکثراحتمال برای منطقه مورد مطالعه به واقعیت‎های زمینی نزدیک و از صحت قابل قبولی برخوردار است. و همچنین، نقشه‎های مربوط به پایش تغییرات پهنه آبی تالاب هورالعظیم (شاخص AWEI) نشان داد که وسعت تالاب در سال‎های مورد بررسی دارای روند کاهشی بوده به این صورت که در سال 2013 مساحت پهنۀ آبی تالاب برابر با 336 کیلومترمربع بوده که در سال 2022 به مقدار 147 کیلومترمربع کاهش یافته است. نتایج حاصل از طبقه‎بندی تصاویر در سال‎های مورد بررسی نیز حاکی از کاهش پوشش‎های آبی و گیاهی و افزایش اراضی بایر و شوره‎زار در دوره‎های مورد بررسی می‎باشد. عوامل تاثیرگذار زیادی از جمله عوامل محیطی و انسانی بر این روند تغییرات در دوره‎های‎ مورد بررسی وجود داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی‎خوسفی، محسن (1402). تحلیل تغییرات مساحت تالاب‎های هامون و سایر پهنه‎های آبی منطقه سیستان با استقاده از تصاویر ماهواره‎ای. جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستانوبلوچستان، 21 (71)، 139- 165. doi: 10.22111/GDIJ. 2023.7598
احمدی‎ندوشن، مژگان؛ سفیانیان، علی‎رضا؛ خواجه‎الدین، سید جمال‎الدین (1388). تهیه نقشه پوشش‎اراضی شهر اراک با استفاده از روش‎های طبقه‎بندی شبکه عصبی مصنوعی و حداکثراحتمال. پژوهش‎های جغرافیایی طبیعی، 41 (69)، 83-98. https://jphgr. t.ac.ir/article_21515.html
اکبری، الهه؛ شکارآبادی، علی (1393). پردازش و استخراج اطلاعات از دادههای ماهوارهای با استفاده از نرمافزار ENVI با نمونههای کاربردی در علوم زمین، نقشهبرداری. جغرافیا و محیط‎زیست، تهران، نشر ماهواره.
باقری، محمدحسین؛ باقری، علی؛ سهولی، غلام عباس (1395). تحلیل تغییرات پهنه آبی دریاچه بختگان تحت‌تأثیر عوامل طبیعی و انسانی. مجله تحقیقات منابع آب ایران، 12 (3)، 1-11. https://www.iwrr.ir/article_41333.html
پاپهن‎شوشتری، مهدی (1387). طرح جامع مدیریت تالاب هورالعظیم. دانشگاه شهید چمران اهواز، اداره کل حفاظت محیط‎زیست استان خوزستان.
چشم‎براه، فاطمه (1393). تأثیر تغییر پوشش اراضی بر بیابانزایی با استفاده از سنجشازدور (مطالعه موردی: دشت ابرکوه). پایان‎نامه کارشناسی‎ارشد، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد.
خدمتگزاردولتی، معصومه (1390). تهیه نقشه پوششاراضی با استفاده از آنالیز مؤلفههای اصلی بر روی تصاویر ماهوارهای (منطقه شقارود). پایان‎نامه کارشناسی‌ارشد منابع طبیعی، دانشگاه گیلان.
خسروی، محمود (1389). تحلیل زمانی- فضایی پایداری دریاچه‎های هامون. مجله تحقیقات منابع آب ایران، 6 (3)، 68-79. https://www.iwrr.ir/article_15984.html
دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر (1388). مطالعات جامع هورالعظیم. اداره کل شیلات خوزستان.
رسولی، علی‌اکبر (1387). مبانی سنجشازدور کاربردی با تاکید بر پردازش تصاویر ماهوارهای. انتشارات دانشگاه تبریز.
رضایی لیواری، ولی (1391). کاربرد سنجشازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در تغییرات زمانی مشخصات کمی بدلند. پایان‎نامه کارشناسی‎ارشد منابع‎طبیعی، دانشگاه تربیت‎مدرس.
شرکت مهندسی مشاور ساز آب پردازان (1383). بازنگری مطالعات مرحله اول ساماندهی هورالعظیم. شرکت سهامی سازمان آب و برق خوزستان.
عبادی، معصومه (1398). کاربرد تصاویر ماهوارهای در ارزیابی تغییرات کاربریاراضی تالاب هورالعظیم و تاثیر تغییرات در اکوسیستم منطقه. پایان‎نامه کارشناسی‎ارشد، دانشکده علوم‎زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز.
