ارزیابی و تحلیل شرایط هیدرومورفولوژیکی رودخانه حاجی‌عرب، شهرستان بوئین‌زهرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

در شرایط محیطی مختلف رودخانه­ ها پیچیدگی و تنوع زیادی دارند و عوامل مختلف طبیعی و انسانی بر رودخانه­ ها تأثیرگذار بوده و شرایط هیدرومورفولوژیکی آن­ها را تغییر می­دهد. در واقع تخریب هیدرومورفولوژیکی به ­علّت مداخلات انسان و درنتیجه تعدیل کانال رودخانه، یکی از مهم‌ترین انواع و علل تغییرات رودخانه است. روش­های متعدّدی برای بررسی هیدروژئومورفولوژی رودخانه ­ها ابداع شده است. یکی از این روش­ها، شاخص کیفیت مورفولوژیکی است که به­ عنوان پروتکل جدیدی برای ارزیابی کیفیت مورفولوژیکی جریان رودخانه ارائه شده است؛ بنابراین هدف از نوشتار پیش رو طبقه­ بندی کیفیت مورفولوژیکی رودخانه با استفاده از شاخص کیفیت مورفولوژیکی در رودخانة حاجی­ عرب واقع در غرب شهرستان بویین­ زهرا است. این مطالعه شامل دو مرحلة اصلی و سه مرحلة فرعی است که روی هشت بازه اعمال شده است. در مرحلة اوّل موقعیّت عمومی منطقه بررسی شد و در مرحلة دوم با استفاده از شاخص­های مختلف کیفیت مورفولوژیکی رود ارزیابی شد است. با استفاده از برداشت­های میدانی (نقشه ­برداری و نمونه ­برداری رسوب) و تصاویر ماهواره­ای شاخص­های مختلفی ازجمله شاخص عملکردی، شاخص مصنوعی و شاخص تعدیلی بر روی این رودخانه اعمال شده است. نتایج حاصله بیانگر این است که مقدار شاخص کیفیت مورفولوژیکی در بازه­های مورد مطالعه بین 82/0% تا 74/0% است که در این میان حداکثر مقدار در بازه­های 1، 2، 3، 6 با امتیاز 82/0 و حداقل مقدار در بازة 8 با امتیاز 74/0 است. درمجموع، از نظر کیفیت، رودخانة حاجی­ عرب در طبقة خوب قرار می­ گیرد و شرایط مناسبی دارد. شاخص مصنوعی در این رودخانه صفر است که نتیجة عدم دخالت انسان در رودخانه است؛ بنابراین پیشنهاد می­ شود که از این رودخانه با کیفیت مورفولوژیکی خوب با مدیریت درست و به­ جا حفاظت شود.

کلیدواژه‌ها


آقانباتی، علی (1383). زمین­ شناسی ایران. تهران: سازمان زمین­ شناسی کشور.
اسماعیلی، رضا؛ ولی­خانی، ساره (۱۳۹۳). ارزیابی و تحلیل شرایط هیدرومورفولوژیکی رودخانة لاویج با استفاده از شاخص کیفیت مورفولوژیکی. مجلّة پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، 2 (4)، 37-53.
ایلانلو، مریم؛ کرم، امیر (1399). ارزیابی شرایط هیدرومورفولوژیکی رودخانه با استفاده از روش MQI (منطقة مورد مطالعه: رودخانه جاجرود). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20 (56)، 35-53.
نصرتی، کاظم؛ رستمی، میلاد؛ اطمینان، زهرا (1398). ارزیابی شرایط هیدروژئومورفولوژی رودخانة طالقان با استفاده از شاخص کیفی مورفولوژیک. مجلّة هیدروژئومورفولوژی، 6 (21)، 133-154.
یعقوب­ نژاد اصل، نازیلا؛ اسفندیاری دارآباد، فریبا؛ اصغری سراسکنارود، صیاد؛ کرم، امیر (1399). ارزیابی کیفیت ریخت‌شناسی رودخانة طالقان. مهندسی و مدیریت آبخیزداری، 9 (1)، 657-669.