استفاده از رویکرد ترکیبی و داده‎های سنجش‌ازدور در مدل‎سازی مکانی تغییرات آینده پوشش سرزمین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه مهندسی طبیعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران.

چکیده

تالاب‎ها برای بقای انسان حیاتی هستند و %6/40 از ارزش کل خدمات اکوسیستم جهانی را تشکیل می‎دهند. پژوهش حاضر تحلیل تغییرات پوشش سرزمین تالاب شور گلپایگان را از سال 1988 تا 2018 تحلیل و سپس مدل‎سازی با رویکرد ترکیبی شبکه عصبی مصنوعی، زنجیره مارکف و بهینه‎سازی چندمنظوره برای سال 2030 و 2040 جهت دستیابی به پایداری محیط انجام شد. جهت دستیابی به بالاترین صحت در مدل‎سازی پتانسیل انتقال از چهار سناریو با دوره واسنجی و زیرمدل‎های مختلف استفاده شد. از شاخص FOM نیز جهت ارزیابی صحت سناریوهای مختلف با استفاده از رویکرد روی‌هم گذاری سه نقشه پوشش سرزمین سال‎های 2008، 2018 واقعیت زمینی و 2018 حاصل از مدل‏سازی استفاده شد. متغیرهای مؤثر در توصیف تغییرات رخ‌داده در منطقه نیز با استفاده از ضریب کرامر انتخاب شدند. بالاترین صحت در سناریوی با دوره واسنجی 1998-1988 و 9 زیرمدل مورداستفاده در مدل‎سازی تغییرات سال 2018 مشاهده شد. متغیرهای شاهد احتمال تغییر و فاصله از اراضی کشاورزی بالاترین تأثیر را در تغییرات منطقه موردمطالعه نشان دادند. مناطق مسکونی و اراضی کشاورزی در سال 2030 به ترتیب %6/0 و %8/1 و در سال 2040 نیز به ترتیب %1 و %2/2 نسبت به سال 2018 افزایش نشان دادند. میزان کاهش در مراتع متراکم نیز در سال‎های 2030 و 2040 نسبت به 2018 به ترتیب %1/13 و %6/18 به دست آمد. پهنه‎های آبی در سال 2030 و 2040 نسبت به سال 2018 افزایش %18/0 و %27/0 را به علت تبدیل اراضی کشاورزی و مراتع به دریاچه پشت سدهای گلپایگان و کوچری نشان دادند. افزایش برداشت آب از چاه‎های غیرمجاز، کاهش جریان آب ورودی به تالاب و افزایش برداشت از سنگ معدن تزیینی سبب مشکلات جدی برای تالاب شور گلپایگان شده که نیاز است برنامه‎ریزان سرزمین راهکارهای جبرانی را جهت احیا، تأمین حقابه و پایداری اکولوژیکی تالاب ارائه کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

اعظمی، جابر؛ متولی، علیرضا؛ خسروی، یونس؛ حسنی، اکبر؛ رجایی، مسیح؛ سهرابی، هرمز (1397). مطالعات نیاز آبی تالاب شور گلپایگان. سازمان حفاظت محیط‌زیست، 351-1.
جعفری، شاهین؛ حمزه، سعید؛ عبدالعظیمی، هادی؛ عطارچی، سارا (1400). دو دهه پایش تالاب مهارلو با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای در گوگل ارث انجین. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، 30 (118)، 153-168. doi: 10.22131/sepehr.2021.246147
جورابیان شوشتری، شریف؛ اعظمی، جابر؛ فروغی، معصومه (1400). پایش تغییرات پوشش سرزمین تالاب شور گلپایگان با استفاده از مدلساز تغییر سرزمین (1972-2018). فصلنامه مطالعات علوم محیط زیست، 7 (1)، 4564-4579. https://www. ess.ir/article_143871.html
شاکری، رضا؛ شایسته، کامران؛ قربانی، مهدی (1398). ارزیابی و پیش‎بینی روند تغییرات مکانی کاربری زمین در حوزه تالاب انزلی با استفاده از مدل LCM. مجله سنجش‌ازدور و GIS ایران، 11 (2)، 93-113.  doi: 10.52547/gisj.11.2.93
کرمی، پیمان؛ میرسنجری، میرمهرداد (1397). تحلیل تخریب سیمای سرزمین در تالاب بزرگ هویزه تا استفاده از دورکاوی. اکوبیولوژی تالاب، 10 (1)، 39-54. https://www.id.ir/paper/174822/fa
مکرونی، سرور؛ سبزقبایی، غلامرضا؛ یوسفی خانقاه، شهرام؛ سلطانیان، ستار (1395). آشکارسازی روند تغییرات کاربری اراضی تالاب هورالعظیم با استفاده از تکنیک سنجش‌ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 7 (3)، 89-99. https://girs.bushehr.iau.ir/article_526587.html
وزیری، سحر؛ ایزدی نیا، الهام (1399). بررسی و مدلسازی شکست دو سد متوالی تحت سناریوهای متفاوت (مطالعه موردی سدهای گلپایگان و کوچری). مجله پژوهش آب ایران، 14 (2)، 172-159. https://iwrj.sku.ac.ir/article_10712.html

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار