تحلیل ارتباط مشارکت اجتماعات محلی و توسعه پایدار اکوگردشگری در مناطق تحت حفاظت (مطالعه موردی: پارک ملی لار و اثر طبیعی ملی تنگه واشی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه برنامه‌ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 گروه برنامه‌ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

در تحقیق حاضر سطح پایداری در دو تیپ مختلف مناطق تحت حفاظت استان تهران (شامل پارک ملی لار و اثر طبیعی ملی تنگه واشی) مورد مقایسه قرار گرفته شده است. علاوه بر این به ارزیابی میزان مشارکت اجتماعات محلی و اکوگردشگران، به‌منظور سنجش میزان ‏اثرگذاری مشارکت بر سطح پایداری توسعه اکوگردشگری در این مناطق، پرداخته شده است. مطالعه حاضر از نظر هدف، نظری - کاربردی، و از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی و تطبیقی است. گردآوری داده‌ها به روش اسنادی و پیمایشی بوده است که در روش اسنادی، داده‌ها مطابق با مطالعات پیشین، اسناد و منابع بین‌المللی از ‏سوی سازمان‌های گردشگری تهیه شده است. در روش پیمایشی نیز از ابزارهای ‏پرسش‌نامه، مصاحبه و مشاهده استفاده شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات، به روش کمی ‏بوده که برای تحلیل‌های آماری از ‏آزمون‌های آماری توصیفی و استنباطی و مدل ANP بهره گرفته شده است. جامعه آماری و حجم نمونه موردمطالعه شامل ‏اجتماعات محلی و اکوگردشگران می‌باشد. روایی پژوهش مبتنی بر روش‌های سازه و صوری، و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شده ‏است. ‏نتایج تحلیل سلسله‌مراتب شبکه‌ای حاکی از آن است که بالاترین امتیازهای اختصاص‌یافته به متغیرهای مؤثر در توسعه پایدار اکوگردشگری شامل تنوع زیستی، اکوسیستم، نظارت - کنترل و مشارکت می‌باشد؛ و در مقابل کمترین امتیازها مربوط به متغیرهای دسترسی به زیرساخت‌ها و تسهیلات ‏اکوگردشگری، تراکم جمعیت، تعداد طرح‌ها و پروژه‌ها و هزینه‌های ‏اکوگردشگری ‏است. نتایج همچنین نشان داد که سطح پایداری در پارک ملی لار با میانگین 4، و در اثر طبیعی ملی تنگه ‏واشی با میانگین 3/2 ‏است. همچنین بالاترین سطح مشارکت در بین اجتماعات محلی و ‏اکوگردشگران نیز مربوط به پارک ملی لار می‌باشد. یافته‌ها نشان می‌دهد که بین مشارکت اجتماعات محلی و توسعه پایدار اکوگردشگری در مناطق تحت حفاظت، رابطه مستقیمی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران (1398 ‌). گزارش مناطق تحت حفاظت استان تهران. ‏
پرورش، حسین؛ بیرامی بسطام، لیلا (1399). ارائه و اولویت‌بندی راهکارهای گردشگری پایدار در منطقه حفاظت شده ‏گنو. جغرافیایی فضای گردشگری، ۹ (۳۶)، 38- ‌‏54. ‏
پوراحمد، احمد؛ بهدوست، فرانک؛ فرهودی، رحمت اله (۱۳۹۴). بررسی نقش گردشگری در توسعه شهری کرمانشاه. جغرافیا و آمایش شهری - منطقه‌ای، ۵ (۱۵)، 85-100.
حق وردی، فاطمه؛ جهانی، علی؛ زبردست، لعبت؛ مخدوم، مجید؛ گشتاسب، حمید (1397). کمی‌سازی ازهم‌گسیختگی زیستگاه حیات‌وحش با استفاده از رهیافت اکولوژی ‏سیمای سرزمین (مطالعه موردی: پارک ملی لار و منطقه حفاظت شده ورجین). فصلنامه علمی‌پژوهشی محیط‌زیست جانوری، 10 (4)، 23-34. ‏
سازمان حفاظت محیط‌زیست (1382). طرح مدیریت پارک ملی لار. دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق. ‏
سازمان حفاظت محیط‌زیست (1391). طرح مدیریت پارک ملی لار (طرح بازنگری). دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق. ‏
سازمان حفاظت محیط‌زیست (1393). طرح مدیریت اثر طبیعی ملی تنگه واشی. دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق، دانشگاه شهید بهشتی. ‏
سبحانی، پروانه؛ گشتاسب، حمید؛ نظامی، باقر؛ جهانی، علی (1397). ارزیابی قابلیت ارتقاء سطح حفاظتی مناطق شکار ممنوع (مطالعه موردی: منطقه شکار ممنوع الوند همدان). نشریه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 20 (3)، ۱۵۹-۱۴۵.
صابری، ‎ ‎امیر؛ ‎ ‎صالحی کارونیان، علیرضا؛‎ ‎صالحی‎ ‎کارونیان، زینب (1393). توان‌ها ‎و‎ قابلیت‌های ‎اکوتوریستی‎ ‎مناطق حفاظت‌شدة محیط‌زیست ‎در‎ ‎جهت‎ ‎توسعۀ‎ ‎پایدار ‏‏ (مطالعۀ‎ ‎موردی: ‏‎ ‎منطقۀ‎ حفاظت‌شدة جهان‌نمای ‎گرگان). ‎فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 12، 70-86. ‏
صیادی، فاطمه؛ مقدسی، رضا (1390). ارزش‌گذاری اقتصادی مطبوعیت محیط‌زیست (مطالعه موردی منطقه گردشگری تنگه واشی و آبشار ساواشی در شهرستان فیروزکوه). مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدیدشونده، 2 (3)، 34 - 43.
مجنونیان، هنریک (1382). راهنمای طرح‌ریزی پارک‌های ملی (مبانی عملی فرایند طرح‌ریزی و تهیه طرح مدیریت پارک‌های ملی - فائو 1989). تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
مجنونیان، هنریک (1393). مناطق حفاظت شده ایران (مبانی و تدابیر حفاظت از پارک‌ها و مناطق در ایران و جهان). تهران: دی نگار. ‏
محرم نژاد، ناصر؛ نوربخش، سید زهرا (1395). تدوین مدیریت اکوگردشگری پایدار در محدوده اثر طبیعی ملی خشکه‌داران ‏با استفاده از روش‌های AHP‏ و ‏SWOT‏. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، ۱۸ (۲)، 326-317.‏
مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن.