سنجش مؤلّفه‌های مؤثّر بر سرمایة اجتماعی در سکونتگاه های روستایی (مطالعة موردی: سکونتگاه‌های روستایی دهستان اسالم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترا دانشگاه تربیت مدرس

3 کارشناس ارشد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

سرمایة اجتماعی یکی از مفاهیم جدید در حوزة اجتماعی و جامعه­شناسی است که به طور گسترده توسّط محقّقان و پژوهشگران در رشته­های مختلف مورد استقبال قرار گرفته است. سرمایة اجتماعی با مؤلّفه‌هایی، همچون: اعتماد، مشارکت، انسجام و آگاهی مرتبط است و به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبع باارزشی اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل، موجب تحقّق اهداف می­شود و زمینة مناسبی برای بهره‌وری سرمایة انسانی و فیزیکی و راهی برای نیل به موفّقیت ایجاد می­کند. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و جمع­آوری اطّلاعات با استفاده از روش میدانی و پرسشنامه صورت گرفته است. برای آزمون فرضیات از آزمون­های t و رگرسیون استفاده شده است. نتایج آزمون­ها نشان می­دهد میانگین سرمایه اجتماعی در سطح 15 روستای مورد مطالعه برابر با 29/3 است؛ به عبارت دیگر سطح سرمایة اجتماعی در دهستان اسالم در سطح متوسّطی قرار دارد. میانگین سرمایة اجتماعی در زنان 169/3 و در مردان 336/3 است؛ یعنی میانگین دو جامعه با هم برابر است و تفاوتی در میانگین سرمایة اجتماعی بین زنان و مردان وجود ندارد. بالاترین اثر بر شکل­گیری سرمایة اجتماعی در بین مؤلّفه‌ها، مربوط به مشارکت اجتماعی با میزان Beta، 477/0 است؛ به عبارت دیگر این مؤلّفه 7/47 درصد تغییرات سرمایة اجتماعی را تبیین می­کند؛ در عین حال کمترین میزان را آگاهی اجتماعی با 145/0 داراست.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری، 1380، بررسیرابطةبینانسجاماجتماعیومشارکت اجتماعیسازمان‌یافتة روستاییاندرنواحیروستاییشهرستانکاشان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 9 (36)، 206-175.
ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری، 1386، جامعه‌شناسی توسعه، تهران، چاپ ششم، انتشارات کیهان، تهران.
افروغ، عماد، 1378، خرده‌فرهنگ‌ها،مشارکتووفاقاجتماعی، مجموعة اجتماعی و فرهنگ عمومی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
اکبری، امین، 1383، نقش سرمایة اجتماعی در مشارکت: بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر مشارکت سیاسی (مطالعة موردی روستا فارسنج از توابع سقز)، به راهنمایی غلامرضا غفاری، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
الوانی، مهدی و علیرضا شیروانی، 1385، سرمایة اجتماعی: مفاهیم، نظریه­ها و کاربردها، چاپ اوّل، انتشارات مانی، تهران.
اونق، نازمحمد، 1384، بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی (مطالعة موردی شهرستان گنبد کاووس)، پایان‌نامة کارشناسی­ارشد دانشکدة علوم اجتماعی، به راهنمایی غلامرضا غفاری، دانشگاه تهران.
بیرو، آلن، 1370، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، تهران.
پیران، پرویز؛ میرطاهر موسوی و ملیحه شیانی، 1385، کار: پایة مفهومی و مفهوم‌سازی سرمایة اجتماعی در ایران، فصلنامة رفاه اجتماعی، 6 (23)، 17-9.
خانی، فضیله؛ مجتبی قدیری­معصوم و احمد ملکان، 1392، تأثیر مؤلّفه سرمایة اجتماعی بر ارتقای توسعة روستایی: مورد مطالعه دهستان گودین، شهرستان کنگاور، فصلنامة جغرافیا، 11 (38)، 152-133.
رنجبر، ابوالفضل؛ خلیل کلانتری و علی اسدی، 1391، سنجش سرمایة اجتماعی در بین اعضای تعاونی­های تولید کشاورزی استان مرکزی، تعاون و کشاورزی، 1 (4)، 18-1.
رنجبریان، رسول، 1385، سرمایهاجتماعیوتوسعه، مجموعه مقالات همایش منطقه­ای سرمایة اجتماعی، چالش­ها و راهکارها، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.
صادقی شاهدانی، مهدی و حمیدرضا مقصودی، 1389، سنجش سرمایة اجتماعی استان­های کشور با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی، دانش سیاسی، 6 (2)، 79-65.
عظیمی، لیلا و افسانه ادریسی، 1385،اعتماداجتماعی:عاملیدرپیشرفتجامعه، مجموعه مقالات همایش منطقه­ای سرمایة اجتماعی، چالش­ها و راه‌کارها، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.
غفاری، غلامرضا و محسن نیازی، 1386، جامعه‌شناسی مشارکت، نشر نزدیک، تهران.
غفاری، غلامرضا، 1390، سرمایة اجتماعی و امنیت انتظامی، چاپ اوّل، انتشارات جامعه‌شناسی، تهران.
فوکویاما، فرانسیس، 1379، پایان نظم، ترجمة غلام عبّاس توسلی، جامعة ایرانیان، تهران.
فیروزآبادی، سیداحمد، 1384، سرمایة اجتماعی و نقش آن در تشکّل­های تولیدی، نامة انجمن جامعه­شناسی ایران، نشر آگاه، تهران.
فیلد، جان، 1386، سرمایة اجتماعی، ترجمة غلامرضا غفاری و حسین رضایی، انتشارات کویر، تهران.
کریمی، فرزانه، 1390، بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و میزان پذیرش نوآوری کشاورزان از دیدگاه کشاورزان قروه، پایان‌نامة کارشناسی­ارشد دانشکدة کشاورزی، به راهنمایی محمد چیذری، دانشگاه تربیت مدرس.
محسنی تبریزی؛ علیرضا و مریم آقامحسنی، 1389، بررسی نقش سرمایة اجتماعی در توسعة شهری: مورد پژوهشی شهر محلات، فصلنامة مدیریّت شهری، 26، 162-147.
مهرگان، نادر؛ حسن دلیری و سارا شهانواز، 1391، برآوردروندسرمایةاجتماعیدراستان‌هایایران، فصلنامة پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، 20 (64)، 24-5.
موسوی، میرنجف؛ افشار کبیری و علی­اکبر تقی­لو، 1392، تحلیلتطبیقیفازیسرمایةاجتماعیوتوسعة روستایی؛ موردشناسی:روستاهایشهرستانمیاندوآب، جغرافیا و آمایش شهری - منطقه­ای، 7، 20-1.
موسوی، میرنجف و همکاران، 1391، تحلیل فضایی رابطة سرمایة اجتماعی و توسعة پایدار شهری (مطالعة موردی: شهرهای استان آذربایجان غربی)، فصلنامة جغرافیا و توسعه، 27، 17-1.
نعمت­اللهی، زهرا؛ امیرحمزه فرج­اللهی و حسین مؤمنی، 1392، بررسی عوامل مؤثّر بر سرمایة اجتماعی اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه افسری امام علی (ع)، فصلنامة مدیریّت نظامی، 13 (50)، 202-175.
وزیری، محمدجواد، ۱۳۸۳، بررسیتأثیرانسجاموانعطاف­پذیریخانوادهبرشکل­گیری هویتدرجوانانشهر شیراز، فصلنامة مطالعات جوانان، ۷، 25-2.
Bain, K. and Hicks, N. 1998, “Building Social Capital and Reaching Out to Excluded Groups: The Challenge of Partnerships”, Paper presented at CELAM meeting on the Struggle Against Poverty Towards the Turn of the Millenium, publishing Washington D.C.
Baland; j, 2005, Halts Degradation of Natural Resource: Their Role for Rural Community, New York, USA, Oxford.
Blanchard; A., & Horan, T. 2000, Virtual Communities and Social Capital, In G. D. Garson (Ed.), Social dimensions of information technology: Issues for the new millennium (pp. 6–22). Hershey, PA: Idea Group Publishing.
Barrett, C., 2008, Dynamic Poverty Traps and Rural Livelihoods in Blanchard and Horan Virtural Communities and Social Capital: Ldal group publishing, NewYork, USA.
Moore, K, 2005, Confilct Social Capital and Management: Resource Natural NRM, CABI publishing, UK.
Sergageldin, A. and C. Grootaert, 2000, “DefiningSocial Capital an Integrating view, In P. Dasgupta and I. Serageldin (Eds), Social Capital: A Multifaceted Perspective, Washington, D.C: The World Bank, 40-58.