تحلیل رابطه تغییرات زمانی دمای سطح زمین با الگوی فضایی تغییرات کاربری اراضی در راستای پایداری محیطی (مطالعه موردی: شهر کاشان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

3 گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده علوم، کشاورزی و فناوری‎های نوین، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

چکیده

جهان امروزه جریان بی‎سابقه‎ای از شهری شدن را تجربه می‎نماید. رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی موجب تغییرات کاربری اراضی در نواحی شهری شده است. یکی از پیامدهای این تغییرات، افزایش دمای سطح زمین در نواحی شهری و شکل‌گیری جزیره گرمایی می‎باشد هدف اصلی از این تحقیق پایش دمای سطح زمین و رابطه‌ای آن با پوشش اراضی می‌باشد. به همین منظور ابتدا تصاویر ماهواره لندست 8 و 7، اخذ شد. سپس با استفاده از روش طبقه‎بندی نظارت شده - الگوریتم حداکثر احتمال، نقشه پوشش اراضی به سه طبقه اراضی انسان‌ساخت، بایر و پوشش گیاهی طبقه‎بندی گردید و درنهایت به‌منظور پایش دمای سطح زمین، نقشه دمای سطحی شهر کاشان با استفاده از الگوریتم تک‌کاناله استخراج گردید. تحلیل پوشش اراضی نشان داد که اراضی انسان‎ساخت طی سال‎های 1385 تا 1400 با رشد 05/21 درصدی، روند افزایشی داشته است و اراضی بایر و اراضی دارای پوشش گیاهی (به ترتیب با 17/11 درصد و 88/9 درصد) روند کاهشی داشته است. حداقل دمای سطح زمین در سال های 1385 و 1400 به ترتیب از87/34سانتی‎گراد به 33/42 درجه سانتی‎گراد رسیده است. همچنین در این مدت، حداکثر دما از63/59 درجه سانتی‎گراد به 70/60 درجه سانتی‎گراد افزایش‌یافته است. پوشش‎های گیاهی در سال‎های موردمطالعه کمترین دمای سطحی را به خود اختصاص داده‎اند. شهر کاشان باتوجه‌به ماهیت اقلیمی و مکانی خود، همچون دیگر مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، دارای دمای سطحی کمتری نسبت به محیط اطراف خود می‎باشد، این پدیده با عنوان جزایر خنک شهری شناخته می‎شود. تحلیل خودهمبستگی فضایی موران در سطح اطمینان 99 درصد نشان داد که داده‎های دمای سطحی شهر کاشان به شکل خوشه‎ای توزیع شده‎اند. بر اساس شاخص Gi*، در تمامی سال‎های موردمطالعه، دمای حداکثر متعلق به زمین‎های بایر بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزادی مبارکی، محمد؛ احمدی، محمود (1400). بررسی جزایر حرارتی شهری کلان‌شهر تبریز با استفاده از داده‎های چند زمانه ماهواره LANDSAT8 مبتنی بر روش تحلیل لکه‎های داغ. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای،11 (43)، 47-63.
احمدی، محمود؛ فرهمند، قاسم (1396). واکاوی تغییرات مکانی هسته‎های جزایر حرارتی شهر ارومیه از سال (1395تا1392). فصلنامه مطالعات عمران شهری،1(2)، 37-60.
احمدی، عبدالمجید؛ اکبری، ابراهیم؛ جمال آبادی، جواد؛ آل محمد، مریم (1401). تاثیر کاربری اراضی و پوشش گیاهی بر شکل گیری جزایر حرارتی نمونه موردی: شهر قاین. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(64)، 79-93
امیدوار، کمال؛ مویدفر، سعیده؛ فاطمی، مهران؛ نارنگی فرد، مهدی (1399). ارزیابی ارتباط کاربری اراضی شهری و جزایر حرارتی مطالعه موردی: شهر بیابانی یزد. فصلنامه جغرافیای طبیعی،13(47)، 1-17.
حاجی‎زاده وادقانی، بهاره؛ بالیست، جهانبخش؛ کریمی، سعید (1397). مکان‌یابی توسعه‎ی شهری با منطق فازی و ترکیب خطی وزنی و تکنیک تصمیم‌گیری فرایند تحلیل شبکه‌ای مطالعة موردی: شهرستان کاشان. فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، 27(107)، 219-232.
حلبیان، امیرحسین؛ پروین، نادر؛ نقیب‌زاده، رویا (1400). تحلیل تغییرات مکانی - زمانی الگوهای حرارتی شهر اراک با پردازش تصاویر ماهواره‎ای و GIS، فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)،30(119)، 121-138.
خسروی، یونس؛ حیدری، محمدعلی؛ توکلی، آزاده؛ زمانی، عباسعلی (1396). تحلیل رابطه تغییرات زمانی دمای سطح زمین و الگوی فضایی تغییرات کاربری اراضی (مطالعه موردی: شهر زنجان). برنامهریزی و آمایش فضا،21(3)، 119-144.
ساعدپناه، مهین؛ امان‌اللهی، جمیل؛ قربانی، فرشید (1400). بررسی تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر دمای سطح زمین در مناطق سرد و نیمه‌خشک (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان سنندج). محیط‌زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران،1(47)، 82-69.
