شناسایی منشأ و مسیر انتقال ماسه به محدوده تپه‎های ماسه‎ای دروازه‌قرآن یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

2 دانش‎آموخته کارشناسی ارشد گروه جغرافیا، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

بررسی و شناخت  ماسه‌های روان در مدیریت منابع طبیعی و  کنترل مخاطرات ناشی از آن‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این پژوهش، بررسی ریگزار دروازه‌قرآن، در شمال شهر یزد است که به دلیل مجاورت با شهر یزد و استفاده ازآن‌جهت توسعه گردشگری، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش، به‌منظور منشأیابی ماسه‌های روان، از داده‌های باد ایستگاه سینوپتیک یزد، طی یک دوره ۲۰ساله (2001-2021)، نقشه‌های توپوگرافی 1:50000، نقشه‌های زمین‌شناسی 1:100000، تصاویر ماهواره‌ای TM سال 1993 ،ETM+ سال 2008 و 2017 و مطالعات میدانی، جهت نمونه‌برداری استفاده شده است. روش تحقیق نیز بر اساس تحلیل ویژگی‌های باد (جهت و سرعت)، کانی‌شناسی دانه‌های رسوبی و استفاده از تصاویر ماهواره‌ای انجام شده است. نتایج حاصل از بررسی باد در منطقه موردمطالعه نشان داد که بادهای شدید در فصول خشک با امتداد شمال غربی، نقش مهمی در شکل‌گیری، توسعه و جابه‌جایی ماسه‌ها ایفا می‌کنند. بررسی کانی‌شناسی و آنالیز XRF حاکی از آن است که کانی‌های کوارتز و سپس کربنات‌ها با میانگین 45 و 33 درصد بیشترین فراوانی را در بین رسوبات منطقه موردمطالعه داشته و طبقه‌بندی مبتنی بر انعکاس طیفی تصاویر ماهواره‌ای ماسه‌های روان نشان داد که نسبت‌های باندی 5/4، 4/3 و 5/3 در تصاویر TM، می‌تواند در شناسایی کانی‌های مذکور استفاده شود. در نهایت نتایج نشان داد که دشت‌های آبرفتی و سیلابی، همراه با مخروط‌افکنه‌های واقع در بخش شمال غربی و غرب محدوده این ریگزار، منشأ اصلی تغذیه تپه‌های ماسه‌ای ریگ دروازه‌قرآن به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

آشفته، علیرضا؛ دوستی، علی (1395). کانی‌شناسی تصویری. تهران: انتشارات فرهیختگان.
رامشت، محمدحسین؛ سیف، عبدالله؛ محمودی، شبنم (۱۳۹۱). بررسی میزان گسترش تپه‌های ماسه‌ای شرق جاسک در بازه زمانی (۱۳۶۹-۱۳۸۳) با استفاده از GIS و RS. جغرافیا و توسعه، 11 (31)، 121-136. doi: 10.22111/GDIJ.2013.798
رفاهی، حسینقلی (۱۳۸۰). فرسایش بادی و کنترل آن. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
سلیمانی، بهمن؛ رنگزن، کاظم؛ سرسنگی، علیرضا (1391). کانی‌شناسی، منشأ رسوبات بادی - ماسه‌ای و ارزیابی بیابان‌زایی در ناحیه شرق و شمال شرق اهواز. نشریه پژوهش‌های دانش زمین، 3 (11)، 71-84. https://esrj.sbu.ac.ir/article_94882 .html
شریفی پیچون، محمد؛ غفاریان، حمیدرضا؛ میری، زینب (1399). ارزیابی تغییرات زمانی- مکانی ریگزارها با استفاده از سری های زمانی تصاویر ماهواره لندست منطقه مورد مطالعه: ریگ زرین. نشریه جغرافیا و توسعه، 18 (58)، 45-58. 10.22111/GDIJ.2020.5175doi:
شهریار، علی؛ لرستانی، قاسم؛ مقصودی، مهران (1392). بررسی شکل و دانه سنجی ذرات ماسه در مناطق داخلی و ساحلی ایران (مطالعه موردی: ریگ مرنجاب- ساحل جاسک). نشریه کاوش‌های جغرافیایی مناطق خشک، 1 (2)، 17-35. 20. doi: 20.1001.1.2345332.1392.1.2.2.0
شهریار، علی؛ طاهری، کاظم (1398). تحلیل نقش باد و آب‌های زیر زمینی در مکان‎گزینی و استقرار ریگزارهای چاله‎های‌ساختمانی(مطالعه موردی: ریگ صادق آباد-بافق). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 51 (3)، 417-430. doi: 10.22059/JPHGR.2019.261572.1007251
علوی‎پناه، کاظم (1395). کاربرد سنجش‌ازدور در علوم زمین. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
لرستانی، قاسم؛ شهریار علی (1401)، ارزیابی دینامیک برخان‌های بند ریگ کاشان در بازه زمانی 2013-2019، نشریه کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 10 (1)، 1-18. doi: 20.1001.1.2345332.1401.10.1.1.0
ممقانی بنایی، عباس؛ زارع احمدآباد، محسن؛ مقصودی، مهران (1398)، منشاءیابی ماسه‌های بادی با استفاده از کانی‌شناسی و مورفوسکوپی دانه‌های ماسه (مطالعه موردی: قوم تپه صوفیان - شمال دریاچه ارومیه). نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، 8 (31)، 77-95. doi: 10.22067/GEO.V8I3.81703
یمانی، مجتبی (1379). ارتباط قطر ذرات ماسه و فراوانی سرعت‌های آستانه باد در منطقه بندریگ کاشان. فصل‌نامه پژوهش‌های جغرافیایی، 38، 115-132. https://jrg.ut.ac.ir/article_17247.html

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار