ارزیابی الگوهای مکانی خدمات اکوسیستمی بر مبنای رویکرد تطبیقی مبتنی بر آمار فضایی در قسمت مرکزی استان اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکدة منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

2 گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

3 گروه محیط‌زیست، دانشکده شیلات و محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

4 گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بررسی پراکنش مکانی خدمات اکوسیستمی در ارزیابی ظرفیت سرزمین برای فراهم ­سازی این سودمندی­ها نقش مهمّی ایفا می­کند. بر این اساس، تغییرات مکانی سه خدمت اکوسیستمی ارزش زیبایی ­شناسی، ارزش تفرّجی و کاهش آلودگی صوتی در قسمت مرکزی استان اصفهان با به­کارگیری رویکردهای آماری موران محلّی و گیتس-
ارد جی بررسی شد، سپس صحّت مکانی رویکردهای مورد بررسی با استفاده از نمودار مشخّصة عملکرد، ارزیابی و مقایسه شد. با توجّه به نتایج، تغییرات مکانی خدمات اکوسیستمی مورد بررسی، الگوی خوشه­ای بالا دارد. براساس هر دو رویکرد مورد استفاده، بخش مرکزی منطقة مطالعاتی برای هر سه خدمت اکوسیستمی دارای الگوی همبستگی مکانی مثبت و بخش جنوبی منطقه، دارای الگوی همبستگی مکانی منفی است. بخش­های دارای الگوی خوشه­ای بالا دارای بیشترین میزان عرضة خدمات اکوسیستمی در منطقة مورد مطالعه است در حالی که در مناطق دارای الگوی خوشه­ای پایین، میزان فراهم­سازی خدمات اکوسیستمی بسیار ناچیز است. ارزیابی صحّت مکانی الگوهای همبستگی مکانی خدمات اکوسیستمی نشان داد که بیشترین سطح زیر منحنی مربوط به خدمت اکوسیستمی ارزش تفرّجی و رویکرد گیتس-جی ارد (972/0) و کمترین میزان آن مربوط به خدمت کاهش آلودگی صوتی و روش موران محلّی (833/0) است. به­طور کلّی، با توجّه به نتایج، روش گیتس- ارد جی نسبت به روش موران محلّی برای هر سه خدمت اکوسیتمی صحّت مکانی بیشتری دارد و نمودار مشخّصة عملکرد، معیار مناسبی برای ارزیابی دقّت و صحّت رویکردهای تحلیلی مورد استفاده در این مطالعه است. نتایج نوشتار پیش رو می­تواند به­منظور شناسایی و مدیریت الگوهای همبستگی مکانی خدمات اکوسیستمی مورد استفادة تصمیم­گیران و برنامه­ریزان سرزمین قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


اسداللهی، زهرا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ میرکریمی، سید حامد؛ عظیمی، مژگان (1397). شناسایی نواحی مهمّ عرضة خدمات چندگانة بوم­ سازگان (مطالعة موردی: بخش شرقی حوضة آبخیز گرگان­رود). مجلّة علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دسترسی آنلاین 4 اردیبهشت 1397.
اسدی، مهدی؛ کرمی، مختار (1396). بازنمایی تغییرپذیری دما در استان فارس با استفاده از آمار فضایی. فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، 11 (1)، 64-75.
اسکندری نوده، محمد؛ خوشدلان، مژگان (1391). تحلیل فضایی پراکندگی جمعیّت و توزیع خدمات در شهر بندر انزلی براساس مدل تاپسیس. جغرافیا و پایداری محیط، 2 (3)، 25-44.
اکبری، الهه؛ درویشی بلورانی، علی؛ نیسانی سامانی، نجمه (1396). تهیة نقشة حسّاسیت زمین‌لغزش با استفاده از مدل تلفیقی فازی - فرایند تحلیل شبکه­ای. سنجش از دور و سامانة اطّلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 8 (3)، 73-88.
برتاو، عیسی؛ حاجی ­نژاد، علی؛ عسگری، علی؛ گلی، علی (1392). بررسی الگوهای سرقت مسکونی با به‌کارگیری رویکرد تحلیل اکتشافی داده­های فضایی، مطالعة موردی: شهر زاهدان. پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 6 (2)، 1-23.
پیرعلی زفره­ئی، احمدرضا؛ هدایتی، علی‌اکبر؛ پورمنافی، سعید؛ بیرقدار کشکولی، امید؛ قربانی، رسول (1398). بررسی تغییرات الگوهای خودهمبستگی مکانی کلروفیل آ در تالاب بین‌المللی چغاخور با استفاده از شاخص لکّه‌های داغ (*Gi) و سنجش از دور. مجلّة علمی شیلات ایران، 28 (1)، 155-164.
ترکاشوند، محمدقاسم (1395). آشکارسازی جزایر حرارتی شهر اراک مبتنی بر تحلیل­های خودهمبستگی فضایی. فصلنامة آمایش محیط، 9 (35)، 123-148.
تیموری، عاطفه؛ سیدیان، سید مرتضی؛ روحانی، حامد؛ احمدی، رضا (1396). ارزیابی پایداری اکوسیستم با استفاده از روش اتّحادیة بین‌المللی حفاظت از طبیعت (مطالعة موردی: حوضة آبخیز دروک). جغرافیا و پایداری محیط، 7 (4)، 81-93.
رحیمی، لیلا؛ ملک­محمدی، بهرام؛ یاوری، احمدرضا (1398). ارزیابی خدمات اکوسیستمی تالاب­ها براساس طبقه­ بندی ساختارها و کارکردهای هیدرولوژیکی (مطالعة موردی: تالاب شادگان). جغرافیا و پایداری محیط، 9 (1)، 51-72.
سازمان مدیریت و برنامه ­ریزی استان اصفهان (1395). سالنامة آماری استان اصفهان. 180 صفحه.
سعیدی، سپیده؛ محمدزاده، مرجان؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ میرکریمی، سید حامد (1395). کاربرد روش رگرسیون لجستیک در مدل­سازی کیفیت زیبایی ­شناختی سیمای سرزمین (مطالعة موردی: آبخیز زیارت استان گلستان). محیط ­شناسی، 42 (2)، 427-439.
عبداللهی، صدیقه؛ ایلدرمی، علیرضا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ فاخران، سیما (1397). تعیین و کمّی­ سازی ارزش زیبایی‌شناسی سیمای سرزمین در بخش مرکزی استان اصفهان. بوم­شناسی کاربردی، 7 (4)، 31-42.
عبداللهی، صدیقه؛ ایلدرمی، علیرضا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ فاخران، سیما (1398). شناسایی و تعیین مناطق کلیدی عرضة خدمات اکوسیستمی چندگانه در بخش مرکزی استان اصفهان. مطالعات علوم محیط‌زیست، 4 (4)، 2029-2036.
عبداللهی، صدیقه؛ ایلدرمی، علیرضا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ فاخران، سیما (1399). تعیین مناطق همگن عرضة خدمات اکوسیستمی در بخش مرکزی استان اصفهان. سنجش از دور و سامانة اطّلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 11 (1)، 29-47.
فلاح قالهری، غلامعباس؛ اسدی، مهدی (1397). بررسی تغییرات زمانی - مکانی ساعات آفتابی در ایران. نشریة جغرافیا و برنامه ­ریزی، 22 (64)،229-246.
مشتاقی­ نژاد، فاطمه؛ آقامحمدی، حسین؛ بهزادی، سعید (1396). توسعة راهکاری مکان­مند به‌منظور تحلیل بارش در حوضة آبریز دریاچة ارومیه برمبنای آمار فضایی. علوم و فنون نقشه­ برداری، 7 (2)، 139-151
نادیان، مرضیه؛ میرزایی، روح­اله؛ سلطانی محمدی، سعید (1397). کاربرد شاخص خودهمبستگی فضایی موران در تحلیل فضایی - زمانی آلایندة PM2.5 (مطالعة موردی: شهر تهران). مجلّة مهندسی بهداشت محیط، 5 (3)، 197-213.