علوی‎پناه، سید کاظم (1386). سنجشازدور حرارتی و کاربرد آن در علوم زمین. چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
علوی‎پناه، سید کاظم (1392). کاربرد سنجشازدور در علوم زمین (علوم خاک). چاپ چهارم. انتشارات دانشگاه تهران.
علی بخشی، ترانه؛ عزیزی، زهرا؛ وفایی نژاد، علیرضا؛ آقامحمدی زنجیرآبادی، حسین (1399). بررسی تغییرات مساحت پهنه‎های آبی حوضه آبریز سد شهید عباسپور ناشی از سیل‎های 2019 با استفاده از Google Earth Engin. مجله اکوهیدرولوژی، 7 (2)، 345-357. doi: 10.22059/IJE.2020.295785.1272
فاطمی، سیدباقر؛ رضایی، یوسف (1393). مبانی سنجشازدور. چاپ چهارم، تهران، انتشارات آزاده تهران.
فولادوند، سمیرا؛ صیاد، غلامرضا؛ حمادی، کاظم؛ معاضد، هادی (1390). بررسی تحولات کمی آب ورودی به تالاب هورالعظیم در اثر احداث سد مخزنی کرخه. علوم و مهندسی آبیاری (مجله علمی کشاورزی)، 36 (4)، 1- 8. doi: 20.1001.1.25885952.1392.36.4.1.8
فیضی‎زاده، بختیار (1386). مقایسه روشهای پیکسل پایه و شیءگرا در تهیه نقشههای پوشش اراضی (مطالعه موردی: جلگه شرقی دریاچه ارومیه). پایان‎نامه کارشناسی‎ارشد (RS & GIS)، دانشکده علوم‎انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز.
قربانی، رسول؛ تقی‌پور، علی‌اکبر؛ محمودزاده، حسن (1390). ارزیابی و تحلیل تغییرات‎ کاربری‎اراضی محدوده تالاب‎های بین‎المللی آلاگل، آلماگل و آجی‎گل ترکمن صحرا با استفاده از تصاویر ماهواره‎ای چندزمانه. جغرافیا و برنامهریزی محیطی، 23 (4)، 168-186. https://gep.ui.ac.ir/article_18573.html
لرستانی، قاسم و شهریار، علی (1390). کاربرد ENVI در سنجشازدور (تحلیل و تفسیر تصاویر ماهوارهای). انتشارات دانشگاه تهران.
محمد اسماعیل، زهرا (1389). پایش تغییرات پوشش اراضی کرج با استفاده از تکنیک سنجش از دور. نشریه پژوهش خاک (علوم و آب)، 24 (1)، 81- 88 . doi: 10.22092/IJSR.2010.126531
مظفری، غلامرضا؛ نارنگی فرد، مهدی (1393). بررسی میزان بارش بر تغییر سطح آب دریاچه مهارلو با استفاده از داده‎های سنجش از دور. فصلنامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب، 6 (1)، 73-82. https://jweb.ahvaz.iau.ir/article-1-192-fa.html
مغانی‎رحیمی، فریبا؛ مزیدی، احمد؛ غفاریان‎مالمیری، حمیدرضا (1401). بررسی توسعه شهری و تغییرات پوشش اراضی محدوده شهر ابرکوه با استفاده از تلفیق باندهای تصاویر ماهواره‎ای لندست 7 و 8. فصل‎نامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 31 (121)، 128-141.  doi: 10.22131/sepehr.2022.252773
ملکی، سعید؛ سفیانیان، علی‎رضا؛ سلطانی‎کوپائی، سعید؛ پورمنافی، سعید؛ شیخ‎الاسلام، فرید (1397). تحلیل تغییرات پهنه‎ آبی تالاب هامون در دوره آبگیری سالیانه و تغییرات کاربری و پوشش اراضی منطقه. مجله تحقیقات منابع آب ایران، 14 (1)، 225- 216.
نخعی‎نژادفرد، سارا؛ غلامی، حمید؛ اکبری، داوود؛ تلفر، مت؛ رضایی، مرضیه (1398). ارزیابی الگوریتم‎های مختلف ادغام تصاویر در تهیه نقشه شاخص‎های گیاهی. فصلنامه علمی‌پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 28 (112)، 199-217. doi: 10.22131/sepehr.2020.38616
نیازی، یعقوب؛ اختصاصی، محمدرضا؛ ملکی‎نژاد، حسین؛ حسینی، سیدزین‎العابدین (1389). مقایسه دو روش طبقه‎بندی حداکثراحتمال و شبکه عصبی مصنوعی در استخراج تقشه‎های پوشش‎اراضی. مطالعه موردی: حوزه سد ایلام. جغرافیا و توسعه، 8 (20)، 119-132. https://gdij.usb.ac.ir/article_633.html