عابدینی، موسی؛ قلعه، احسان (1401). پایش دمای سطح زمین و بررسی رابطه کاربری اراضی با دمای سطح با استفاده از تصاویر سنجنده OLI وTM مطالعه موردی: (شهرستان مشکین‌شهر). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(67)،375-393.
عبداللهی، علی‌اصغر؛ خبازی، مصطفی؛ درانی زاده، زهرا (1399). مدل‌سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از شبکة عصبی پرسپترون (مطالعة موردی: شهر لاهیجان)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا،24(1)، 49-79.
عربی علی‌آباد، فهیمه؛ زارع، محمد؛ غفاریان مالمیری، حمیدرضا (1400). بررسی اثر تغییرات پوشش اراضی بر دمای سطح زمین در دشت یزد. نشریه علمی کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی،9(2)، 43-66.
عسگری، علی (1390). تحلیل‌های آمار فضایی با ArcGIS. .تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
علوی پناه، سید کاظم؛ هاشمی دره بادامی، سیروس؛ کاظم‌زاده، علی (1394). تحلیل زمانی – مکانی جزیرة حرارتی شهر مشهد باتوجه‌به گسترش شهر و تغییرات کاربری - پوشش زمین. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 3(1)، 1-17
غیاثوند ننجی، حسین؛ تشیع، بهنام؛ مؤمنی، مهدی؛ یزدان‌پناه، همایون (1400). مدل‌سازی عوامل مؤثّر بر توزیع مکانی و شدّت جزایر گرمایی شهر قم با استفاده از تبدیل تسلدکپ.” جغرافیا و پایداری محیط، 38، 73-91.
فروغی فر، اکرم؛ دشتی، سولماز (1399). آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (مطالعه موردی: شهرستان شوش). نشریه علمی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 5(3)،101-114.
کاظمی، محمد؛ نفرزادگان، علیرضا؛ محمدی، فریبرز (1398). بررسی تأثیر تغییرات کاربری‌های اراضی بر جزایر حرارتی شهر میناب با استفاده از رویکرد‌های طبقه‌بندی جنگل تصادفی و واکاوی خودهمبستگی فضایی. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 10(4)،56-38.
کاکه ممی، آزاد؛ قربانی، اردوان؛ اصغری سراسکانرود، صیاد؛ قلعه، احسان؛ غفاری، سحر (1399). بررسی رابطه تغییرات کاربری اراضی و پوشش گیاهی با دمای سطح زمین در شهرستان نمین. نشریه سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیای در منابع طبیعی،11(2)، 24-48.
کریمی فیروزجایی، محمد؛ کیاورز، مجید؛ علوی پناه، سید کاظم (1396). پایش و پیش‌بینی شدت جزیره حرارتی شهر بابل باتوجه‌به گسترش شهری و تغییرات کاربری اراضی در بازه زمانی 1364-1394. نشریه علمی‌پژوهشی - مهندسی فناوری اطلاعات مکانی،5(3)، 123-151.
محمدی، مجتبی؛ عفیفی، محمدابراهیم (1400). بررسی وقوع پدیده جزایر حرارتی شهری با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ASTER (منطقه موردمطالعه: شهر شیراز). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی،10(37)، 21-44.
محمودزاده، حسن؛ پوبان جم، آذر؛ امان‌زاده، فاطمه (1399). محاسبه دمای سطح زمین و استخراج جزایر حرارتی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 و الگوریتم پنجره مجزا در شهر ارومیه. نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی،24(73)، 325-348.
مرتضوی اصل، سیدکامیار؛ سعیدی رضوانی، نوید؛ رضایی، محمود (1400). تأثیر کاربری اراضی بر پراکنش فضایی جزایر خنک در شهر تهران. فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی،2(2)، 50-31.
منصورمقدم، محمد؛ روستا، ایمان؛ زمانی، محمدصادق؛ مختاری، محمدحسین؛ علوی پناه، سید کاظم (1400). مطالعه و پیش‌بینی تغییرات دمای سطح زمین شهر یزد: بررسی اثر مجاورت و تغییرات پوشش اراضی. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 12(4)، 1-27.‎
هاشمی دره بادامی، سیروس؛ نورایی صفت، ایثار؛ کریمی، سعید؛ نظری، سجاد (1394). تحلیل روند توسعه جزیره حرارتی شهری دررابطه‌با تغییر کاربری اراضی/پوشش با استفاده از سری زمانی تصاویر لندست. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی،6(3)، 15-28.
هاشمی دره بادامی، سیروس؛ درویشی بلورانی، علی؛ علوی پناه، سید کاظم؛ ملکی، محمد؛ بیات، رضا (1397). تحلیل تغییرات جزیره حرارتی سطوح شهری در روز و شب با استفاده از محصولات چند زمانه سنجنده مادیس (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیای 19(52)، 113-128.
اداره تحقیقات هواشناسی کاربردی (1394). نمایه اقلیمی شهرستان کاشان، اصفهان: اداره کل هواشناسی استان اصفهان